3 yếu tố tác động tới lạm phát năm 2022 - 2023

Những tháng đầu năm, kinh tế Việt Nam có nhiều tín hiệu khởi sắc. Nhiều hoạt động đã có mức tăng trưởng cao hơn so với thời điểm trước khi dịch COVID-19 xuất hiện như: công nghiệp chế biến, chế tạo; tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng; xuất khẩu hàng hóa…

Số liệu thống kê tình hình kinh tế xã hội 4 tháng đầu năm được Tổng cục Thống kê công bố cho thấy: chỉ số sản xuất toàn ngành công nghiệp tăng 7,5% so với cùng kỳ 2021; tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tăng 6,5%; khách quốc tế đến nước ta đạt gần 192,4 nghìn lượt người, tăng 184,7%; tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa đạt 242,19 tỷ USD, tăng 16,1% so với cùng kỳ, ước tính xuất siêu 2,53 tỷ USD; giải ngân vốn đầu tư công tăng 9,1%; vốn FDI đạt 5,92 tỷ USD, mức cao nhất trong 5 năm qua….

Lạm phát được kiểm soát, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân 4 tháng đầu năm 2022 tăng 2,1% so với cùng kỳ 2021, cao hơn mức tăng 0,89% của bình quân 4 tháng đầu năm 2021 nhưng thấp hơn mức tăng của bình quân 4 tháng đầu năm 2017-2020. Lạm phát cơ bản 4 tháng đầu năm 2022 tăng 0,97%.

Theo TS. Nguyễn Bích Lâm, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê, đây là thành công lớn trong kiểm soát lạm phát của Chính phủ trong bối cảnh giá xăng dầu tăng rất mạnh, nhu cầu nguyên, nhiên vật liệu phục vụ sản xuất tăng cao; đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu chưa được xử lý, khủng hoảng Nga - Ukraine càng gây nên thiếu hụt nguồn cung, khiến lạm phát gia tăng tại nhiều nơi trên thế giới.

Bên cạnh những tín hiệu tích cực trên, TS. Nguyễn Bích Lâm cũng cho biết, nền kinh tế cũng đang đối mặt với nhiều thách thức, có thể kể đến như: tạm dừng hoạt động trên 60.000 doanh nghiệp, điều này phản ánh cộng đồng doanh nghiệp đang rất khó khăn; giá nguyên liệu đầu vào phục vụ nông nghiệp (phân bón, thức ăn chăn nuôi gia súc) cũng đang rất cao, tác động lớn đến các ngành chăn nuôi, trồng trọt - bệ đỡ của nền kinh tế. Trong khi đó, giá xăng dầu trong nước cũng tăng rất mạnh, áp lực lên giá cả các loại hàng hóa, dịch vụ….

Dù lạm phát được kiểm soát khá tốt trong 4 tháng đầu năm 2022, tuy nhiên, TS. Nguyễn Bích Lâm cho rằng, áp lực lạm phát trong những tháng còn lại của năm 2022 và năm 2023 là rất lớn. Trong đó, có 3 yếu tố chính gây áp lực lên lạm phát năm 2022 - 2023, cụ thể:

Thứ nhất, lạm phát chuỗi cung ứng là nhóm yếu tố tạo áp lực lớn nhất đến lạm phát của nền kinh tế trong thời gian tới. Kinh tế nước ta có độ mở lớn, sản xuất phụ thuộc nhiều vào nguyên vật liệu nhập khẩu từ bên ngoài, với tỷ lệ 37% chi phí nguyên vật liệu nhập khẩu trong tổng chi phí nguyên vật liệu của toàn nền kinh tế; tỷ lệ này trong ngành công nghiệp chế biến chế tạo - ngành có vai trò là động lực tăng trưởng chủ yếu của nền kinh tế chiếm 50,98%.

