Cơ chế lương trong doanh nghiệp nhà nước: Để doanh nghiệp tự xây dựng?

Theo Đầu tư

Chưa xác định được cơ chế lương trong DNNN đang là rào cản đối với các DN trong việc thu hút người tài, cũng như tăng năng suất lao động.

Thống kê của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cho thấy, bình quân tiền lương trong doanh nghiệp nhà nước (DNNN) năm 2009 là 3,35 triệu đồng/người/tháng, trong khi ở DN có vốn đầu tư nước ngoài là 2,65 triệu đồng/tháng và DN tư nhân là 2,05 triệu đồng/tháng. Riêng các tổng công ty hạng đặc biệt và công ty mẹ thuộc các tập đoàn kinh tế nhà nước, lương bình quân đạt tới 5,9 triệu đồng/người/tháng. Năm 2010, tuy chưa thống kê, song Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội dự báo, DNNN vẫn tiếp tục giữ vị trí quán quân về bình quân tiền lương.

Hiện các DNNN vẫn trả lương theo hệ thống thang, bảng lương và chế độ phụ cấp do Nhà nước quy định. Ngoài lương cơ bản được tính theo hệ số, người lao động còn được hưởng lương kinh doanh. Riêng đối với lãnh đạo DNNN, chế độ lương được quy định cụ thể theo Nghị định 207/2004/NĐ-CP về chế độ tiền lương, tiền thưởng và chế độ trách nhiệm đối với các thành viên HĐQT, tổng giám đốc, giám đốc công ty nhà nước. Theo đó, tiền lương và phụ cấp của cán bộ lãnh đạo DNNN được trả theo nguyên tắc: lợi nhuận và năng suất lao động tăng, thì tiền lương, phụ cấp tăng; lợi nhuận và năng suất lao động giảm, thì tiền lương, phụ cấp giảm. Trường hợp công ty bị thua lỗ, để mất vốn của Nhà nước, không đảm bảo tiền lương của người lao động, không trả được nợ, thì lãnh đạo công ty bị hạ bậc lương, hoặc không được thưởng…

Thế nhưng, trên thực tế, có những DNNN thua lỗ, nhưng lãnh đạo vẫn nhận mức lương trên trời. Đơn cử, Công ty cổ phần Hàng không Jetstar thua lỗ kéo dài, nhưng vẫn trả lương tiền tỷ/năm cho  lãnh đạo.

Ngược lại, ở một số DNNN khác, dù DN làm ăn hiệu quả, song lương của lãnh đạo lại được trả ở mức cào bằng. Giám đốc một DNNN trong ngành xây dựng cho biết: “Công ty tôi đang tuyển một phó giám đốc kinh doanh, nhưng đã 2 năm mà vẫn chưa tuyển được, vì mức lương quá thấp. Ngoài việc bị hạn chế về tổng quỹ lương hàng năm, chúng tôi cũng khó lòng đặc cách trả lương cao để mời nhân tài về, bởi công ty mẹ quy định lương lãnh đạo không được có khoảng cách quá lớn với lương nhân viên. Với tư duy trả lương cào bằng như vậy, DNNN rất khó thu hút được người tài. Trong khi đó, các DN tư nhân và DN nước ngoài có thể trả lương rất cao cho các vị trí chủ chốt, nhưng lại trả lương cực thấp và dễ dàng sa thải những nhân lực kém”.

“Theo quy định, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội quản lý, phê duyệt đơn giá tiền lương hàng năm của các tập đoàn, tổng công ty nhà nước, nhưng chỉ duyệt tổng quỹ lương của tập đoàn. Do đó, việc lãnh đạo các tập đoàn, DNNN nhận lương ở mức nào, Bộ không thể can thiệp”, bà Tống Thị Minh, Vụ trưởng Vụ Tiền lương - Tiền công (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội) thừa nhận.

Trước những bất cập trên, Chính phủ đã giao Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội phối hợp với các bên liên quan sửa đổi cơ chế về lương của DNNN. Tháng 10 vừa qua, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã trình Chính phủ Dự thảo Đề án quản lý tiền lương, tiền thưởng trong các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước và DNNN giữ cổ phần chi phối. Trước đó, ngày 13/9, Thủ tướng Chính phủ cũng đã chỉ đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội soạn thảo 3 nghị định liên quan đến DNNN, trong đó có Nghị định về cơ chế tiền lương của doanh nghiệp 100% vốn nhà nước, dự định ban hành trong quý IV/2010.

Tuy nhiên, trả lời phóng viên Báo Đầu tư, ông Phạm Minh Huân, Thứ trưởng Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cho biết, đề án trên đã được Chính phủ chỉ đạo làm lại, Nghị định về cơ chế tiền lương của DN 100% vốn nhà nước cũng sẽ không ban hành theo kế hoạch. Thay vào đó, Chính phủ chỉ đạo Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội xây dựng Đề án cải cách tổng thể tiền lương năm 2011 và những năm tiếp theo, trong đó có phần nội dung về lương của DNNN. Trong năm 2011 và 2012, lương của DNNN vẫn sẽ theo cơ chế hiện hành.

Hiện tại, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội vẫn lúng túng trong việc tìm cơ chế lương mới, qua đó, tạo động lực cho DNNN thu hút người giỏi, tăng năng suất lao động. Có khả năng, cơ chế này sẽ thay đổi theo hướng để DNNN tự xây dựng hệ thống thang, bảng lương. Tuy nhiên, nếu được thông qua, cơ chế này cũng chỉ được áp dụng sau năm 2012.