Cơ cấu dân số thay đổi đặt ra nhu cầu cấp thiết phát triển các mô hình nhà ở cho người cao tuổi

Dẫn số liệu của Cục Thống kê, VARS nhận định, từ năm 2011, Việt Nam bắt đầu quá trình già hóa dân số và là một trong các quốc gia có tốc độ già hóa nhanh nhất thế giới. Đến năm 2024, số lượng người từ 60 tuổi trở lên là 14,2 triệu người, tăng 2,8 triệu người so với năm 2019 và tăng 4,7 triệu người so với năm 2014. Dự báo đến năm 2030, số người từ 60 tuổi trở lên sẽ xấp xỉ 18 triệu người, tăng gần 4 triệu người so với năm 2024. Trong khi đó, mức sinh tại Việt Nam đang ghi nhận mức giảm khá nhanh trong những năm gần đây. Từ mức 1,96 con/phụ nữ vào năm 2023, giảm xuống còn 1,91 con/phụ nữ vào năm 2024 – mức thấp nhất được ghi nhận từ trước đến nay. Kinh nghiệm tại các quốc gia phát triển như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc hay các nước Châu Âu cho thấy khi mức sinh đã xuống thấp thì rất khó có khả năng phục hồi.

Như vậy, xu hướng già hóa dân số nhanh sẽ còn kéo dài, bởi tỷ trọng người cao tuổi sẽ tiếp tục gia tăng khi tuổi thọ trung bình của người dân Việt Nam được kỳ vọng vẫn tăng nhờ điều kiện sống được nâng cao trong bối cảnh kinh tế phát triển, trong khi lực lượng trẻ dần thu hẹp do mức sinh thấp, khó có khả năng bật tăng. Nhiều chuyên gia dự báo, Việt Nam sẽ trở thành quốc gia có dân số già vào năm 2036 và “siêu già” vào năm 2049.

“Sự thay đổi về cơ cấu dân số này đặt ra nhu cầu cấp thiết trong việc phát triển các mô hình nhà ở, chăm sóc sức khỏe, và tiện ích chuyên biệt dành riêng cho nhóm đối tượng cao tuổi. Có tới hàng triệu người già có nhu cầu cần chăm sóc. Song thực tế, hiện nay, cả nước chỉ có khoảng 400 viện dưỡng lão, với khoảng 50% là các trung tâm từ thiện hoặc do nhà nước đầu tư. Đặc biệt thiếu hụt dịch vụ cao cấp như mô hình nhà ở dành cho người cao tuổi - sản phẩm bất động sản kết hợp dịch vụ chăm sóc sức khỏe tại gia trong bối cảnh số lượng người cao tuổi có điều kiện kinh tế ngày càng gia tăng” - VARS đưa ra phân tích và nhận định.

Hiện nay, phần lớn người già vẫn được con cháu chăm sóc tại gia và có xu hướng ưu tiên nhận được dịch vụ chăm sóc ngay tại nhà hoặc gần gia đình. Điều này cho thấy tiềm năng phát triển mô hình nhà ở tích hợp y tế cộng đồng, nơi cung cấp không gian sống an toàn, tiện nghi nhưng vẫn giữ kết nối với gia đình, là rất lớn. Tuy nhiên, hiện mới chỉ có một số ít chủ đầu tư bước đầu tiếp cận phân khúc này.

Bài học kinh nghiệm từ mô hình nhà ở cho người cao tuổi tại những quốc gia phát triển

Việc phát triển mô hình nhà ở cho người cao tuổi tại thời điểm này đặc biệt phù hợp trong bối cảnh khách hàng mở rộng. Theo đó, tầng lớp trung lưu và thượng lưu đang mở rộng nhanh chóng, với độ tuổi thuộc tầng lớp trung lưu phổ biến từ 30 - 55 tuổi và từ 40 - 65 tuổi với tầng lớp thượng lưu. Như vậy, các tầng lớp này sẽ là đối tượng thúc đẩy nhu cầu về nhà ở cao cấp, trong đó có nhà ở dành cho người cao tuổi, trong thời điểm hiện tại và trong thập kỷ tới. Khi họ ngày càng có điều kiện tài chính để lựa chọn những không gian sống phù hợp với tuổi già. Bên cạnh đó, Việt Nam còn lợi thế cạnh tranh về cảnh quan thiên nhiên, văn hóa và chi phí sinh hoạt tương đối thấp so với nhiều nước phát triển, thu hút cả người nước ngoài về hưu và kiều bào hồi hương.

