Gia tăng số vụ PVTM

Xu thế bảo hộ, xung đột thương mại diễn biến ngày càng phức tạp, nhất là trong quan hệ giữa các nền kinh tế lớn, tác động nhiều mặt tới nền kinh tế toàn cầu, khu vực và Việt Nam. Tính đến nay, đã có gần 160 vụ việc PVTM do 19 quốc gia và vùng lãnh thổ khởi xướng điều tra với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, trong đó, các nước khởi xướng điều tra nhiều nhất là Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ, Ấn Ðộ, EU...

Thực tế, các biện pháp PVTM như chống bán phá giá, chống trợ cấp và tự vệ… được Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) cũng như các FTA cho phép sử dụng để chống lại các hành vi cạnh tranh không công bằng trong thương mại quốc tế, hoặc ngăn chặn việc hàng hóa nhập khẩu gia tăng đột biến, gây thiệt hại nghiêm trọng cho các ngành sản xuất trong nước. Ðây là công cụ quan trọng, hợp pháp để bảo vệ ngành sản xuất, DN trong nước, nhất là khi các hàng rào thuế quan được dỡ bỏ theo cam kết quốc tế. Chính vì vậy, trong bối cảnh EVFTA sẽ chính thức đi vào thực hiện trong thời gian ngắn sắp tới, DN cần tìm hiểu, nắm vững các cam kết trong hiệp định, kể cả các quy định về PVTM để có thể chuẩn bị, khai thác tối đa các lợi ích, đồng thời bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình.

Theo đại diện Cục PVTM (Bộ Công thương), các chương về biện pháp PVTM trong EVFTA về cơ bản dựa trên các quy định của WTO liên quan việc sử dụng các công cụ PVTM truyền thống. Tuy nhiên, cũng có bổ sung các nguyên tắc mang tính tiến bộ, phù hợp với hệ thống pháp luật về PVTM của Việt Nam, giúp cho nền kinh tế và các ngành sản xuất trong nước có công cụ phòng vệ hợp pháp, tiến bộ, bảo đảm hiệu quả của việc tham gia hiệp định.

Cụ thể, các điểm mới về PVTM trong EVFTA gồm: Thứ nhất, bổ sung các quy định giới hạn việc sử dụng các công cụ PVTM để tránh lạm dụng và bảo đảm công bằng, minh bạch. Các quy định này tạo ra môi trường kinh doanh ổn định và thuận lợi hơn cho DN xuất khẩu. Thứ hai, EVFTA quy định nguyên tắc áp dụng mức thuế thấp hơn, tức là thuế chống bán phá giá hoặc chống trợ cấp chỉ ở mức đủ để loại bỏ thiệt hại. Một điểm đáng lưu ý là theo cam kết EVFTA, hai bên sẽ không áp dụng biện pháp chống bán phá giá, chống trợ cấp nếu việc này không phù hợp với lợi ích chung.

Mặt khác, EVFTA cũng quy định về cơ chế tự vệ song phương, bảo đảm việc cắt giảm thuế quan theo hiệp định không gây ra cú "sốc" cho các ngành sản xuất trong nước. Thời gian chuyển đổi với cơ chế này được kéo dài tới 10 năm, tạo cơ sở pháp lý bảo đảm được quyền lợi của các bên được sử dụng công cụ tự vệ chính đáng để bảo vệ ngành sản xuất trong nước nếu có thiệt hại hoặc đe dọa thiệt hại do cắt giảm thuế quan.

Luôn chủ động ứng phó

Trong bối cảnh số vụ việc PVTM ngày càng gia tăng, các cơ quan quản lý nhà nước về lĩnh vực này đã chủ động thực hiện nhiều giải pháp để hỗ trợ DN ứng phó. Cụ thể, Bộ Công thương đã tăng cường công tác nghiên cứu, dự báo, cảnh báo đối với các biện pháp PVTM áp dụng lên hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, kể cả các vụ điều tra chống lẩn tránh biện pháp PVTM; đẩy mạnh phổ biến, hướng dẫn, tư vấn DN cách thức ứng phó các vụ kiện do nước ngoài khởi xướng; chủ động làm việc, phối hợp, thậm chí đấu tranh với các cơ quan điều tra nước ngoài để bảo vệ lợi ích chính đáng cho DN trong nước, hạn chế tác động bất lợi của biện pháp PVTM...

Kết quả, Việt Nam đã thu được nhiều kết quả tích cực trong các vụ việc PVTM, kháng kiện thành công đối với 57 trong tổng số 137 vụ việc đã kết thúc điều tra, chiếm tỷ lệ khoảng 42%; bảo đảm nhiều mặt hàng của Việt Nam, nhất là các mặt hàng như cá basa, tôm,... tiếp tục được xuất khẩu sang các thị trường lớn như Mỹ hay EU với thuế suất bằng 0% hoặc ở mức rất thấp; khiếu kiện năm vụ ra cơ quan giải quyết tranh chấp của WTO, trong đó ba vụ đã kết thúc với kết quả tích cực.

Ðể chủ động ứng phó có hiệu quả với các biện pháp PVTM của nước ngoài, các DN Việt Nam cần tìm hiểu quy định pháp luật, thực tiễn điều tra PVTM của các nước EU. Cục PVTM (Bộ Công thương) hỗ trợ DN tìm hiểu các nội dung này. Bên cạnh đó, các DN cũng cần chú trọng việc mở rộng và thường xuyên tìm kiếm thị trường xuất khẩu mới; đa dạng hóa sản phẩm, tránh tăng trưởng xuất khẩu quá nóng vào một thị trường, nhất là các thị trường thường xuyên sử dụng công cụ PVTM và từng kiện hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.

Cùng với đó, chuyển dần từ chiến lược cạnh tranh bằng giá sang cạnh tranh bằng chất lượng và thương hiệu; có chiến lược rà soát giá bán một cách phù hợp để tránh bị coi là bán phá giá; luôn phối hợp chặt chẽ với các bạn hàng tại nước sở tại để cập nhật thông tin; thường xuyên theo dõi, nghiên cứu các khuyến cáo, cảnh báo sớm về các biện pháp PVTM để có kế hoạch ứng phó cụ thể. Trường hợp đã có thông tin về vụ việc điều tra áp dụng biện pháp PVTM đối với hàng hóa liên quan, DN cần cập nhật tin tức và tích cực tham gia, hợp tác trong quá trình điều tra để tránh việc bị cơ quan điều tra sử dụng số liệu sẵn có bất lợi khi đưa ra kết luận về vụ việc.

Các DN cũng cần lưu ý, trong các vụ việc điều tra chống trợ cấp, cần tích cực phối hợp chặt chẽ, cung cấp thông tin cho Bộ Công thương, các hiệp hội, các DN trong cùng ngành để chung sức ứng phó vụ việc. Các chuyên gia cũng khuyến nghị, do các lợi ích mà EVFTA đem lại là rất lớn, không loại trừ nguy cơ một số DN trong nước sẽ tìm cách gian lận xuất xứ hoặc lẩn tránh biện pháp PVTM mà EU đang áp dụng với các quốc gia khác nhằm hưởng lợi bất chính. Do đó, các hoạt động PVTM cũng cần tập trung cảnh báo, ngăn chặn các hành vi bất hợp pháp này.