Báo cáo tại Hội nghị cho thấy, năm 2014, phong trào xây dựng nông thôn mới đã có những chuyển biến mạnh mẽ; hầu hết các địa phương trước đây chưa quan tâm đúng mức hoặc chưa có xã đạt chuẩn đều đã tổ chức Hội nghị đánh giá nguyên nhân và tìm ra giải pháp khắc phục, phấn đấu đạt tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới cao vào cuối năm 2015. Công tác tuyên truyền, vận động được tăng cường với nhiều hình thức phong phú, phù hợp đối tượng; nhận thức của cấp ủy, chính quyền được nâng cao và người dân tích cực vào cuộc; từ đó có những cách làm chủ động, sáng tạo trong huy động nguồn lực, đẩy nhanh tiến độ thực hiện Chương trình. Các địa phương đã quan tâm hơn và tập trung chỉ đạo thực hiện những nội dung trọng điểm, bức xúc trên địa bàn và có nhiều cơ chế, chính sách linh hoạt để huy động nguồn lực thực hiện Chương trình. Nhờ đó, tốc độ đạt tiêu chí của các xã tăng lên rõ rệt. Kết cấu hạ tầng thiết yếu phục vụ sản xuất và đời sống người dân được các địa phương quan tâm xây dựng, nâng cấp; bộ mặt nông thôn có nhiều đổi mới, thu nhập của cư dân nông thôn tăng nhanh hơn. Tính đến hết năm 2014, cả nước có 785 xã đạt chuẩn (8,8%); 1.285 xã (14,5%) đạt từ 15-18 tiêu chí; 2.836 xã (32,1%) đạt từ 10-14 tiêu chí; 2.964 xã (33,6%) đạt từ 5-9 tiêu chí; 945 xã (11%) đạt dưới 5 tiêu chí và không còn xã trắng tiêu chí. Hiện nay có 2 đơn vị cấp huyện là Xuân Lộc và Long Khánh của tỉnh Đồng Nai đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận đạt chuẩn nông thôn mới.

Mục tiêu được Ban Chỉ đạo Trung ương Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới đề ra cho năm 2015 là phấn đấu hoàn thành mục tiêu 20% số xã đạt chuẩn, đảm bảo mỗi tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có 3 xã đạt chuẩn trở lên; có trên 5 huyện đạt chuẩn nông thôn mới; hoàn thành kế hoạch tổ chức sơ kết giai đoạn 2011-2015; phê duyệt kế hoạch thực hiện Chương trình giai đoạn 2016-2010. Ban Chỉ đạo Trung ương Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới cũng nêu lên một số đề xuất, kiến nghị như: Đề nghị Đảng, Chính phủ có chủ trương chỉ đạo các địa phương đưa Chương trình xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2016-2020 vào Chương trình nghị sự của Đại hội Đảng các cấp; các Bộ, ngành đẩy nhanh tiến độ rà soát, đề xuất điều chỉnh một số chỉ tiêu, tiêu chí cho phù hợp với điều kiện thực tiễn của các địa phương, vùng miền; Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Tài chính nghiên cứu trình Chính phủ để có nguồn tín dụng riêng cho xây dựng nông thôn mới; Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên tăng cường vai trò giám sát việc thực hiện chủ trương chính sách, giám sát việc sử dụng và huy động các nguồn lực thực hiện Chương trình;…

Phát biểu chỉ đạo Hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nêu rõ, vấn đề nông nghiệp, nông thôn, nông dân là vấn đề chiến lược trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nhiệm vụ phát triển sản xuất nông nghiệp, phát triển kinh tế nông thôn, xây dựng nông thôn mới, cải thiện đời sống người nông dân về cả vật chất và tinh thần luôn là một nhiệm vụ chính trị trọng tâm thường xuyên của Đảng, Nhà nước và của cả hệ thống chính trị và là sự nghiệp của toàn dân. Quán triệt Nghị quyết Trung ương, Chính phủ đã xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới. Đề ra 19 tiêu chí, như: phát triển sản xuất nông nghiệp; phát triển kinh tế nông thôn; xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế-xã hội ở địa bàn nông thôn; văn hóa-xã hội, y tế, giáo dục, việc làm, giảm nghèo, môi trường; đời sống, thu nhập của người nông dân; bảo đảm an ninh, quốc phòng, trật tự xã hội ở địa bàn nông thôn; phát huy quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân, xây dựng đời sống văn hóa trên địa bàn nông thôn; xây dựng Đảng, hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh;…

“Thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới chính là nội dung cụ thể trong tái cơ cấu kinh tế trên địa bàn nông thôn, tái cơ cấu nông nghiệp. Nói cách khác, Chương trình xây dựng nông thôn mới cũng chính là nội dung cụ thể của tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn; việc xây dựng nông thôn mới với các chỉ tiêu tổng hợp cũng chính là thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, cải thiện đời sống nhân dân, phát triển bền vững trên địa bàn nông thôn” - Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng phát biểu.