Cùng với điều kiện kinh tế, tâm lý và nhu cầu sống của người cao tuổi cũng đang thay đổi. Người cao tuổi hiện đại quan tâm đến sinh hoạt khoa học, vui khỏe hơn và muốn duy trì sự độc lập trong sinh hoạt. Đặc biệt, họ ngày càng trân trọng các cơ hội giao lưu cộng đồng, tập luyện thể dục và tham gia các hoạt động giải trí phù hợp. Và hầu hết đều là người cao tuổi có học vấn và từng sống/làm việc tại thành phố lớn hoặc nước ngoài. Đây là những người thuộc thế hệ tích lũy, có tiềm lực tài chính phù hợp với loại hình này.

Nghiên cứu của nhiều tổ chức uy tín trên thế giới cũng cho thấy, nhờ thừa hưởng tài sản từ gia đình, thế hệ những người sinh từ năm 1981 đến năm 2000 được coi là giàu nhất trong lịch sử. Và thế hệ này sẽ bước sang tuổi 60 trong 2 thập kỷ tới. Tại các quốc gia có dân số già như Nhật Bản, Đức, Thụy Điển hay Úc, nhà ở cho người cao tuổi không còn đơn thuần là nơi cư trú, mà được phát triển thành hệ sinh thái sống tích hợp: kết hợp nhà ở, chăm sóc y tế, cộng đồng sinh hoạt và hỗ trợ tâm lý. Mô hình nổi bật như “Continuing Care Retirement Communities” (CCRC) tại Mỹ hay “smart aging villages” tại Nhật Bản đang cung cấp dịch vụ đa tầng – từ nhà ở độc lập có giám sát y tế, đến khu vực chăm sóc đặc biệt cho người có bệnh mãn tính. Điểm chung của các mô hình này là: hỗ trợ người cao tuổi sống độc lập, có kết nối xã hội và được chăm sóc chuyên nghiệp, liên tục theo nhu cầu sức khỏe thay đổi.

Một điểm quan trọng rút ra từ các mô hình này là sự cần thiết phải phát triển một hệ sinh thái toàn diện, chứ không phải các dự án đơn lẻ. Do đó, VARS cho rằng, mô hình nhà ở cho người cao tuổi hứa hẹn sẽ mở ra thị trường đầy tiềm năng nhờ sản phẩm phù hợp với nhu cầu và tâm lý người cao tuổi hiện đại. Không giống viện dưỡng lão truyền thống, chủ yếu hướng tới chăm sóc y tế và sinh hoạt cho người già yếu hoặc người già đơn thân. 

Việc phát triển loại hình BĐS này không những giúp chủ đầu tư đón đầu cơ hội nhờ nhu cầu cao mà còn giúp các chủ đầu tư hưởng lợi từ các chính sách khuyến khích phát triển, nhờ chiến lược quốc gia về già hóa dân số đang khuyến khích các mô hình chăm sóc người cao tuổi thông minh, phi tập trung.

Thêm vào đó, việc phát triển các dự án nhà ở cho người già thường gắn với các khu đại đô thị ven trung tâm, nơi giá đất còn tương đối mềm so với lõi đô thị, giúp nhà đầu tư tiết kiệm chi phí đầu vào, và hưởng lợi từ hệ thống giao thông đang ngày càng hoàn thiện, rút ngắn khoảng cách giữa trung tâm và vùng ven.