Tại Hội thảo “Chia sẻ kinh nghiệm quốc tế về phát triển mạng lưới đầu tư thiên thần cho khởi nghiệp đổi mới sáng tạo” do Quỹ Khởi nghiệp doanh nghiệp khoa học và công nghệ Việt Nam (Startup Vietnam Foundation) phối hợp với Cục Phát triển thị trường và doanh nghiệp khoa học và công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) vừa tổ chức tại Hà Nội, ông Tony Wheeler đã cung cấp cái nhìn tổng quan về hệ sinh thái khởi nghiệp và mạng lưới nhà đầu tư thiên thần từ những kinh nghiệm thực tiễn của Australia.

Nói về đầu tư thiên thần, ông Tony Wheeler khẳng định đây là hoạt động đầu tư có nhiều rủi ro khi hầu hết các startup gọi vốn lúc này ở giai đoạn đầu tiên, bắt đầu có ý tưởng và xây dựng sản phẩm đưa ra thị trường, đó là những công nghệ mới chưa có giá trị đảm bảo. Đặc điểm của nhà đầu tư thiên thần là họ dùng tiền của chính mình cho khoản đầu tư và tự đưa ra quyết định liên quan đến đầu tư mà không thông qua người quản lý.

Theo thống kê tại Australia, một nhà đầu tư thiên thần khi đầu tư cùng lúc 10 dự án sẽ có 7 dự án thất bại, 2 dự án hòa vốn và 1 dự án đem lại lợi nhuận gấp 10 lần cho nhà đầu tư. Như vậy, thực tế hoạt động của nhà đầu tư là đi tìm kiếm startup mang lại “lợi nhuận nhân 10” này.

Tuy nhiên nhà đầu tư không thể xác định chính xác để rót tiền vào một startup duy nhất, đó là lý do các nhà đầu tư dàn trải số tiền đầu tư của mình vào nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp khác nhau và đầu tư theo hình thức “hợp tác xã nhà đầu tư thiên thần”.

Đây là mô hình đang được hình thành và phát triển phổ biến tại Australia, các nhà đầu tư thường tạo thành nhóm 5 - 10 người cùng đầu tư vào một dự án, mạng lưới đó sẽ giúp các nhà đầu tư đơn lẻ chia nhỏ các rủi ro và tăng cơ hội thành công.

Theo đó, nhà đầu tư thiên thần cần phải thật sự hiểu họ đang đối mặt với điều gì và chấp nhận được khả năng thất bại. Để giảm thiểu rủi ro trong lĩnh vực này, Chính phủ Australia đặt ra luật lệ nghiêm ngặt về điều kiện trở thành nhà đầu tư thiên thần. Người đó phải có đủ kiến thức, kinh nghiệm và khối tài sản ở mức độ nhất định để đảm bảo hoạt động đầu tư tài chính và chịu trách nhiệm về khoản đầu tư đó.

Về phía nhà đầu tư thiên thần, họ có những tiêu chí nhất định để lựa chọn startup tiềm năng mang lại “lợi nhuận nhân 10”. “Nhà đầu tư lựa chọn đầu tư vào con người chứ không đầu tư vào ý tưởng” - ông Tony khẳng định.

Điều đầu tiên họ lắng nghe là startup muốn giải quyết vấn đề gì, thị trường có đủ lớn hay không, đội ngũ thực hiện dự án đó cần có kỹ năng chuyên môn, kỹ năng tài chính và chiến lược thị trường. Đây cũng là nhận định của ông Trịnh Minh Giang - Chủ tịch Mạng lưới nhà đầu tư thiên thần Việt Nam (iAngel): “Về quan điểm khi đầu tư thiên thần, sự chuyên nghiệp thể hiện ở tầm nhìn và nhận thức về startup và con người chứ không chỉ đơn thuần ở giá trị ngắn hạn doanh nghiệp mang lại trong 2-3 năm. Những nhà đầu tư không thực sự quan tâm đến báo cáo tài chính, họ tìm kiếm con người biết tiêu tiền, dám tiêu tiền đúng cách và họ sẽ đầu tư”.

Trong lĩnh vực đầu tư khởi nghiệp, đặc biệt là đối với các nhà đầu tư thiên thần, khái niệm “đồng tiền thông minh” (smart money) luôn luôn được đề cao. Điều đó có nghĩa là gì? Nhà đầu tư không chỉ đầu tư tiền, họ còn là nhà cố vấn thực sự hữu dụng cho startup. Nếu nhà đầu tư có kinh nghiệm, kiến thức, có kết nối riêng đến lĩnh vực startup đang làm, liên quan đến sản phẩm hoặc dịch vụ mà startup đang mong muốn cung cấp cho thị trường; Hoặc nhà đầu tư có những đối tác ở thị trường nước ngoài thì có thể mang lại kiến thức và lời khuyên hữu ích cho startup, từ đó tạo ra lợi ích gấp nhiều lần số tiền mà nhà đầu tư bỏ ra. Vì vậy một trong những điều mà startup cần lưu ý là lựa chọn người đầu tư phù hợp, những nhà đầu tư thật sự thấu hiểu được sản phẩm và thị trường của mình, đó là đồng tiền thông minh.

Ở Australia, các nhà đầu tư sẽ thực hiện nhiều chiến lược đào tạo, giáo dục, cung cấp kiến thức cho cộng đồng đầu tư để họ hiểu cần đầu tư cho hệ sinh thái, đầu tư cho con người và đầu tư cho dự án với tầm nhìn lâu dài. Bởi nhà đầu tư thiên thần còn là những người mong muốn đóng góp lợi ích cho xã hội, tiếp cận và phát triển công nghệ mới, tham gia thúc đẩy nền kinh tế đổi mới sáng tạo.