Phóng viên: Thưa ông, trường hợp công ty bảo hiểm đơn phương chấm dứt hợp đồng đại lý với đại lý bảo hiểm cá nhân thì đại lý đó có bị xem là vi phạm kỷ luật của công ty bảo hiểm hay không?

Luật sư Nguyễn Khắc Thành Đạt: Trước tiên, cần hiểu khái niệm thế nào là đại lý bảo hiểm và thế nào là hợp đồng đại lý. Căn cứ vào điều 84 Luật Kinh doanh bảo hiểm có thể thấy, đại lý bảo hiểm là một trung gian tài chính, là cầu nối và cũng là nhân tố tích cực tạo lập mối quan hệ giữa khách hàng với doanh nghiệp bảo hiểm.

Mối quan hệ này càng thể hiện sâu sắc trong bảo hiểm nhân thọ do có sự chuyển giao rủi ro từ phía khách hàng cho doanh nghiệp bảo hiểm. Thông qua đại lý bảo hiểm, khách hàng có sự tin t­ưởng vào doanh nghiệp bảo hiểm thì mối quan hệ này mới đ­ợc thiết lập và họ mới chấp nhận tham gia bảo hiểm nhân thọ với doanh nghiệp bảo hiểm đó.

Bởi vậy, đại lý bảo hiểm có vai trò quan trọng trong việc ký kết hợp đồng với khách hàng, tạo ra doanh số và lợi nhuận cho doanh nghiệp bảo hiểm. Nói cách khác, đại lý bảo hiểm là một bộ phận quan trọng làm tăng khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp bảo hiểm trên thị tr­ường, giúp doanh nghiệp bảo hiểm mở rộng quy mô kinh doanh và gia tăng thị phần.

Còn hợp đồng đại lý bảo hiểm nhân thọ được hiểu là sự thỏa thuận giữa cá nhân, tổ chức tiến hành hoạt động đại lý với doanh nghiệp bảo hiểm. Về thực chất, đây là loại hợp đồng ủy quyền gồm hai chủ thể tham gia, trong đó doanh nghiệp bảo hiểm là bên ủy quyền và đại lý bảo hiểm là bên được ủy quyền.

Việc đơn phương chấm dứt hợp đồng đại lý theo thỏa thuận không có nghĩa là một bên vi phạm hợp đồng nên bên kia đơn phương chấm dứt. Chỉ đơn giản là một bên không thích hoặc không muốn tiếp tục duy trì hợp đồng với bên kia mà không cần phải nêu ra lý do cụ thể.

Trong thực tế, qua ghi nhận từ các công ty bảo hiểm thì hầu hết các trường hợp đơn phương chấm dứt hợp đồng đại lý là diễn ra từ phía đại lý bảo hiểm, còn trường hợp công ty bảo hiểm đơn phương chấm dứt hợp đồng đại lý bảo hiểm có xảy ra nhưng số lượng ít hơn. 

Vậy, thực chất của việc đơn phương chấm dứt hợp đồng đại lý cá nhân ở đây là gì, thưa ông?

Hợp đồng đại lý là hợp đồng ủy quyền, một dạng hợp đồng dân sự nên có thể tham chiếu Bộ luật dân sự 2015.

Cụ thể, Khoản 1 Điều 428 Bộ luật dân sự 2015 đã quy định về việc đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng, như sau: “Một bên có quyền đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng và không phải bồi thường thiệt hại khi bên kia vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ trong hợp đồng hoặc các bên có thỏa thuận hoặc pháp luật có quy định”.

Hiện, trong hợp đồng đồng đại lý bảo hiểm của tất cả các doanh nghiệp bảo hiểm chủ yếu đều có thỏa thuận về việc đơn phương chấm dứt hợp đồng. Ngoại trừ một số trường hợp riêng cho loại hợp đồng dành cho quản lý cấp trung/cao tại một số doanh nghiệp bảo hiểm có yêu cầu bồi thường thiệt hại khi đơn phương chấm dứt hợp đồng (được nêu trong hợp đồng, hoặc trong phụ lục, hay trong cam kết kèm theo hợp đồng).

Do đó, nhiều đại lý bảo hiểm đã vận dụng điều khoản này trong hợp đồng đại lý để rời doanh nghiệp bảo hiểm này sang làm đại lý bảo hiểm cho doanh nghiệp bảo hiểm khác và đó cũng là quyền của họ.

Tuy nhiên, việc đơn phương chấm dứt hợp đồng đại lý như thế có thể gây tổn hại về kinh doanh cho doanh nghiệp bảo hiểm, thậm chí đôi khi còn dẫn đến cạnh trạnh không lành mạnh trong việc lôi kéo đội ngũ đại lý hoặc cung cấp thông tin không chính xác để khách hàng hủy bỏ hợp đồng.

Khi thực hiện đơn phương chấm dứt hợp đồng đại lý có cần báo trước hay không?

Cần lưu ý rằng, để đơn phương chấm dứt hợp đồng, bên quyết định đơn phương chấm dứt phải tuân thủ thời hạn báo trước là 15 ngày, hoặc 30 ngày hay 60 ngày tùy thuộc vào nội dung hợp đồng của từng doanh nghiệp bảo hiểm và tùy thuộc vào vai trò của người đại lý.

Đa số những đại lý bảo hiểm có kiêm thêm vai trò quản lý tại đa số các doanh nghiệp bảo hiểm thì thời hạn báo trước được ghi trên hợp đồng đại lý của họ là 60 ngày.

Quá thời hạn báo trước mà doanh nghiệp bảo hiểm vẫn chưa giải quyết chấm dứt hợp đồng đại lý thì doanh nghiệp bảo hiểm có bị xem là vi phạm hay không?

Chúng ta phải xem xét từng trường hợp cụ thể mới khẳng định được. Theo tôi, nếu không có lý do chính đáng mà doanh nghiệp bảo hiểm không giải quyết chấm dứt hợp đồng đại lý theo yêu cầu của đại lý bảo hiểm dù đã quá thời gian báo trước, thì hành vi đó không công bằng cho đại lý bảo hiểm và doanh nghiệp bảo hiểm có thể bị xem là vi phạm hợp đồng.

Xin cảm ơn ông.