Cơ hội tăng trưởng kinh tế Việt Nam

Các chỉ báo kinh tế vĩ mô trong những tháng đầu năm 2022 cho thấy, nền kinh tế Việt Nam đã có những tín hiệu phục hồi tích cực, khi lạm phát được kiểm soát, các cân đối lớn của nền kinh tế được bảo đảm; hoạt động sản xuất kinh doanh tiếp tục khởi sắc; sản xuất công nghiệp phục hồi tích cực...

Cụ thể, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) trong quý I/2022 đạt mức tăng trưởng 5,03% so với cùng kỳ năm 2021 (tương đương với tốc độ tăng trưởng trong quý IV/2021). Lĩnh vực công nghiệp, xây dựng và dịch vụ tăng trưởng lần lượt ở mức 6,4% và 4,6% so cùng kỳ năm 2021, đóng góp 4,3 điểm phần trăm cho tăng trưởng GDP của quý I/2022. Tăng trưởng của lĩnh vực công nghiệp và xây dựng đạt ở mức cao.

Các ngành: Tài chính, ngân hàng bảo hiểm, thông tin và truyền thông vẫn duy trì được mức tăng trưởng vững chắc, cho thấy khả năng chống chịu tốt trong bổi cảnh dịch bệnh COVID-19. Sản xuất công nghiệp tiếp tục đà tăng trưởng vững chắc và liên tục duy trì mức tăng trưởng ấn tượng. Chỉ số sản xuất công nghiệp tháng 4/2022 tăng 9,4% so cùng kỳ năm 2021, tương đương tốc độ tăng trưởng trước đại dịch. Sản xuất sản phẩm may mặc, giày dép, điện tử, thiết bị điện và sản phẩm kim loại là những ngành ghi nhận tốc độ tăng trưởng hai con số.

Chỉ số nhà quản trị mua hàng (PMI) ngành công nghiệp chế biến, chế tạo đạt 51,7 trong tháng 4/2022, đánh dấu 7 tháng tăng trưởng liên tiếp. Sự phục hồi mạnh mẽ của nhu cầu trong nước, thúc đẩy doanh thu bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng tăng cao.

Tính đến hết tháng 4/2022, tăng trưởng doanh thu bán lẻ quay về sát với tốc độ trước đại dịch. Kết quả này phản ánh cả sự tăng trưởng vững chắc của doanh thu bán lẻ hàng hóa (tăng 12,4% so cùng kỳ năm 2021) và sự phục hồi mạnh mẽ của doanh thu dịch vụ tiêu dùng, với tốc độ tăng trưởng 11% trong tháng 4 so cùng kỳ năm 2021.

Cán cân thương mại hàng hóa duy trì mức thặng dư. Kim ngạch xuất khẩu hàng hóa trong tháng 4/2022 tăng 25,2% so với cùng kỳ năm 2021, trong khi tăng trưởng nhập khẩu tăng 16,5% so với cùng kỳ năm 2021. Xuất khẩu các sản phẩm chính và xuất khẩu của Việt Nam sang các thị trường chủ lực đều tăng trưởng tương đối tốt.

Giữa bất định toàn cầu gia tăng, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) giải ngân tăng trưởng mạnh. Mặc dù, vốn đăng ký giảm, nhưng vốn thực hiện các dự án FDI đã được phê duyệt trong tháng 4/2022 tăng 7,1% so cùng kỳ năm 2021. Điều này cho thấy, lòng tin của nhà đầu tư nước ngoài vào tiềm năng kinh tế Việt Nam vẫn được duy trì.

Bước sang tháng 5/2022, “bức tranh” kinh tế - xã hội đã có nhiều gam màu sáng. Kinh tế vĩ mô ổn định; lạm phát được kiểm soát trong bối cảnh chịu nhiều sức ép. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân 5 tháng đầu năm 2022 tăng 2,25% so với cùng kỳ năm 2021 (cao hơn mức tăng 1,29% của năm 2021, nhưng thấp hơn mức tăng của giai đoạn 2017 - 2020).

