Tận dụng tốt các FTA

15 FTA có hiệu lực, đã và đang mở rộng "cánh cửa" thị trường cho hàng hóa xuất khẩu, cơ hội để Việt Nam kết nối và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị và mạng lưới sản xuất toàn cầu. Theo số liệu thống kê, xuất nhập khẩu năm 2021 đã về đích ngoạn mục với con số 668,5 tỷ USD, tăng 22,6% so với năm trước, trong đó, kim ngạch xuất khẩu đạt mức tăng cao 19%, xuất siêu được duy trì năm thứ 6 liên tiếp với mức thặng dư 4 tỷ USD.

Lực đẩy từ các FTA đóng góp không nhỏ vào kỳ tích xuất nhập khẩu, kim ngạch xuất khẩu sang các thị trường có FTA với Việt Nam đều đạt mức tăng trưởng dương, như: Trung Quốc tăng 15%, Hoa Kỳ tăng 24,2%, EU tăng 14%, ASEAN tăng 25,8%, Hàn Quốc tăng 15,8%, Ấn Độ tăng 21%, New Zealand tăng 42,5%, Ôxtrâylia tăng 3,1%. Đặc biệt, các FTA thế hệ mới, như: Hiệp định Đối tác toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) hay Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Vương quốc Anh (UKVFTA) đang được thực thi toàn diện và hiệu quả.

Hiệp định EVFTA sau hơn 1 năm thực thi đã cho thấy những đóng góp có ý nghĩa trong phát triển kinh tế giữa hai bên và sự tăng trưởng của Việt Nam. Theo Bộ Công Thương, năm 2021, xuất khẩu sang EU đạt khoảng 40,07 tỷ USD, tăng 14%. Tính từ ngày 1/1 - 26/12/2021, các cơ quan, tổ chức được ủy quyền đã cấp 201,846 bộ C/O mẫu EUR.1 với kim ngạch hơn 7,8 tỷ USD đi 27 nước EU. Ngoài ra, các doanh nghiệp xuất khẩu hàng hóa sang EU còn thực hiện tự chứng nhận xuất xứ cho 5.217 lô hàng với trị giá hơn 16,5 triệu USD được hưởng ưu đãi thuế quan theo EVFTA. Điều này cho thấy, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã chú ý tận dụng cơ hội từ việc cắt giảm thuế quan của EU theo EVFTA.

Không chỉ EVFTA, Hiệp định UKVFTA được thực thi từ đầu năm 2021 cũng giúp cho quan hệ thương mại song phương Việt Nam - Vương quốc Anh không bị đứt gãy trong bối cảnh Anh rời khỏi EU, với thương mại 2 chiều đạt gần 6,6 tỷ USD và giá trị xuất nhập khẩu đều tăng 2 chữ số (xuất khẩu tăng 15,4%, nhập khẩu tăng 24,1%). Ông Nguyễn Cảnh Cường - Tham tán Công sứ, Thương vụ Việt Nam tại Vương quốc Anh (kiêm nhiệm Ireland) - cho rằng, trong bối cảnh đại dịch Covid-19 khiến nhu cầu thị trường giảm và cuộc khủng hoảng vỏ container kéo dài từ đầu năm, kết quả xuất khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam cả năm 2021 có thể nói là "kỳ tích", trong đó Hiệp định UKVFTA đóng vai trò đòn bẩy vững chắc...

Đối với CPTPP, tăng trưởng xuất khẩu sang hai thị trường mà Việt Nam mới có FTA, như Canada và Mexico cũng liên tục duy trì hai chữ số (xuất khẩu sang Canada tăng 19,5%, Mexico 46,1%). Thị trường tiềm năng và còn nhỏ như Peru, cũng tăng trưởng bất ngờ về kim ngạch xuất khẩu (tăng 84,3%), thậm chí có giai đoạn lên đến 300%…

Cần chủ động hơn

Mặc dù đã có những "trái ngọt" từ việc tận dụng hiệu quả các FTA, tuy nhiên, hàng Việt Nam vẫn chiếm tỷ lệ khiêm tốn so với tỷ trọng nhập khẩu hàng hóa của các thị trường này. Ông Nguyễn Cảnh Cường cho rằng, UKVFTA đã tạo nên những lực đẩy mới giúp doanh nghiệp Việt Nam có ưu thế cạnh tranh hơn. Nếu doanh nghiệp giữ vững được sự tín nhiệm của bạn hàng và kiên định thực hiện được cam kết giao hàng, đảm bảo chất lượng, thị phần hàng hóa Việt Nam tại Anh sẽ từng bước gia tăng trong thời gian tới.

Với mặt hàng nông sản, mặc dù năm 2021 đã xuất khẩu tới hầu hết thành viên của EU, song thị phần nông sản Việt Nam trên thị trường EU còn nhỏ, xuất khẩu chủ yếu dưới dạng thô, cạnh tranh về giá ở phân khúc thấp. Để tăng thêm tính cạnh tranh tại thị trường EU, đại diện Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho rằng, các doanh nghiệp cần lưu tâm đến chất lượng sản phẩm, an toàn vệ sinh thực phẩm, các hàng rào kỹ thuật, quy tắc xuất xứ và phát triển thương hiệu để nâng cao sức cạnh tranh cho nông sản Việt...

Trong năm 2022, các FTA song phương và đa phương, trong đó "siêu hiệp định" RCEP (Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện khu vực) vừa có hiệu lực từ ngày 1/1/2022, tiếp tục là một trong những xung lực hỗ trợ cho kinh tế Việt Nam tăng trưởng. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, để có thể đi nhanh, đi xa, điều kiện tiên quyết vẫn là sự nỗ lực của chính doanh nghiệp, chủ động nâng cao năng lực cạnh tranh, tự đổi mới sáng tạo, đáp ứng tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế để phát triển và nắm bắt cơ hội trong bối cảnh mới.