Khi lãi suất âm

Theo gafin.vn

(Tài chính) Đây là một cách để tiếp thêm sức mạnh cho nền kinh tế khi không còn cách nào khác.

Ảnh minh họa. Nguồn: internet
Ảnh minh họa. Nguồn: internet
Hãy tưởng tượng một ngân hàng trả cho người gửi tiền mức lãi suất dưới 0%. Như vậy, thực chất thì người gửi tiền thậm chí còn phải bỏ tiền ra để giữ tiền của họ ở trong tài khoản tiết kiệm. Điều này nghe có vẻ điên rồ, nhưng đó là những gì mà NHTW châu Âu (ECB) vừa thực hiện.

ECB đã trở thành NHTW lớn đầu tiên trên thế giới áp dụng lãi suất âm. Đây là một cách để tiếp thêm sức mạnh cho nền kinh tế khi không còn cách nào khác. Đây cũng là một lựa chọn "không chính thống" mà Cục dự trữ liên bang Mỹ (Fed) và các NHTW khác từ trước đến nay luôn từ chối.

Bối cảnh

Các quan chức của ECB cho rằng nền kinh tế cần thêm kích thích để ngăn chặn kịch bản giảm phát - tình trạng giá hàng hóa sụt giảm và làm chệch hướng đà phục hồi vốn đang rất mong manh. ECB giảm lãi suất tiền gửi từ 0 xuống -0,1%, đồng thời giảm lãi suất cơ bản xuống mức thấp kỷ lục 0,15%. Lãi suất tiền gửi âm sẽ giúp ích cho nền kinh tế bằng cách đẩy đồng euro xuống thấp hơn.

Khi lãi suất âm (1)
Diễn biến lãi suất kể từ 2008.

Nhu cầu vay vốn ở Eurozone cũng rất yếu ớt. Tỷ lệ thất nghiệp đang ở mức cao nhất kể từ khối đồng tiền chung được thành lập năm 1999. Chủ tịch ECB Mario Draghi trong suốt 2 năm nay vẫn đưa ra ý tưởng buộc các ngân hàng phải gửi số tiền dự trữ dư thừa vào ECB. Do đó, hạ lãi suất tiền gửi xuống mức dưới 0% cũng đồng nghĩa với trừng phạt các ngân hàng dư thừa tiền mặt nhưng lưỡng lự không muốn mở rộng tín dụng cho các ngân hàng yếu kém hơn.

ECB có lý do cụ thể để sử dụng chính sách lãi suất âm. Fed và NHTW Nhật Bản đã viện đến các chương trình mua tài sản trên quy mô lớn (nới lỏng định lượng), qua đó bơm tiền cho nền kinh tế hồi phục. Tuy nhiên, luật của Liên minh châu Âu khiến ECB gặp nhiều khó khăn khi mua lượng lớn trái phiếu chính phủ.

Trong bối cảnh hầu hết lãi suất trên thế giới đều đã chạm đáy, các nhà hoạch định chính sách một lần nữa phải xem xét lại những công cụ chính sách tiền tệ mà họ có thể sử dụng. Lãi suất tiền gửi âm đã được sử dụng bởi một số NHTW trong vài năm gần đây, nhưng chủ yếu là các nước nhỏ. Trong 14 tháng kể từ năm 2009 đến 2010, Thụy Điển đã thử nghiệm chính sách này. Tháng 7/2012, Đan Mạch có động thái tương tự, mặc dù với mục đích bảo vệ đồng nội tệ thay vì kích thích tăng trưởng.

Không có gì đảm bảo chắc chắn lãi suất âm sẽ có thể giúp toàn bộ nền kinh tế hồi sinh hay có hiệu quả ở một vùng rộng lớn và phức tạp như Eurozone. Khi khủng hoảng nợ lên đến đỉnh điểm cách đây 2 năm, ông Draghi đã hứa sẽ "làm bất cứ điều gì có thể" để cứu lấy đồng tiền chung. Đây cũng là dấu hiệu cho thấy ECB sẵn sàng thử nghiệm các chính sách tiền tệ mới.

Tranh cãi

Về lý thuyết, lãi suất tiền gửi âm sẽ kéo tất cả các loại lãi suất giảm theo, đồng thời giảm chi phí đi vay cho các công ty và hộ gia đình. Tuy nhiên, trên thực tế tồn tại nguy cơ tác động tiêu cực nhiều hơn cả tích cực. Chủ tịch Fed Janet Yellen từng phát biểu hôm 14/11/2013 rằng lãi suất càng gần với mức 0, nguy cơ thị trường tiền tệ rối loạn càng lớn.

Ở Đan Mạch, các ngân hàng thương mại đã không đồng ý áp dụng lãi suất âm cho người gửi tiền bởi họ lo sợ sẽ mất hết khách hàng. Khi các ngân hàng phải tự gánh chi phí, lợi nhuận của họ giảm mạnh và do đó càng không muốn cho vay.