Thị trường tài chính, tiền tệ cơ bản ổn định (tín dụng tăng 7,73% so với cuối năm 2021); các cân đối lớn, an ninh lương thực, năng lượng được bảo đảm. Thu ngân sách nhà nước 5 tháng đầu năm 2022 ước đạt 806,4 nghìn tỷ đồng, bằng 57,1% dự toán, tăng 18,7% so cùng kỳ năm 2021.

Sản xuất công nghiệp tiếp đà phục hồi, tháng 5 tăng 4% so với tháng 4/2022 và tăng 10,4% so với cùng kỳ năm 2021. Tính chung 5 tháng đầu năm 2022, sản xuất công nghiệp tăng 8,3% so với cùng kỳ năm 2021, trong đó, ngành chế biến, chế tạo tăng 9,2%.

Chỉ số PMI sản xuất các ngành công nghiệp tháng 5/2022 đạt 54,7 điểm (mức cao nhất trong vòng 13 tháng và đánh dấu tháng thứ 8 liên tiếp đạt trên 50 điểm, nghĩa là hoạt động sản xuất tiếp tục mở rộng kể từ tháng 10/2021). Sản xuất nông, lâm nghiệp, thủy sản tháng 5/2022 ổn định và tăng trưởng; thị trường tiêu thụ sản phẩm nông sản, lâm sản, thủy sản được khơi thông, mở rộng. Thương mại và dịch vụ tháng 5/2022 sôi động, trong đó, dịch vụ lưu trú, ăn uống và du lịch lữ hành phục hồi mạnh mẽ.

Vốn FDI thực hiện 5 tháng đầu năm 2022 đạt 7,71 tỷ USD, tăng 7,8% so với cùng kỳ năm 2021… Đặc biệt, trong bối cảnh có tới 30 lượ t hạ bậc tín nhiệm trên thế giới, Việt Nam là một trong hai quốc gia ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương được các Tổ chức xếp hạng tín nhiệm Standard & Poor's (S&P) nâng xếp hạng nhiệm dài hạn kể từ đầu năm đến nay.

S&P đánh giá, nền tảng kinh tế Việt Nam đang đà phục hồi vững chắc, tỷ lệ tiêm chủng được cải thiện ấn tượng và bước chuyển linh hoạt trong chính sách kiểm soát dịch bệnh COVID-19. S&P ghi nhận sự cải thiện rõ rệt về quy trình, thủ tục hành chính của Chính phủ, đặc biệt liên quan đến chất lượ ng quản trị các khoản nợ được bảo lãnh, cùng với vị thế đối ngoại vững vàng và thu hút vốn FDI ấn tượng trong bối cảnh dịch bệnh.

Một số thách thức trong phát triển kinh tế Việt Nam

Mặc dù, có nhiều tín hiệu phục hồi kinh tế lạc quan, nhưng vẫn còn tiềm ẩn không ít rủi ro, thách thức đối với tăng trưởng kinh tế Việt Nam. Vấn đề lạm phát và bất ổn kinh tế vĩ mô là rủi ro lớn nhất đối với kinh tế Việt Nam trong năm 2022.

Trên thế giới, lạm phát toàn cầu đang gia tăng, đặc biệt là khi Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) và ngân hàng trung ương các nước áp dụng chính sách thắt chặt tiền tệ để kiềm chế lạm phát. Dưới tác động của xung đột Nga - Ukraine, giá cả các mặt hàng lương thực, thực phẩm, nhiên liệu, nguyên vật liệu đều tăng mạnh khi Chính phủ các nước đều ban hành các lệnh cấm xuất khẩu một số mặt hàng thiết yếu, đặc biệt là lương thực để đảm bảo an ninh lương thực của quốc gia…

Theo dự báo của Liên Hợp quốc, lạm phát toàn cầu năm 2022 dự kiến sẽ tăng lên 6,7%, gấp đôi mức trung bình 2,9% trong giai đoạn 2010 - 2020, do sự tăng mạnh của giá thực phẩm và năng lượng. Điều này ảnh hưởng lớn đến Việt Nam, vì Việt Nam là quốc gia có độ mở thương mại lớn, chiếm tới hơn 200% GDP nên tình hình lạm phát tại các đối tác thương mại như: Hoa Kỳ, EU, Trung Quốc tác động rất lớn tới nước ta.

