Tăng cường giám sát doanh nghiệp

Theo Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng, sau 10 năm thực hiện Luật Kế toán đã được quy định khá chặt chẽ, nhiều nội dung Luật mang tính khoa học và thực tiễn cao, cho đến nay về cơ bản Luật Kế toán vẫn có giá trị, mặc dù tình hình kinh tế - xã hội thế giới và trong nước có sự biến đổi.

Tuy nhiên, Luật Kế toán và công tác kế toán ở Việt Nam cũng còn có những tồn tại, hạn chế nhất định, do đó cần thiết phải sửa đổi, bổ sung một số điều.

Theo Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng, trong bối cảnh hiện nay cần thiết phải sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kế toán để tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ pháp luật về kế toán nhằm nâng cao trách nhiệm của các cơ quan trong việc tuân thủ quy định pháp luật về tài chính, để công tác kế toán thật sự trở thành một công cụ trong việc quản lý tài chính, vốn, tài sản của nhà nước, của doanh nghiệp, các đơn vị tài chính kế toán cũng như công cụ quản lý, giám sát của Nhà nước.

Bên cạnh đó, sẽ nâng cao chất lượng của công tác kế toán, đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong điều kiện kinh tế thị trường, có sự quản lý của Nhà nước, đồng thời đáp ứng yêu cầu hội nhập ngày càng sâu rộng của Việt Nam vào kinh tế thế giới, trong đó có hội nhập về tài chính, kế toán.

“Việc bổ sung, sửa đổi một số điều của Luật Kế toán tạo điều kiện tăng cường quản lý, giám sát của Nhà nước, giám sát của cộng đồng doanh nghiệp, nhà đầu tư, người dân trong lĩnh vực này, góp phần tăng cường nâng cao chất lượng kế toán, đảm bảo nguyên tắc công khai, minh bạch, phòng chống tham nhũng, lãng phí đối với mỗi đơn vị kế toán cũng như toàn xã hội”, Bộ trưởng Bộ Tài chính khẳng định.

Đồng tình với Tờ trình của Chính phủ, thẩm tra báo cáo của Chính phủ, Ủy ban Tài chính Ngân sách cho rằng, cùng với quá trình phát triển kinh tế, hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng và lộ trình hoàn thiện hệ thống văn bản pháp quy nói chung, hệ thống pháp luật về kinh tế, tài chính nói riêng, nhiều quy định của Luật đã bộc lộ hạn chế, nhiều vấn đề liên quan đến công tác kế toán chưa được điều chỉnh. Do đó, Ủy ban cơ bản tán thành với đề nghị của Chính phủ và cho rằng, việc sửa đổi Luật Kế toán là cần thiết.

Theo Ủy ban này, dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung nhiều nội dung quan trọng như mở rộng phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng Luật; bổ sung nguyên tắc hạch toán theo giá trị hợp lý, báo cáo tài chính nhà nước, kiểm toán nội bộ, hành nghề kế toán, cơ quan kiểm tra kế toán; sửa đổi quy định về các điều cấm,... Ngoài ra, Luật Kế toán là đạo luật mang tính chuyên ngành cao, bao quát nhiều loại hình, lĩnh vực hạch toán. Do đó, không thể chi tiết, cụ thể hóa tất cả các quy định liên quan đến công tác kế toán vào nội dung Dự thảo luật.

“Đối với những vấn đề liên quan đến kỹ thuật, nghiệp vụ chuyên ngành, có thể giao Chính phủ quy định bằng văn bản dưới luật nhưng cần bổ sung vào Dự thảo luật những quy định mang tính nguyên tắc về chính sách, chế độ kế toán, nhất là các nội dung liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan để bảo đảm tính định hướng trong quá trình ban hành văn bản dưới luật”, Ủy ban Tài chính Ngân sách kiến nghị.

Bổ sung chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp đối với kế toán

Về phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng, Luật Kế toán hiện hành đã quy định phạm vi điều chỉnh bao gồm: Nội dung công tác kế toán; Tổ chức bộ máy kế toán; Người làm kế toán; Hoạt động nghề nghiệp kế toán.