Theo Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới trong 4 năm qua đã đưa ra hệ thống cơ chế, chính sách khá đồng bộ; các tiêu chí về nông thôn mới được tiếp tục hoàn thiện. Cả hệ thống chính trị, các tổ chức đoàn thể đều xem đây là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, thường xuyên. Nhận thức về tam nông của các cấp ủy Đảng, chính quyền, của người dân được nâng lên rõ rệt. Chương trình thực sự đi vào cuộc sống, được nhân dân đồng tình, coi đây là phong trào của chính mình, mang lại lợi ích thiết thực, sát sườn cho người dân, không chỉ trước mắt mà còn là lâu dài và trở thành phong trào sâu rộng với nhiều mô hình tốt, cách làm tốt. Kết quả là sản xuất nông nghiệp, kinh tế nông thôn những năm qua có những bước phát triển tích cực, thu nhập của người dân nông thôn năm 2014 tăng khoảng 2 lần so với năm 2010; hộ nghèo giảm bình quân 2%/năm; hạ tầng kinh tế-xã hội nông thôn được đầu tư; chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở nông thôn theo hướng tích cực, kinh tế nông thôn có cả công nghiệp, dịch vụ ngay trên địa bàn nông thôn;…

Tuy nhiên, bên cạnh những mặt đạt được, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cũng chỉ ra những tồn tại, hạn chế của Chương trình xây dựng nông thôn mới cần hết sức quan tâm, tập trung khắc phục như: Sự quan tâm thực hiện Chương trình có nơi, có lúc thiếu sâu sát, thiếu thường xuyên và chặt chẽ, trách nhiệm chưa cao; nguồn lực đầu tư chưa chưa đáp ứng được yêu cầu, thậm chí có địa phương sử dụng kém hiệu quả, để thất thoát, có nơi còn trông chờ vào nguồn lực của Trung ương, chưa chủ động trong huy động các nguồn lực xã hội; kết quả đạt được trong phong trào xây dựng nông thôn mới còn chưa đồng đều, chênh lệch lớn giữa các địa phương và vùng miền; một số cơ chế, chính sách đã ban hành nhưng đi vào cuộc sống còn hạn chế, còn chậm;…

Về nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới năm 2015 và những năm tiếp theo, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng yêu cầu các cấp ủy Đảng, chính quyền phải tiếp tục quán triệt, nhận thức sâu sắc Nghị quyết của Trung ương về nông nghiệp, nông thôn, nông dân. Coi việc triển khai thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới là một nhiệm vụ chính trị trọng tâm, thường xuyên; có chương trình, kế hoạch, lộ trình hành động cụ thể, có kiểm tra, đôn đốc, sơ kết, rút kinh nghiệm; kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, nhân rộng các mô hình hay, điển hình tốt trong xây dựng nông thôn mới. Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng yêu cầu năm 2015 phấn đấu có 20% số xã đạt chuẩn; đảm bảo mỗi tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có 3 xã đạt chuẩn trở lên. Cùng với đó, phải xây dựng kế hoạch về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2016-2020 gắn với đại hội Đảng các cấp.

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đề nghị Ban Chỉ đạo và các thành viên Ban Chỉ đạo Trung ương Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới chỉ đạo, giao nhiệm vụ cho các Bộ, ngành hữu quan rà soát, bổ sung các chính sách sao cho phù hợp hơn, hiệu lực, hiệu quản hơn, gồm: (1) Chính sách ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất nông nghiệp; (2) Đảm bảo tính đủ mạnh của chính sách khuyến khích doanh nghiệp sản xuất nông nghiệp và đầu tư sản xuất công nghiệp, dịch vụ trên địa bàn nông thôn; (3) Chính sách liên kết hợp tác đa dạng giữa người nông dân và doanh nghiệp; (4) Chính sách dạy nghề để chuyển dịch lao động theo hai hướng, một hướng là làm nông nghiệp tốt hơn, hiệu quả hơn và hướng thứ hai là làm công nghiệp và dịch vụ; (5) Chính sách tín dụng phải hướng mạnh vào tăng thêm hỗ trợ cho vay qua ngân hàng chính sách đối với hộ nghèo và hộ cận nghèo, đồng thời Ngân hàng Nhà nước phải chỉ đạo Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn làm chủ lực hỗ trợ hiệu quả cho các hộ vay phát triển sản xuất; (6) Các chính sách đặc thù thúc đẩy sự phát triển của các vùng khó khăn ở miền núi, vùng sâu, vùng xa.

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đề nghị Ban Chỉ đạo Trung ương Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới họp với các Bộ, ngành chức năng tính toán để tăng thêm nguồn lực đầu tư cho Chương trình xây dựng nông thôn mới. Đồng thời đề nghị các địa phương cũng phải chủ động trong tính toán ngân sách địa phương, trong huy động các nguồn lực xã hội cho xây dựng nông thôn mới cũng như thực hiện hiệu quả việc lồng ghép Chương trình xây dựng nông thôn với các chương trình phát triển kinh tế - xã hội khác.

Tiếp tục rà soát, bổ sung các tiêu chí về nông thôn mới; phải xác định rõ nhóm tiêu chí “cứng”, nhóm tiêu chí cơ bản,… tinh thần chung là không chạy đua theo thành tích, hình thức mà hạ thấp tiêu chí. Đối với những xã, những huyện đã đạt 19 tiêu chí không có nghĩa là dừng lại, thỏa mãn mà phải tiếp tục phấn đấu cho mục tiêu phát triển bền vững nông thôn. Theo đó, Thủ tướng đề nghị Ban Chỉ đạo Trung ương tiếp tục họp bàn để đưa ra những tiêu chí cụ thể để áp dụng cho những xã đã đạt 19 tiêu chí nông thôn mới.

Cuối cùng, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng một lần nữa nhấn mạnh các cấp ủy Đảng, chính quyền, các tổ chức chính trị, đoàn thể phải xem xem Chương trình xây dựng nông thôn mới là một nhiệm vụ chính trị trọng tâm, thường xuyên, từ đó phát động, vận động nhân dân thực hiện, đưa phong trào xây dựng nông thôn mới ngày hiệu quả hơn, khẳng định đây là phong trào của Nhân dân, của quần chúng; đồng thời nhân rộng các mô hình hay, kinh nghiệm tốt trong xây dựng nông thôn mới; kịp thời khen thưởng đối với các điển hình tiên tiến./.