Một rủi ro khác với Việt Nam là nguy cơ nhập khẩu lạm phát từ bên ngoài, do nước ta nhập khẩu hàng hóa đầu vào nhiều, khả năng lạm phát là điều khó tránh khỏi. Áp lực lạm phát và gia tăng chi phí sản xuất ngày càng tăng cao, do thiếu hụt nguồn cung, trong khi xung đột Nga - Ukraine đang làm trầm trọng thêm các vấn đề về nguồn cung năng lượng, khí đốt và lương thực (ngũ cốc); đồng thời, làm tăng nguy cơ đứt gãy các chuỗi cung ứng, vận tải và logistic.

Qua theo dõi diễn biến thị trường cho thấy, tình hình lạm phát ở trong nước hiện nay thấp một phần là do cầu tiêu dùng thấp. Chi phí giá cả, lạm phát thế giới tăng cao và nhiều chuyên gia lo ngại, lạm phát của Việt Nam năm 2022 có thể sẽ ở mức gấp đôi so với năm 2021 (khoảng 4% trở lên). Điều này dẫn tới mục tiêu kiểm soát lạm phát dưới 4% của Chính phủ là rất khó khăn.

Tiếp đó là dịch bệnh COVID-19 bùng phát ở Trung Quốc và chính sách "zero-COVID" của nước này đã ảnh hưởng rất lớn đối với Việt Nam trong xuất khẩu, nhập khẩu các mặt hàng. Các chuyên gia nhận định, sự đứt gãy chuỗi cung ứng sẽ nghiêm trọng hơn mức dự tính.

Vì Trung Quốc là thị trường xuất khẩu lớn thứ hai và là nguồn nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam, nên tác động của tình trạng phong tỏa của nước này đối với hoạt động sản xuất công nghiệp chế biến, chế tạo và xuất khẩu của Việt Nam trong những tháng tới sẽ khó tránh khỏi.

Xuất nhập khẩu hàng hóa tiếp tục tăng trưởng khá, song thách thức gia tăng nhập khẩu dịch vụ, do chi phí xuất khẩu tăng cao vẫn hiện hữu. Chi phí vận tải, logistics và bảo hiểm quốc tế gia tăng liên tục khiến nhập khẩu dịch vụ tăng mạnh, dẫn đến cán cân vãng lai xấu đi bất chấp sự hồi phục mạnh mẽ của xuất khẩu hàng hóa và tăng trưởng vững chắc của kiều hối.

Ngoài ra, sự phục hồi chậm của tổng cầu cũng gây ra trở ngại cho quá trình phục hồi và tăng trưởng của kinh tế Việt Nam. Mặc dù, quy mô các gói hỗ trợ tăng lên đáng kể, nhưng sự lệch pha trong chính sách kích thích kinh tế của Việt Nam (nới lỏng tiền tệ để hỗ trợ phục hồi) so với xu hướng chung của toàn cầu (thắt chặt tiền tệ) có thể làm giảm hiệu quả tác động của các chính sách kinh tế mà Việt Nam đang kỳ vọng.

Theo các chuyên gia, cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu sẽ tác động lan tỏa đến Việt Nam, gia tăng áp lực lạm phát và là cú sốc mới cho chuỗi cung ứng toàn cầu. Do đó, cần phải nghiên cứu, đánh giá tác động của các yếu tố này và đề ra các giải pháp ứng phó, hướng tới chuyển đổi sang năng lượng xanh, năng lượng tái tạo, đảm bảo an ninh năng lượng.

Những thách thức trên đang gây sức ép lớn đối với công tác điều hành chính sách tài khóa và tiền tệ trong năm 2022 của Việt Nam. Mục tiêu tăng trưởng từ 6% - 6,5% trong năm 2022 của Chính phủ đang đứng trước nhiều thách thức, đòi hỏi phải có những chính sách, nỗ lực thực thi cải cách tốt hơn, mang tính bước ngoặt, mạnh mẽ hơn.