Phạm vi điều chỉnh nói trên đã bao hàm tất cả các nội dung về kế toán, tuy nhiên qua soát xét cho thấy cũng có một số nội dung liên quan đến tổ chức nghề nghiệp về kế toán (Hội Kế toán và Kiểm toán), vì vậy Chính phủ trình Quốc hội cho bổ sung phạm vi điều chỉnh bao gồm cả “tổ chức nghề nghiệp kế toán” (tại Điều 1 dự thảo Luật).

Về đối tượng áp dụng, qua rà soát, Chính phủ đề nghị bổ sung thêm: các cơ quan, tổ chức có nhiệm vụ thu, chi ngân sách nhà nước các cấp (như cơ quan thuế, hải quan, kho bạc nhà nước); kế toán viên hành nghề, doanh nghiệp dịch vụ kế toán; Tổ chức nghề nghiệp kế toán.

Chuẩn mực kế toán gồm những nguyên tắc và phương pháp kế toán cơ bản để ghi sổ kế toán và lập báo cáo tài chính. Luật Kế toán hiện hành (Điều 8) đã giao cho Bộ Tài chính quy định chuẩn mực kế toán trên cơ sở chuẩn mực quốc tế về kế toán và theo quy định của luật này (tức Luật Kế toán).

Từ năm 2001 đến 2005, Bộ Tài chính đã ban hành 26 chuẩn mực kế toán làm cơ sở cho việc hạch toán kế toán. Trong thời gian qua, chuẩn mực kế toán quốc tế đã có nhiều thay đổi, mặt khác cơ chế của Việt Nam cũng có thay đổi theo hướng cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước. Vì vậy Bộ Tài chính đang soạn thảo ban hành các chuẩn mực kế toán mới, thay thế các chuẩn mực kế toán trước đây.

Qua nghiên cứu chuẩn mực kế toán quốc tế, Chính phủ trình Quốc hội cho phép bổ sung thêm Chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp. Xét về chuyên môn nghiệp vụ kế toán thì chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp không phải là nguyên tắc, phương pháp hạch toán kế toán, song là chuẩn mực quan trọng áp dụng cho người làm công tác kế toán.

Theo Tờ trình của Chính phủ, qua thảo luận cũng có ý kiến đề nghị đưa một số nội dung cơ bản về chuẩn mực kế toán vào dự thảo Luật. Về vấn đề này, Chính phủ thấy rằng nội dung của các chuẩn mực rất cụ thể, mang tính kỹ thuật cao, mặt khác các nội dung và nguyên tắc chuẩn mực kế toán quốc tế thường thay đổi, vì vậy Chính phủ trình Quốc hội giao cho Bộ Tài chính quy định như Luật Kế toán hiện hành.

Về kiểm soát nội bộ và kiểm tra kế toán, Luật Kế toán hiện hành không quy định về kiểm soát nội bộ và kiểm toán nội bộ vì phạm vi điều chỉnh của Luật này là hoạt động kế toán. Tuy nhiên qua rà soát và ý kiến của Ủy ban Thường vụ của Quốc hội, Chính phủ bổ sung thêm quy định về kiểm soát và kiểm toán nội bộ (Điều 35 dự thảo Luật), theo đó xác định vai trò của người đại diện pháp luật của đơn vị kế toán phải thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ và thực hiện kiểm toán nội bộ.

Về trách nhiệm của người đại diện pháp luật của đơn vị kế toán đã được quy định tại Điều 49 Luật Kế toán hiện hành, bao gồm tổ chức bộ máy kế toán, bố trí người làm kế toán trưởng, tổ chức chỉ đạo thực hiện công tác kế toán,... Tuy nhiên qua rà soát, Chính phủ trình Quốc hội bổ sung thêm nội dung: người đại diện pháp luật của đơn vị kế toán phải có trách nhiệm: Tổ chức kiểm tra kế toán trong nội bộ đơn vị và phải chịu trách nhiệm liên đới đối với những sai phạm do người khác gây ra nhưng thuộc trách nhiệm quản lý của đơn vị mình hoặc do mình gây ra theo chỉ đạo của đơn vị kế toán cấp trên.