Thực trạng phát triển đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội theo tinh thần Nghị quyết số 28-NQ/TW

Để đảm bảo an sinh xã hội và khẳng định BHXH thực sự trở thành trụ cột của hệ thống an sinh xã hội, ngày 23/5/2018, Ban Chấp hành Trung ương (khóa XII) ban hành Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách BHXH.

Theo đó, Nghị quyết đề ra nhiều giải pháp hữu hiệu nhằm tăng nhanh diện bao phủ người tham gia BHXH, hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân và đảm bảo ngày càng tốt hơn quyền lợi của người tham gia BHXH.

Ngay sau khi Nghị quyết số 28-NQ/TW được ban hành, ngày 3/8/2018, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 102/NQ-CP về việc giao chỉ tiêu phát triển đối tượng tham gia BHXH cho các địa phương và Nghị quyết số 125/NQ-CP ngày 8/10/2018 ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 28-NQ/TW.

Bốn năm qua, BHXH Việt Nam đã chủ động, triển khai nhiều hoạt động để từng bước đưa Nghị quyết số 28-NQ/TW sớm đi vào cuộc sống một cách thiết thực, hiệu quả. Đặc biệt, ngay sau khi Nghị quyết số 28-NQ/TW được ban hành, ngày 16/8/2018, Ban Cán sự Đảng BHXH Việt Nam đã có Chương trình hành động số 107-Ctr/BCSĐ về thực hiện Nghị quyết số 28-NQ/TW; BHXH Việt Nam ban hành Kế hoạch số 5386/KH-BHXH ngày 24/12/2018 về việc thực hiện Nghị quyết số 125/NQ-CP; đồng thời, ban hành các văn bản hướng dẫn nghiệp vụ cho các địa phương như: Quyết định số 2445/QĐ-BHXH về thành lập Ban Chỉ đạo phát triển đối tượng tham gia BHXH giai đoạn 2019 - 2020; Quyết định số 357/ QĐ-BHXH về việc giao chỉ tiêu phát triển đối tượng tham gia BHXH, bảo hiểm thất nghiệp giai đoạn 2019 - 2021...

Bên cạnh đó, BHXH Việt Nam đã phối hợp với các Bộ, ngành, các cơ quan thông tấn, báo chí tăng cường thông tin, phổ biến sâu rộng chính sách BHXH tự nguyện để nhiều người dân hiểu và tích cực tham gia; tiếp tục củng cố, mở rộng hệ thống mạng lưới đại lý thu BHXH tự nguyện; giao chỉ tiêu kế hoạch phát triển người tham gia BHXH tự nguyện cho BHXH cấp huyện và từng đại lý thu; đa dạng hóa các dịch vụ đóng - hưởng thông qua hệ thống dịch vụ viễn thông, ngân hàng…

Về phía các địa phương, thực hiện chỉ đạo của BHXH Việt Nam, 100% BHXH các tỉnh, thành phố đã kịp thời tham mưu cho các cấp ủy Đảng, chính quyền ban hành các văn bản chỉ đạo việc triển khai thực hiện Nghị quyết số 28-NQ/TW tại địa phương và kiến nghị để Hội đồng nhân dân các cấp đưa chỉ tiêu về phát triển người tham gia BHXH, bảo hiểm y tế thành các chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.

Với việc triển khai nhiều giải pháp đồng bộ trong thực hiện chính sách BHXH, đến nay, diện bao phủ BHXH không ngừng tăng cả về số người tham gia và số người thụ hưởng, nhất là về phát triển người tham gia BHXH tự nguyện.

Trong vòng 10 năm thực hiện chính sách BHXH tự nguyện, từ năm 2008 đến hết năm 2018, tổng số người tham gia BHXH tự nguyện mới đạt gần 280 nghìn người tham gia. Tuy nhiên, chỉ tính riêng trong năm 2019, sau gần 1 năm triển khai Nghị quyết số 28-NQ/TW, công tác phát triển người tham gia BHXH tự nguyện đã ghi nhận kết quả ấn tượng, với số người tăng mới gần 300 nghìn người, bằng số người tham gia BHXH tự nguyện của cả 11 năm trước cộng lại.

Từ năm 2020 đến nay, mặc dù bị ảnh hưởng của dịch bệnh COVID-19, công tác phát triển người tham gia BHXH tự nguyện gặp rất nhiều khó khăn nhưng vẫn đạt được những kết quả quan trọng với 1,128 triệu người tham gia năm 2020 (tăng 554 nghìn người, gấp hai lần so với năm 2019).

Chỉ tiêu tại Nghị quyết số 28-NQ/TW đặt ra mục tiêu, đến hết năm 2021, nông dân và lao động khu vực phi chính thức tham gia BHXH tự nguyện chiếm khoảng 1% lực lượng lao động, nhưng trong năm 2020 đã vượt chỉ tiêu được giao.

