Năm 2016, các sản phẩm mới như chứng quyền có bảo đảm (CW), chỉ số chung, chỉ số phát triển bền vững đang được HOSE tích cực đẩy mạnh nghiên cứu, xây dựng để sớm giới thiệu ra thị trường.

CW - Kỳ vọng về tính hấp dẫn của sản phẩm trên thị trường

Nghị định 60/2015/NĐ-CP (Nghị định 60) sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 58/2012/NĐ-CP hướng dẫn Luật Chứng khoán được xem là một bước đột phá quan trọng đối với TTCK. Đặc biệt, quy định mới về sản phẩm CW tại Nghị định này được coi là cơ sở nền tảng để triển khai sản phẩm này tại thị trường Việt Nam, đánh dấu quá trình nghiên cứu và đề xuất triển khai sản phẩm của HOSE với cơ quan quản lý từ năm 2012.

CW là một sản phẩm tài chính không còn xa lạ với các nhà đầu tư nước ngoài, được đánh giá là sản phẩm tài chính có giao dịch năng động nhất trong các TTCK mới nổi, đặc biệt là châu Á. Theo số liệu từ Hiệp hội các Sở Giao dịch Chứng khoán Thế giới (WFE), có ít nhất 42 sở giao dịch chứng khoán (SGDCK) trong số 56 SGDCK thành viên đã triển khai giao dịch các loại sản phẩm CW khác nhau. Ở mỗi quốc gia và vùng lãnh thổ, CW có tên gọi khác nhau như Derivatives Warrant (Hồng Kông, Thái Lan), Covered Warrant (Đức, Anh), Call/Put Warrant (Đài Loan, Malaysia), Structured Warrant (Singapore), Equity-Linked Warrant (Hàn Quốc)…

CW cho thấy có nhiều đặc điểm giống với một sản phẩm phái sinh (option), theo đó giá chứng quyền biến động phụ thuộc vào giá chứng khoán cơ sở nhưng lại được giao dịch trên thị trường giao ngay (cash market) tương tự như cổ phiếu và không phải ký quỹ giao dịch - một điểm nổi trội mà thị trường quyền chọn không có được. Các CW còn có lợi thế đòn bẩy - chi phí mua một CW thấp hơn nhiều so với chi phí (giá mua) chứng khoán cơ sở.

Tuy nhiên, tính chất đòn bẩy vừa là ưu điểm cũng vừa là hạn chế của sản phẩm này. Rủi ro đòn bẩy là rủi ro mà nhà đầu tư CW phải gánh chịu cao nhất, do CW có thể thay đổi giá trị rất nhanh so với chứng khoán cơ sở và nhà đầu tư sẽ mất toàn bộ hoặc phần lớn chi phí mua. Bên cạnh đó, người sở hữu CW sẽ phải gánh chịu một số rủi ro khác liên quan đến vòng đời giới hạn của sản phẩm, các rủi ro liên quan đến tổ chức phát hành...

Tại Việt Nam, tổ chức phát hành (TCPH) CW là công ty chứng khoán (CtyCK) phải đáp ứng đầy đủ các điều kiện theo Nghị định 60 như: có đầy đủ nghiệp vụ kinh doanh chứng khoán; có vốn điều lệ và vốn chủ sở hữu từ mức 1.000 tỷ đồng trở lên; không bị đặt trong tình trạng cảnh báo...; báo cáo tài chính kiểm toán được chấp thuận không ngoại trừ và phải thực hiện ký quỹ tại ngân hàng lưu ký (NHLK)...

Một điểm nổi bật cần lưu ý là TCPH khi thực hiện phát hành CW cần phải thực hiện ký quỹ tại NHLK bằng tiền hoặc bảo lãnh của ngân hàng, đồng thời phải thông qua phương án bảo đảm thanh toán và thực hiện các nghĩa vụ của TCPH cũng như phải có quy định người sở hữu CW là chủ nợ đảm bảo đối với TCPH trong điều lệ của TCPH.

