Doanh nghiệp tư nhân lớn nhưng chưa mạnh, còn vướng từ nội tại

Hương Dịu
11:15 15/08/2025

Nhiều “nút thắt” trong đó có những yếu tố nội tại của chính các doanh nghiệp tư nhân vẫn còn hiện hữu, khiến sự phát triển của khối này có nguy cơ “hụt hơi”, nên cần những giải pháp đột phá để tháo gỡ.

Toạ đàm đối thoại chính sách do Đại học Kinh tế Quốc dân tổ chức. Ảnh: HD

Phát biểu tại toạ đàm đối thoại chính sách: “Các giải pháp đột phá tháo gỡ các điểm nghẽn phát triển khu vực kinh tế tư nhân” tổ chức vào ngày 15/8/2025, GS. TS. Nguyễn Thành Hiếu – Phó Giám đốc Đại học Kinh tế Quốc dân cho biết, khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam đã có những bước phát triển mạnh mẽ cả về lượng và chất, nhưng vẫn còn nhiều bất cập.

Đến năm 2024, khu vực kinh tế tư nhân chiếm 53,4% tổng vốn đầu tư xã hội, 82,07% tổng lao động trong nền kinh tế, đóng góp 38,6% tổng lợi nhuận trước thuế.

Đặc biệt, khu vực kinh tế tư nhân đã đóng góp 43% tổng GDP và chiếm tới 57% vào mức tăng trưởng GDP năm 2024 – mức đóng góp lớn nhất trong các thành phần kinh tế.

Bình quân giai đoạn 2011–2024, khu vực này đạt tốc độ tăng trưởng 6,3%/năm, cao hơn mức bình quân chung toàn nền kinh tế (5,48%/năm).

Bởi đây là khu vực có hiệu quả kinh doanh, trình độ khoa học công nghệ, năng suất lao động và thu nhập người lao động thấp nhất trong các thành phần kinh tế.

Đồng thời, khu vực này đang có dấu hiệu “hụt hơi” trong quá trình phát triển.

Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội tháng 7 và 7 tháng năm 2025 của Cục Thống kê cho biết, trong 7 tháng năm nay, số doanh nghiệp tạm ngừng kinh doanh có thời hạn tăng 13,6% so với cùng kỳ năm trước; 14,3 nghìn doanh nghiệp hoàn tất thủ tục giải thể, tăng 20,5%.

Bình quân một tháng có 20,6 nghìn doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường.

Có thể thấy, việc gia tăng số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường, đặc biệt là những doanh nghiệp lựa chọn giải thể hoàn toàn, cảnh báo về áp lực cạnh tranh ngày càng gay gắt và những thách thức trong duy trì hoạt động kinh doanh.

Chia sẻ về nguyên nhân hạn chế bên lề Tọa đàm, GS.TS. Tô Trung Thành - Trưởng phòng Quản lý Khoa học (Đại học Kinh tế Quốc dân) cho rằng, nhận thức chưa đầy đủ và đúng về vai trò của khu vực kinh tế tư nhân; thể chế và các chính sách còn chưa hoàn toàn công bằng và thiếu tính bao trùm; chưa có mô hình liên kết hiệu quả giữa các bộ phận cấu thành trong khu vực tư nhân; bản thân năng lực nội tại và khả năng tiếp cận nguồn lực còn yếu và những hạn chế về chất lượng đội ngũ doanh nhân.

Từ góc nhìn của doanh nghiệp, TS. Trần Văn Thế - Chủ tịch HĐQT Công ty Đầu tư và phát triển InDel đã chỉ ra 5 hạn chế nội tại của doanh nghiệp tư nhân.

Thứ nhất là quy mô nhỏ và nguồn lực hạn chế, với vốn mỏng, lao động ít, sức cạnh tranh yếu và phụ thuộc nhiều vào tín dụng ngân hàng nhưng lại khó tiếp cận vốn do thiếu tài sản đảm bảo và thông tin tài chính minh bạch.

Thứ hai là trình độ quản trị và năng lực công nghệ thấp. Tỷ lệ doanh nghiệp ứng dụng công nghệ cao ở Việt Nam rất thấp (khoảng 2%) và chi phí dành cho đổi mới công nghệ chỉ chiếm 0,2-0,3% doanh thu.

Thứ ba là thiếu liên kết và hội nhập chuỗi giá trị. Liên kết giữa doanh nghiệp trong nước với doanh nghiệp FDI cũng yếu, thể hiện ở tỷ lệ rất thấp doanh nghiệp nội tham gia được chuỗi cung ứng cho FDI (khoảng 21%).

Thứ tư là chất lượng nguồn nhân lực chưa đạt. Việc thiếu hụt lao động kỹ năng cao và đội ngũ quản lý chuyên nghiệp là điểm yếu lớn, trong khi công tác đào tạo tại chỗ chưa được chú trọng.

Cuối cùng là văn hóa kinh doanh và ý thức pháp lý, một bộ phận doanh nghiệp chưa tuân thủ đầy đủ quy định pháp luật, còn tình trạng gian lận, cạnh tranh không lành mạnh, trốn thuế, vi phạm môi trường.

Vì thế, các chuyên gia tại Toạ đàm cho rằng, những tồn tại này cần được nhận diện rõ và tháo gỡ kịp thời bằng các giải pháp đột phá để tạo điều kiện cho kinh tế tư nhân phát triển thực chất, vững mạnh. Điều đáng mừng là nhiều giải pháp tại Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân đã đúng với mong muốn của các doanh nghiệp.

Nhưng để nâng cao năng lực nội tại của doanh nghiệp thì cần thêm các giải pháp thúc đẩy, để các chính sách hỗ trợ được phát huy hiệu quả tổng lực.

TS. Trần Văn Thế đề nghị cần tăng tỷ trọng tín dụng cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa và hỗ trợ lãi suất cho các dự án chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo; cũng như cần cải cách thủ tục thuê đất, mở rộng quỹ đất công nghiệp và đẩy mạnh chương trình đào tạo nhân lực.

Đồng thời cần hỗ trợ tài chính cho các sáng kiến liên kết, ưu đãi cho doanh nghiệp lớn dẫn dắt, tạo điều kiện để doanh nghiệp tư nhân tham gia vào các dự án đầu tư công và chuỗi cung ứng công nghiệp quốc gia.

Ngoài ra, các chuyên gia cũng tiếp tục khuyến nghị về hoàn thiện thể chế, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, cải thiện môi trường kinh doanh, đặc biệt trong các lĩnh vực doanh nghiệp đang gặp nhiều vướng mắc như đầu tư, đất đai, tín dụng và hợp tác công tư.

Nhiều ý kiến cho rằng cần bảo đảm các loại hình doanh nghiệp (khu vực tư nhân, nhà nước và FDI) đều có cơ hội ngang nhau trong tiếp cận đầu vào, trong quá trình kinh doanh và phân phối kết quả đầu ra của hoạt động kinh doanh.