Đến hết năm 2021, số người tham gia BHXH là hơn 16,5 triệu người, đạt 33,7% so với lực lượng lao động trong độ tuổi. Trong đó, số người tham gia BHXH bắt buộc là gần 15,1 triệu người, số người tham gia BHXH tự nguyện là gần 1,45 triệu người, đạt 2,96% lực lượng lao động trong độ tuổi là nông dân và lao động khu vực phi chính thức, vượt 1,96% chỉ tiêu được giao tại Nghị quyết số 28-NQ/TW.

Năm 2022, tính đến ngày 3/6/2022, cả nước có 16,74 triệu người tham gia BHXH, tăng 193,8 nghìn người so với cuối năm 2021. Số tham gia BHXH tự nguyện là trên 1,3 triệu người, tăng 170,9 nghìn người so với cùng kỳ năm 2021.

Sau 4 năm thực hiện Nghị quyết số 28-NQ/TW, đến nay, công tác đảm bảo quyền lợi của người tham gia, thụ hưởng chính sách luôn được ngành BHXH Việt Nam thực hiện kịp thời, đúng quy định. Đặc biệt, với phương thức quản lý hiện đại, hoạt động của ngành BHXH Việt Nam đã được đổi mới theo hướng phục vụ, đẩy mạnh giao dịch điện tử, tăng cường sử dụng các dịch vụ công trực tuyến, thanh toán trực tuyến, đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho người tham gia, thụ hưởng chính sách BHXH, BHYT.

Trong bối cảnh thiên tai, dịch bệnh, BHXH Việt Nam đã chủ động phối hợp với các Bộ, ngành thực hiện nhiều giải pháp linh hoạt như: Chi trả cùng một kỳ hai tháng lương hưu, chi trả tại nhà; chuyển tuyến khám chữa bệnh bảo hiểm y tế; cấp thuốc bảo hiểm y tế; sử dụng hình ảnh thẻ BHYT trên ứng dụng VssID thay thế thẻ BHYT giấy trong khám chữa bệnh đối với các tỉnh vùng thiên tai…

Giải pháp tăng diện bao phủ bảo hiểm xã hội

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác phát triển đối tượng tham gia BHXH theo tinh thần Nghị quyết số 28-NQ/TW cũng gặp phải một số khó khăn, hạn chế như: Hệ thống chính sách, pháp luật về BHXH trong quá trình thực hiện đã bộc lộ một số bất cập, vướng mắc chưa được điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung; Chính sách BHXH hiện hành còn bỏ sót một số nhóm có nhu cầu và có khả năng nhưng chưa được luật hóa để tham gia (như: Chủ hộ kinh doanh cá thể, người quản lý doanh nghiệp không hưởng lương, người lao động làm việc theo chế độ linh hoạt...); Chính sách BHXH tự nguyện chưa thực sự hấp dẫn người tham gia; Số người nhận BHXH một lần tiếp tục gia tăng; Tình trạng trốn đóng, nợ đóng, gian lận, trục lợi quỹ BHXH, Quỹ BHYT vẫn còn xảy ra ở nhiều địa phương…

Để khắc phục những bất cập, hạn chế trên, cũng như tăng diện bao phủ BHXH hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân, thời gian tới, cần triển khai đồng bộ các giải pháp sau:

Một là, tiếp tục kiến nghị hoàn thiện chính sách, pháp luật về BHXH, đặc biệt là BHXH tự nguyện phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay theo hướng: Giảm điều kiện thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu xuống còn 15 năm, tiến tới xuống còn 10 năm; Tăng mức hỗ trợ từ Nhà nước cho người tham gia BHXH tự nguyện; Bổ sung chế độ, chính sách ngắn hạn, linh hoạt (như chế độ ốm đau, thai sản...) nhằm tăng tính hấp dẫn cho chính sách BHXH tự nguyện.

Hai là, đẩy mạnh công tác truyền thông chính sách (chú trọng đa dạng hóa các hình thức truyền thông) nhằm nâng cao nhận thức, ý thức tham gia BHXH của doanh nghiệp và người dân; Nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong việc thực hiện công tác phát triển người tham gia BHXH tự nguyện.

Ba là, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, cải cách thủ tục hành chính…; Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng về nghiệp vụ cho công nhân, viên chức cơ quan BHXH/đại lý thu.

Bốn là, nâng cao tinh thần thái độ phục vụ người tham gia, người thụ hưởng chính sách BHXH để đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho người tham gia BHXH.

Năm là, tăng cường thanh tra, kiểm tra các đơn vị, doanh nghiệp nợ đóng, trốn đóng BHXH để kịp thời phát hiện, chấn chỉnh sai phạm, đảm bảo chính sách an sinh xã hội cho người lao động.

*Theo TS. Nguyễn Thị Thanh Tâm - Khoa Kinh tế Chính trị (Học viện Chính trị khu vực 1).

**Bài viết đăng trên Tạp chí Tài chính số kỳ 2 tháng 6/2022.