Triển vọng tăng trưởng kinh tế Việt Nam năm 2022

Mặc dù, tình hình thế giới có nhiều diễn biến phức tạp, nhưng nhìn chung nền kinh tế Việt Nam tiếp tục phục hồi với những triển vọng tươi sáng. Có thể thấy, triển vọng tăng trưởng kinh tế của nước ta trong năm 2022 được nhiều tổ chức quốc tế dự báo đạt mức lạc quan. Ngân hàng Thế giới dự báo, tiềm năng tăng trưởng của Việt Nam tăng mạnh trong năm 2022 và 2023, với mức tăng trưởng lần lượt là 5,5% và 6,5%.

Viện Nghiên cứu kinh tế và Chính sách (VEPR) dự báo, tăng trưởng kinh tế cả năm 2022 của Việt Nam có thể đạt 5,7% trong kịch bản cơ sở, 6,2% trong kịch bản tích cực và với kịch bản tiêu cực thì mức tăng trưởng đạt 5,2%. Ngân hàng Phát triển châu Á dự báo, tăng trưởng GDP của Việt Nam có thể đạt mức 6,5% năm 2022 và đạt mức tăng trưởng tốt hơn trong năm 2023 với mức 6,7%. Ở kịch bản tăng trưởng lạc quan hơn,

S&P ngày 26/5/2022 dự báo, tăng trưởng kinh tế năm 2022 của Việt Nam có thể đạt 6,9%, với xu hướng dài hạn là 6,5% - 7% từ năm 2023. Trong khi đó, Quỹ Tiền tệ quốc tế dự báo, Việt Nam sẽ đạt mức tăng trưởng khoảng 6,0% trong năm 2022, nằm trong số những nước có mức tăng trưởng cao nhất thế giới và sẽ đạt mức tăng trưởng 7,2% trong năm 2023.

Bên cạnh những dự báo lạc quan của các tổ chức quốc tế về tốc độ tăng trưởng kinh tế, Việt Nam cũng được ghi nhận về mức độ cải thiện năng lực cạnh tranh về du lịch và thu hút đầu tư. Theo Diễn đàn Kinh tế thế giới, chỉ số năng lực phát triển của ngành Du lịch Việt Nam năm 2021 xếp thứ 52, tăng 8 bậc so với năm 2019, nằm trong số 3 quốc gia có mức tăng cao nhất trên thế giới.

Ở khía cạnh khác, theo kết quả Chỉ số Chính phủ tốt năm 2022 do Viện Quản trị Chandler (Singapore) công bố, Việt Nam tăng 18 bậc, lên vị trí thứ 39 về chỉ số thu hút đầu tư, đồng thời đứng thứ 15 về chỉ số sự hài lòng đối với các dịch vụ công…

Những nhận định trên cho thấy, triển vọng tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong năm 2022 là rất tươi sáng bất chấp tình hình phức tạp của địa chính trị và kinh tế thế giới. Điều này cho thấy, những kết quả, thành tựu phát triển kinh tế- xã hội của Việt Nam thời gian qua được các tổ chức quốc tế ghi nhận, đánh giá cao. Đồng thời, thể hiện sức phục hồi mạnh mẽ của nội lực nền kinh tế Việt Nam sau đại dịch và niềm tin của các nhà đầu tư cả trong và ngoài nước, cũng như hiệu quả của các chương trình hỗ trợ phục hồi, tái thiết kinh tế sau đại dịch COVID-19 của Việt Nam.

Tài liệu tham khảo:

1. Tổng cục Thống kê (tháng 3/2022), Báo cáo t.nh h.nh kinh tế - xã hội I/2022;

2. Tổng cục Thống kê (2022), Báo cáo t.nh h.nh kinh tế - xã hội tháng 5/2022;

3. Báo cáo thường niên kinh tế Việt Nam 2022- Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội (tháng 5/2022);

4. Cập nhật kinh tế vĩ mô Việt Nam tháng 5/2022- Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam;

5. Ngân hàng Phát triển châu Á, Báo cáo Triển vọng phát triển kinh tế Việt Nam 2022- Viet Nam Development Outlook 2022 - (ADB), (tháng 4/2022);

* Theo ThS. Vũ Thái Quân - Bộ Tư lệnh Pháo binh - Bộ Quốc phòng.

** Bài viết đăng trên Tạp chí Tài chính kỳ 2 tháng 6/2022.