Phóng viên: Thưa ông, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu trong thu hút đầu tư  trực tiếp nước ngoài (FDI). Vậy, ở chiều ngược lại, các doanh nghiệp Việt Nam đầu tư trực tiếp ra nước ngoài (OFDI) đã đạt kết quả ra sao?

TS Phan Hữu Thắng: Số liệu tổng kết 35 năm thu hút FDI cho thấy, Việt Nam đã thu hút được gần 438,7 tỷ USD vốn FDI. Ước tính đến thời điểm hiện nay, con số này khoảng 500 tỷ USD.

Với nguồn vốn OFDI do doanh nghiệp Việt đầu tư ra nước ngoài, trong năm 2024, tổng vốn OFDI (gồm dự án mới và điều chỉnh vốn) của các doanh nghiệp Việt Nam đạt gần 664,8 triệu USD, tăng 57,7% so với năm trước, với 164 dự án OFDI. Lũy kế đến cuối 2024, cả nước có khoảng 1.825 dự án OFDI với tổng vốn đăng ký hơn 22,59 tỷ USD.

Các số liệu nói trên cho thấy đang có sự khập khiễng trong đầu tư nước ngoài của chúng ta. OFDI của Việt Nam vẫn nhỏ so với FDI vào Việt Nam. Do vậy, đã đến lúc chúng ta cần phải “đi cả hai chân”, cả FDI và OFDI. Đây chính là bước nhảy vọt hiệu quả của OFDI Việt Nam trong giai đoạn tới nhằm phát triển vững chắc nền kinh tế.

Thực chất hai nguồn vốn này chủ yếu là nguồn vốn của kinh tế tư nhân. Mới đây, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 về phát triển kinh tế tư nhân. Theo đó, kinh tế tư nhân Việt Nam sẽ phát triển mạnh trong giai đoạn tới.

Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng của kinh tế Việt Nam vào kinh tế thế giới hiện nay, cùng với sự năng động phát triển chung của cả nền kinh tế, chắc chắn OFDI của kinh tế tư nhân sẽ tìm hướng mở rộng thị trường ra bên ngoài nếu các trở ngại về thể chế, chính sách, quản lý nhà nước cũng như các yếu kém của kinh tế (chất lượng nguồn nhân lực, năng lực quản lý...) được chính các chủ nhân nền kinh tế này cùng Nhà nước sớm tháo gỡ.

Phóng viên: Xin ông cho biết lợi ích mà chúng ta thu được trong đầu tư ra nước ngoài thời gian qua là gì?

TS. Phan Hữu Thắng: Nếu phân theo ngành, lĩnh vực, OFDI Việt Nam hiện còn tập trung vào khai khoáng và phân tán vào nhiều dự án quy mô nhỏ ở các lĩnh vực khác như nông – lâm - thủy sản; thông tin - truyền thông và dịch vụ công nghệ; sản xuất, xây dựng, bất động sản.., những lĩnh vực này chiếm tỷ lệ nhỏ.

Nếu phân theo nước tiếp nhận đầu tư, thì OFDI Việt Nam tập trung mạnh vào các nước láng giềng và các nước có tài nguyên, đất đai rẻ cho dự án khai khoáng, nông nghiệp. Khu vực châu Á khác và châu Phi, châu Mỹ cũng có một vài dự án lớn nhưng không phổ biến như ASEAN.

Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (nay là Bộ Tài chính), hiện có 64 dự án có lãi năm 2023 với lợi nhuận sau thuế 690,4 triệu USD. Như vậy, đến nay OFDI chúng ta đã có được kết quả ban đầu.

Ngoài lợi nhuận, lợi ích mà OFDI mang lại chính là việc chúng ta mở rộng thị trường xuất khẩu, nhất là trong bối cảnh tình hình thế giới biến động như hiện nay, học hỏi và mở rộng cơ hội hợp tác bởi mỗi nước đều có thế mạnh, nét đặc sắc riêng mà khi “cắm sâu, bén rễ” chúng ta mới nhận thấy.

Tôi cho rằng, đã đến lúc doanh nghiệp Việt phải bước ra ngoài, trở thành những nhà đầu tư nước ngoài ở các quốc gia, các thị trường trên thế giới. Chúng ta không nên bỏ lỡ cơ hội từ đầu tư ra nước ngoài.

Phóng viên: Trong bối cảnh hiện nay, theo ông chúng ta cần làm gì để thúc đẩy các doanh nghiệp trong nước đẩy mạnh OFDI?

TS. Phan Hữu Thắng: Sự sôi động và cơ hội từ thị trường thế giới đang sắp xếp lại sau những biến động về chính sách thuế quan, xu hướng phát triển mới…, cùng với sự lớn lên của các doanh nghiệp Việt Nam là tiền đề để chúng ta quan tâm đẩy mạnh kế hoạch đầu tư ra nước ngoài.

Đây là bước đi chủ động cần được khuyến khích để các doanh nghiệp Việt Nam tham gia chuỗi sản xuất toàn cầu, tìm kiếm cơ hội nhập khẩu công nghệ, phát triển thị trường mới, tìm kiếm khách hàng…

Tuy nhiên, rào cản trên con đường đầu tư ra nước ngoài của doanh nghiệp Việt Nam không hẳn là thị trường, là năng lực của doanh nghiệp, mà có phần không nhỏ từ thủ tục.

Do đó, đối với các giải pháp hành chính - kỹ thuật, cần hoàn thiện khung pháp lý và thủ tục một cửa cho OFDI nhằm rút ngắn thời gian, tạo quy trình minh bạch; có chương trình hỗ trợ cho DNNVV đào tạo quản trị xuyên quốc gia, tư vấn luật nước sở tại, hỗ trợ - chia sẻ thông tin thị trường.

Đồng thời, tích cực triển khai mở rộng hiệp định thương mại và bảo hộ đầu tư nhằm giảm rủi ro pháp lý cho doanh nghiệp Việt đầu tư tại nước ngoài và khuyến khích đầu tư vào những nền kinh tế công nghệ cao.

Trong tầm nhìn dài hạn đến 2045, cần tập trung xây dựng một số tập đoàn Việt Nam thành “nhà đầu tư toàn cầu” ở một vài ngành then chốt như năng lượng sạch, viễn thông, công nghệ thông tin, chuỗi giá trị chế tạo, logistic…

Cùng với việc hoàn thiện thể chế, chính sách liên quan đến đầu tư ra nước ngoài, Chính phủ cần xây dựng và sớm công bố Đề án chiến lược đầu tư ra nước ngoài hoàn chỉnh và toàn diện cả về ngắn hạn, trung hạn và dài hạn.

Đặc biệt, cần thiết lập một hệ thống công cụ hỗ trợ hiệu quả cho các doanh nghiệp, nhà đầu tư ra nước ngoài, như xúc tiến tìm kiếm trị trường thông qua tổ chức xúc tiến thương mại, đầu tư, các cơ quan ngoại giao ở nước ngoài; hỗ trợ tài chính để triển khai các dự án đầu tư nước ngoài…

Phóng viên: Trân trọng cảm ơn ông!