Hơn nữa, tương tự như các thị trường quốc tế, TCPH đồng thời phải thực hiện nghĩa vụ phòng ngừa rủi ro (hedging) cũng như tạo lập thị trường (LP- Liquidity Provider) nhằm cung cấp thanh khoản cho các CW đã phát hành. Đặc điểm này phản ánh cho tính chất “có bảo đảm” đặc trưng của sản phẩm, nhằm đảm bảo việc thực hiện nghĩa vụ đối với người sở hữu chứng quyền.

Hiện tại, Dự thảo thông tư hướng dẫn về CW đang được UBCKNN hoàn thiện trình Bộ Tài chính ký ban hành trong thời gian tới. Để có thể đưa sản phẩm này ra thị trường vào đầu năm 2017, HOSE đang tích cực tiến hành các công tác chuẩn bị như sau:

Đồng hành cùng Cty CK - TCPH CW tiềm năng

TCPH chứng quyền là thành tố then chốt trong việc hình thành sản phẩm, tạo hàng cho thị trường và đồng thời cũng là tổ chức tạo lập thanh khoản. Với mục tiêu triển khai sản phẩm CW sát với thực tiễn thị trường, HOSE đã thành lập Nhóm các CtyCK tham gia cùng HOSE triển khai sản phẩm CW. Theo đó, nhóm CtyCK sẽ tham gia vào quá trình xây dựng khung pháp lý sản phẩm, góp ý cho các quy trình, quy chế của HOSE liên quan đến việc vận hành sản phẩm CW.

Ngoài ra, HOSE cũng sẽ đồng hành cùng với các Cty CK nhằm nâng cao năng lực phát hành và quản lý rủi ro cho các CtyCK thông qua các chương trình đào tạo bởi chuyên gia nước ngoài và các đoàn khảo sát, học tập kinh nghiệm quốc tế được thiết kế chuyên biệt cho CtyCK. Đây là một sản phẩm với yêu cầu nghiệp vụ chuyên môn khá mới, do đó, CtyCK cần có sự chuẩn bị chu đáo về mặt nhân sự và cơ sở vật chất (hệ thống giao dịch, phòng hộ và quản trị rủi ro, tạo lập thị trường) để có thể phát hành và niêm yết sản phẩm này một cách hiệu quả nhất.

Chuẩn bị sẵn sàng về hệ thống công nghệ và các nội dung liên quan đến sản phẩm

Do CW được giao dịch tương tự như cổ phiếu nên HOSE hầu như không phải thực hiện các chỉnh sửa trọng yếu đối với hệ thống giao dịch. Do vậy, hệ thống phần mềm giao dịch của các CtyCK là thành viên của HOSE thực hiện môi giới cho nhà đầu tư tham gia đầu tư CW cũng không cần phải thay đổi nhiều. Tuy nhiên, các CtyCK cần cải tiến phần mềm để có thể thực hiện các nghiệp vụ phòng hộ rủi ro và tạo lập thị trường.

Bên cạnh đó, HOSE cũng đang hoàn thiện các quy chế liên quan đến niêm yết, công bố thông tin (CBTT), giao dịch và tạo lập thị trường cho sản phẩm CW cũng như các quy trình, nghiệp vụ để quản lý, vận hành sản phẩm. HOSE sẽ đơn giản hóa tối đa các điều kiện, hồ sơ và thủ tục đăng ký niêm yết cho TCPH nhưng vẫn phù hợp với đặc tính sản phẩm CW và khung pháp lý liên quan. Đồng thời, HOSE dự kiến sẽ xây dựng các biện pháp giám sát chặt chẽ các TCPH CW để bảo vệ quyền lợi cho các tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư và giao dịch sản phẩm này.

Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức cho nhà đầu tư

Đào tạo, giáo dục nhà đầu tư là một trong những yếu tố quan trọng để mang lại sự thành công khi triển khai sản phẩm mới ra thị trường. Trong thời gian tới, HOSE sẽ tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, đào tạo cho nhà đầu tư bao gồm phổ biến kiến thức cho nhà đầu tư thông qua trang tin điện tử của HOSE, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN), các phương tiện truyền thông, báo chí, tổ chức các chương trình giảng dạy miễn phí cho công chúng tại HOSE, phối hợp với các CtyCK tổ chức các buổi giới thiệu về sản phẩm CW và cơ hội đầu tư.

Chỉ số chung - “phong vũ biểu” cho TTCK Việt Nam

Xuất phát từ nhu cầu thực tiễn của thị trường cần có một chỉ số đại diện cho toàn thị TTCK Việt Nam trong việc tham chiếu và đầu tư, hỗ trợ cho việc thu thập thông tin, đánh giá, phân tích; làm cơ sở để phát triển các sản phẩm tài chính khác dựa trên chỉ số, từ đó hướng đến việc thống nhất và tiêu chuẩn hóa hệ thống chỉ báo cho TTCK Việt Nam, HOSE đã phối hợp với Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) xây dựng chỉ số chung với thành phần của chỉ số gồm các cổ phiếu trên cả 2 sàn HOSE và HNX.

Vào tháng 4/2016, HOSE và HNX đã ký biên bản MOU với các nội dung chính về hợp tác, chia sẻ thông tin, chuẩn hóa dữ liệu và hỗ trợ trong lĩnh vực phát triển chỉ số. Biên bản này đánh dấu sự cam kết giữa hai Sở trong việc hợp tác sâu rộng và tập trung nguồn lực để phát triển chỉ số chung cho toàn thị trường.

Hiện tại, HOSE và HNX đang thống nhất các phương án xây dựng chỉ số chung, đặc biệt liên quan đến nội dung cấu trúc, quy tắc chỉ số và cơ chế trao đổi dữ liệu. Dữ liệu lịch sử cũng được 2 bên trao đổi để thực hiện việc nghiên cứu mô phỏng làm cơ sở xây dựng Quy tắc chỉ số chung. Ngoài ra, bộ phận công nghệ thông tin của 2 SGDCK cũng đã có các chuẩn bị trong việc điều chỉnh hạ tầng công nghệ phù hợp để tính toán, vận hành chỉ số chung.

Việc đưa chỉ số chung vào vận hành sẽ tạo thêm các giá trị mới cho TTCK Việt Nam, cung cấp thêm thông tin tham chiếu, tăng cường độ minh bạch, tin cậy của thị trường. HOSE kỳ vọng chỉ số chung dự kiến được triển khai vào tháng 10/2016 sẽ góp phần hoàn thiện TTCK Việt Nam trên chặng đường 20 năm phát triển.

Chỉ số phát triển bền vững - bước tiến vững chắc cho TTCK Việt Nam

Phát triển bền vững hay nói cách khác là phát triển cân bằng theo quy tắc ESG, nghĩa là bên cạnh yếu tố lợi nhuận, doanh nghiệp cần quan tâm đến yếu tố môi trường (Environmental), xã hội (Social) và quản trị (Governance).

Khái niệm tài chính xanh ngày càng trở nên phổ biến và trở thành xu hướng phát triển trên thế giới trong những năm gần đây, trong đó có TTCK. Do đó, chỉ số tài chính xanh đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy nhận thức về đầu tư bền vững và thúc đẩy doanh nghiệp “xanh hóa” sản xuất. Hiện nay trên thế giới, có 23/55 SGDCK triển khai ít nhất 1 chỉ số có tích hợp với môi trường hoặc xã hội. Ngoài ra, rất nhiều tổ chức quốc tế đã triển khai xây dựng phát triển chỉ số bền vững như MSCI, Dow Jones, FTSE...

Trong những năm qua, HOSE đã triển khai nhiều hoạt động nhằm nâng cao nhận thức về phát triển bền vững cho thành viên thị trường. Các hội thảo tập huấn về mẫu báo cáo phát triển bền vững cho công ty niêm yết (CtyNY), giải thưởng Báo cáo phát triển bền vững trong khuôn khổ giải thưởng Báo cáo thường niên đã được HOSE tích cực triển khai.

