Vài thập kỷ trước, quần áo, đồ gia dụng và đồ nội thất là 3 trụ cột chính trong xuất khẩu của Trung Quốc. Từ sau đại dịch COVID-19 đến nay, nội hàm xuất khẩu đã được thay thế bằng xe điện, pin lithium và tấm năng lượng mặt trời - được xem là 3 lĩnh vực mới.

Bất chấp truyền thông quốc tế liên tục “ngỡ ngàng” về việc dư thừa công suất ngành kinh tế năng lượng xanh - tại Trung Quốc, vô số nhà khởi nghiệp vẫn đặt cược “ván bài” theo quyết sách mới của chính phủ nước này.

Tuần trước, các phân tích của Rhodium Group cho thấy, khoảng 1/4 công suất trong lĩnh vực pin xe điện, tấm pin mặt trời và xe điện tại Trung Quốc đang dư thừa, thậm chí đã lùi sâu hơn thời điểm tồi tệ nhất trong chu kỳ dư thừa hàng hóa vào năm 2016 và 2017.

Tuy nhiên, những thay đổi về “tư tưởng chính trị trong kinh tế” tại Trung Quốc đang phát huy tác dụng đúng như mong muốn của giới lãnh đạo. Giờ đây, khuynh hướng đầu tư của doanh nghiệp trong nước phải “nương tựa” theo quyết sách chính trị, doanh nghiệp tự đặt mình vào vị trí của các nhà lãnh đạo.

Sở dĩ hiện tượng này được quan tâm là bởi, thế hệ lãnh đạo doanh nghiệp chủ chốt trong nền kinh tế như Jack Ma đã từng mạnh miệng chỉ trích chính sách vĩ mô của nhà nước Trung Quốc, sau đó vị tỷ phú nhận lại kết cục không mấy sáng sủa.

Giới đầu tư ngày nay tại Trung Quốc đã khác, như ông Wang, nhà sáng lập công ty công nghệ xanh ở Quảng Đông thường xuyên nói với báo chí rằng: Những đột phá trong lĩnh vực năng lượng sạch rất quan trọng với an ninh quốc gia Trung Quốc.

Doanh nghiệp của Wang mới thành lập chưa lâu, nhưng đặt tham vọng chinh phục thị trường Mexico trong năm nay, đảm nhiệm các công việc tưởng chừng như chỉ giành cho các tập đoàn lớn, giàu kinh nghiệm: xây dựng các nhà máy năng lượng mới quy mô lớn, lưu trữ năng lượng, tích hợp cơ sở hạ tầng năng lượng gió và các lĩnh vực năng lượng mới khác.

Bằng cách nào đó, start-up kinh tế xanh Trung Quốc đã phát triển rất thần tốc, ví dụ năm 2020, công ty công nghệ xanh Quảng Đông đã lắp đặt tổng cộng 1,1 tỷ gigawatt, tương đương với lượng điện được tạo ra bởi 2 triệu tấn than. Hết năm 2023, công ty này đã tăng công suất lắp đặt lên 4 lần.

Chính những nhà khởi nghiệp này mới là nền tảng giúp Trung Quốc đứng đầu thế giới về công suất lắp đặt quang điện, với khoảng 50% của thế giới trong năm 2023, tương đương 217 gigawatt.

Phần đông doanh nghiệp Trung Quốc đều nhận thức sâu sắc nguy cơ sụp đổ trong bối cảnh dư thừa công suất ngày một lớn, và họ coi điều đó là… bình thường. Họ không còn cách nào khác phải tìm cách len lỏi ra nước ngoài kiếm đơn hàng mới.

Mặt khác, sự phong phú nguồn cung thiết bị, linh kiện ngành năng lượng mới tại Trung Quốc vẫn tiếp tục hỗ trợ start-up mới ra đời. Wang dẫn chứng, nếu trước đây cần tới 40 triệu nhân dân tệ để thành lập một dự án thì nay chi phí tầm 30 triệu nhân dân tệ.

Phân tích của Viện Mackenzie cho thấy, chi phí sản xuất năng lượng mặt trời của Trung Quốc đã giảm mạnh 42% vào năm ngoái, đây là mức giảm chi phí lớn hơn nhiều so với các nhà sản xuất Ấn Độ, châu Âu và Mỹ. 

Đối với ngành năng lượng mới của Trung Quốc, điểm bùng phát sẽ là khi tất cả các mắt xích trong chuỗi công nghiệp đều đủ rẻ. Khi đó, Trung Quốc sẽ thiết lập được lợi thế tuyệt đối. Và điểm đến cuối cùng của chuỗi cung ứng này là tạo ra sản phẩm rẻ nhất có thể.