Thứ hai, giá nguyên nhiên vật liệu tăng cao. Kinh tế Việt Nam có đặc điểm khi giá nguyên vật liệu tăng 1% thì giá sản phẩm đầu ra tăng 2,06%, đồng nghĩa với gia tăng lạm phát của nền kinh tế, do đó rủi ro nhập khẩu lạm phát là không thể tránh khỏi trong bối cảnh các nền kinh tế là đối tác thương mại lớn, quan trọng hàng đầu của Việt Nam như Mỹ, EU, Hàn Quốc... đều dự báo lạm phát ở mức đáng lo ngại.

Thứ ba, tổng cầu tăng đột biến trong bối cảnh đứt gãy chuỗi cung ứng. Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội với quy mô 350 nghìn tỷ đồng, cùng với các gói hỗ trợ của năm 2021 đang thẩm thấu vào mọi lĩnh vực của nền kinh tế sẽ làm cho tổng cầu tăng đột biến, nhu cầu tiêu dùng hàng hóa và dịch vụ tăng mạnh sau thời gian dài chịu ảnh hưởng của đại dịch là áp lực lớn lên lạm phát trong năm 2022 và 2023.

Dự báo lạm phát năm 2022 và 2023

Với các diễn biến kinh tế thời gia qua, các tổ chức trong nước và quốc tế đều có chung nhận định áp lực lạm phát đang lớn dần và nhiều khả năng lạm phát năm 2022 của Việt Nam sẽ nằm trong ngưỡng mục tiêu kiểm soát lạm phát là 4% hoặc tăng nhẹ.

Cụ thể, theo dự báo của IMF, khu vực châu Á - Thái Bình Dương đang phải đối mặt với nguy cơ lạm phát đình trệ với dự báo lạm phát tại châu Á sẽ tăng 3,2% trong năm 2022, cao hơn nhiều so với dự báo đưa ra trước đây, đồng thời hạ dự báo tăng trưởng của châu Á xuống còn 4,9%, do tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc giảm tốc. Đối với Việt Nam, IMF dự báo: “lạm phát năm 2022 của Việt Nam tăng 3,9%, sát ngưỡng mục tiêu kiểm soát 4% đặt ra”.

Trong khi đó, Ngân hàng Standard Chartered dự báo về lạm phát của Việt Nam ở mức 4,2% cho năm 2022 và 5,5% cho năm 2023. Trong đó, các yếu tố về nguồn cung sẽ mang đến rủi ro làm gia tăng lạm phát, đặc biệt là tình hình căng thẳng địa chính trị trên thế giới hiện nay. Còn trong trung hạn, các yếu tố ảnh hưởng đến lạm phát đến từ nguồn cầu sẽ gia tăng khi nền kinh tế phục hồi.

Hay Công ty Chứng khoán Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BSC) cũng đưa ra dự báo: nếu giá dầu bình quân năm 2022 ở mức 80 USD/thùng lạm phát năm 2022 của Việt Nam có thể đạt mức 4,5%; tuy nhiên nếu giá dầu duy trì trên ngưỡng 100 USD/thùng lạm phát có thể tăng lên mức 5,1%.

Trong khi đó, căn cứ vào các yếu tố tác động từ lạm phát chuỗi cung ứng; thiếu hụt nguồn cung; tổng cầu tăng đột biến; thiếu hụt lao động và dự kiến tăng lương tối thiểu vùng; bên cạnh đó, giá xăng dầu, giá điện dự báo tăng do nhu cầu sản xuất và tiêu dùng tăng trong thời gian tới; giá lương thực gia tăng theo giá lương thực thế giới; giá thực phẩm, đặc biệt giá thịt dự báo tăng vì giá thức ăn chăn nuôi tăng do đứt gãy chuỗi cung ứng và nhu cầu tiêu dùng cuối năm tăng…

TS. Nguyễn Bích Lâm dự báo lạm phát của Việt Nam năm 2022 nằm trong khoảng 4 - 4,5%. Với độ trễ của gói phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội và dự báo năm 2023 lạm phát vẫn ở mức cao so với lạm phát mục tiêu của các nền kinh tế là đối tác quan trọng của kinh tế Việt Nam, dự báo lạm phát năm 2023 của Việt Nam khoảng 5%- 5,5%.