Năm 2015, HOSE tham gia Hiệp hội SGDCK Bền vững (Sustainable Stock Exchange), cam kết phát triển bền vững và thúc đẩy nỗ lực phát triển bền vững cho TTCK Việt Nam. Hiện tại, HOSE đang xây dựng Bản Đối thoại với Thành viên thị trường nhằm xác định chiến lược phát triển bền vững tại TTCK Việt Nam mà trong đó, việc xây dựng chỉ số phát triển bền vững là một trong những nội dung quan trọng thể hiện cam kết này. Đây cũng là một bước tiến quan trọng của HOSE trong việc thực hiện theo Kế hoạch hành động của ngành Tài chính, thực hiện Chiến lược quốc gia về Tăng trưởng xanh đến năm 2020 nhằm nâng cao chất lượng doanh nghiệp niêm yết theo tiêu chuẩn phát triển bền vững và định hướng đầu tư về giá trị cho nhà đầu tư.

Chuẩn bị cho việc ban hành quy tắc chỉ số phát triển bền vững phù hợp với thông lệ quốc tế, tạo cơ sở cho việc tính toán vận hành chỉ số, HOSE đã cử cán bộ tham gia các chương trình đào tạo về kinh tế xanh do Chính phủ Đức tài trợ nhằm học hỏi kinh nghiệm phát triển bền vững, tham khảo các SGDCK tiên tiến trên thế giới về phương pháp xây dựng chỉ số bền vững và ứng dụng chuẩn mực về Báo cáo bền vững như GRI G4, Báo cáo tích hợp IR tại thị trường Việt Nam để xây dựng các tiêu chí lựa chọn doanh nghiệp. Ngoài ra, HOSE cũng tìm kiếm cơ hội hợp tác với các tổ chức độc lập để cùng xây dựng chuẩn đánh giá doanh nghiệp bền vững.

Theo kinh nghiệm quốc tế, mô hình thực hiện này đảm bảo tính minh bạch và độc lập trong việc xếp hạng doanh nghiệp; từ đó nâng cao uy tín bảng xếp hạng CtyNY. Đây cũng là cách thức để nâng cao chất lượng hàng hóa trên TTCK Việt Nam và thu hút nguồn vốn ngoại từ các nhà đầu tư quốc tế.

Về dài hạn, HOSE sẽ tiếp tục nâng cao chất lượng CBTT, hướng đến việc công bố kịp thời và đầy đủ các thông tin liên quan tới phát triển bền vững là một trong những yếu tố quan trọng để xây dựng và thu thập được dữ liệu về phát triển bền vững của doanh nghiệp. Công tác đào tạo, tập huấn, hướng dẫn công ty tuân thủ theo các quy định CBTT, lập báo cáo phát triển bền vững theo quy chuẩn quốc tế, nâng cao nhận thức của CtyNY về việc minh bạch hóa các thông tin phi tài chính… cũng cần được chú trọng.

Bên cạnh đó, việc HOSE triển khai xây dựng Chỉ số bền vững cho TTCK Việt Nam là một nỗ lực lớn so với hiện trạng phát triển của thị trường trong giai đoạn hiện nay. Ở giai đoạn đầu, HOSE kỳ vọng xây dựng được một bộ tiêu chí đánh giá các doanh nghiệp bền vững đang niêm yết trên TTCK, dựa trên danh mục các tiêu chí này, HOSE sẽ xây dựng chỉ số làm tiêu chuẩn và đầu tư. Với các công tác chuẩn bị trong thời gian qua, HOSE dự kiến sẽ triển khai Chỉ số bền vững vào đầu quý I/2017 nhằm cung cấp thêm chỉ số mới cho TTCK, khuyến khích và hướng đến việc đầu tư bền vững.