Dự báo lạm phát cho cả giai đoạn 2021-2025, TS. Nguyễn Bích Lâm cho rằng sẽ đạt khoảng 4% - đạt mục tiêu kế hoạch đề ra trong kiểm soát lạm phát cả thời kỳ kế hoạch 5 năm.

Giải pháp kiểm soát lạm phát trong thời gian tới

Với áp lực lạm phát đang tăng lên, để đảm bảo kiểm soát lạm phát theo mục tiêu đề ra, TS. Nguyễn Bích Lâm khuyến nghị Chính phủ cần kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về cơ chế, chính sách, thủ tục hành chính, rà soát bãi bỏ các quy định không hợp lý.

Cần đa dạng hóa nguồn cung. Đảm bảo nguồn cung của từng nhóm nguyên vật liệu của mỗi ngành không phụ thuộc vào một thị trường, một khu vực. Bộ Công Thương chủ trì, cùng với các bộ, ngành liên quan đẩy mạnh hoạt động tìm kiếm nguồn cung và thị trường tiêu thụ sản phẩm.

Đối với Bộ Công Thương và Bộ Tài chính, TS. Nguyễn Bích Lâm khuyến nghị cần minh bạch và đơn giản hoá quy trình thương mại; khuyến khích và đẩy mạnh chia sẻ thông tin về thương mại và giá cả; thúc đẩy cạnh tranh trong nước đối với lĩnh vực logistics, thương mại bán buôn và bán lẻ để giảm chi phí thương mại trong nước và quốc tế, giữ khả năng cạnh tranh và thị phần của hàng hoá Việt trên thị trường thế giới.

Cùng với đó, tăng cường thanh tra, kiểm tra, kiên quyết xử lý nghiêm nếu phát hiện có hành vi đầu cơ, tích trữ, thao túng giá. Đối với các mặt hàng thiếu hụt trong dài hạn cần có chính sách ưu đãi, khuyến khích đầu tư sản xuất các mặt hàng này, chủ động nguồn nguyên vật liệu, tăng tính độc lập, tự chủ của nền kinh tế.

Bộ Công Thương cần nắm bắt kịp thời giá xăng dầu thế giới, nâng cao năng lực và chất lượng dự báo, có giải pháp tổng thể đảm bảo đầy đủ nguồn cung xăng dầu dài hạn hơn. Bộ Tài chính cần rà soát và tính toán lại các mức chi phí trong cơ cấu tính giá cơ sở mặt hàng xăng dầu và các loại thuế, phí nhằm bảo đảm tính đúng, tính đủ, hài hòa lợi ích giữa doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu, người tiêu dùng và doanh nghiệp sử dụng xăng dầu.

Với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và Bộ Tài chính, cần phối hợp chặt chẽ, thực hiện hài hoà chính sách tài khoá và tiền tệ. Sử dụng chính sách tiền tệ đúng liều lượng, hợp lý, không quá chú trọng vào chính sách tiền tệ để tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy tăng trưởng vì hỗ trợ tín dụng và hạ lãi suất cho vay dẫn tới gia tăng lạm phát và rủi ro cho hệ thống ngân hàng.

Còn với cộng đồng doanh nghiệp, TS. Nguyễn Bích Lâm khuyến nghị, cần chủ động chuẩn bị đầy đủ các điều kiện đẩy mạnh sản xuất kinh doanh, bảo đảm nguồn cung và lưu thông hàng hóa.

Đối với các mặt hàng thiếu hụt trong ngắn hạn cần có giải pháp nhập khẩu kịp thời nguyên nhiên vật liệu, cắt giảm chi phí sản xuất; đối với các mặt hàng thiếu hụt dài hạn cần chủ động tìm kiếm nguồn hàng và đối tác cung ứng thay thế.

Đối với Ban Chỉ đạo điều hành giá của Chính phủ, TS. Nguyễn Bích Lâm khuyến nghị cần theo dõi chặt chẽ diễn biến giá cả, lạm phát trên thế giới, kịp thời cảnh báo các nguy cơ gây nên lạm phát trong nước; chỉ đạo các Bộ liên quan thực hiện hiệu quả và linh hoạt vai trò điều tiết, bình ổn giá các mặt hàng nhà nước quản lý.