Mới đây, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) phối hợp với Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên Hợp Quốc (UNIDO) và Cục Kinh tế Liên bang Thuỵ Sỹ (SECO) tổ chức “Hội thảo giới thiệu mô hình Khu công nghiệp sinh thái tại Việt Nam” nhằm giới thiệu mô hình, lợi ích và xu hướng phát triển Khu công ngiệp (KCN) sinh thái trên thế giới cũng như giới thiệu cập nhật khung pháp lý về mô hình khu công nghiệp sinh thái được quy định tại Dự thảo Nghị định quản lý khu công nghiệp và khu kinh tế.

Hội thảo nằm trong khuôn khổ Dự án “Triển khai Khu công nghiệp sinh thái tại Việt Nam theo hướng tiếp cận từ Chương trình Khu công nghiệp sinh thái toàn cầu”. Dự án được thực hiện trong 36 tháng tại Hà nội và 5 tỉnh/thành phố, gồm: TP. Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Đồng Nai, Đà Nẵng và Hải Phòng.

Triển khai mô hình KCN sinh thái sẽ góp phần quan trọng trong việc cải thiện hiệu quả kinh tế, môi trường và xã hội của các hoạt động công nghiệp tại Việt Nam, đồng thời là tiền đề cho việc xây dựng cơ chế, chính sách về KCN sinh thái nói riêng, cũng như lồng ghép trong các quy định của pháp luật về môi trường, công nghiệp và các chính sách có liên quan.

Hiện nay dự án đang đẩy mạnh triển khai các hoạt động đào tạo tập huấn nâng cao nhận thức cho các bên về mô hình KCN sinh thái trên thế giới và những quy định về phát triển và chuyển đổi mô hình KCN sinh thái tại Việt Nam nhằm góp phần thúc đẩy sự chuyển đổi các KCN hiện nay theo hướng bền vững hơn, đáp ứng các nhu cầu phát triển mô hình KCN bền vững và góp phần hướng tới các Mục tiêu Phát triển Bền vững (VSDGs) của Chính phủ Việt Nam.

Môi trường chịu nhiều áp lực từ phát triển công nghiệp hóa 

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Lê Thành Quân, Vụ trưởng Vụ Quản lý các khu kinh tế (Bộ Kế hoạch & Đầu tư), Giám đốc Dự án “Triển khai KCN sinh thái tại Việt Nam theo hướng tiếp cận từ Chương trình KCN sinh thái Toàn cầu” (Dự án) đã đánh giá cao vai trò chủ lực của các KCN, khu kinh tế (KKT) trong phát triển kinh tế của đất nước.

Tuy nhiên, bên cạnh những đóng góp tích cực các KCN, KKT trong 30 năm qua, hoạt động của KCN, KKT cũng còn nhiều vấn đề tồn tại cần khắc phục, trong đó nổi cộm là thực trạng ô nhiễm môi trường trong các KCN, KKT.

Quá trình công nghiệp hóa với tốc độ nhanh tại Việt Nam đã và đang đặt ra nhiều thách thức về môi trường.

Trong bối cảnh đó, Việt Nam đang từng bước chuyển đổi mô hình phát triển, trong đó có KCN theo hướng bền vững hơn, phù hợp với Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, cam kết của Việt Nam trong việc thực hiện Các mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) 2030 của Liên Hợp quốc, thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu và mới đây nhất là cam kết của Thủ tướng Chính phủ tại Hội nghị các bên (COP 26) tại Glasgow (Anh) về mục tiêu đạt được mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Vụ trưởng Lê Thành Quân nhấn mạnh, Dự án "Triển khai KCN sinh thái theo hướng tiếp cận từ chương trình KCN sinh thái toàn cầu" với mục tiêu thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế, môi trường và xã hội của ngành công nghiệp và lồng ghép quy định để phát triển mô hình KCN sinh thái trong các cơ chế, chính sách có liên quan.

"Mô hình KCN sinh thái chỉ thực sự phát huy được vai trò tích cực với chiến lược phát triển bền vững của quốc gia khi được nhân rộng trên cả nước, với các hỗ trợ về chính sách, công nghệ, tài chính, thông tin và cơ chế kết nối chặt chẽ giữa các bên liên quan" - Vụ trưởng Lê Thành Quân khẳng định.

Hướng đến mục tiêu phát triển bền vững

Cũng phát biểu tại hội thảo, đại diện Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên hiệp quốc (UNIDO), bà Lê Thanh Thảo, Trưởng đại diện Văn phòng UNIDO tại Việt Nam cho biết, UNIDO rất hân hạnh được đồng hành cùng với Chính phủ Việt Nam trong nhiều thập kỷ qua với nhiều hoạt động thúc đẩy xanh hóa công nghiệp, giảm thiểu tác động tới môi trường, trong đó có những dự án thúc đẩy chuyển đổi KCN truyền thống theo hướng KCN sinh thái cùng với Bộ KH&ĐT và một số tỉnh, thành trên cả nước.

Các kết quả ban đầu đạt được rất đáng khích lệ, chứng tỏ tính hiệu quả của mô hình KCN sinh thái. Bên cạnh việc hỗ trợ xây dựng chính sách như Nghị định số 82, Dự án còn hỗ trợ áp dụng công nghệ và phương thức sản xuất tiên tiến, các giải pháp sử dụng hiệu quả tài nguyên và sản xuất sạch hơn tại các KCN tham gia Dự án, giúp các doanh nghiệp tiết kiệm điện, nước, nguyên nhiên liệu, hóa chất đầu vào và giảm chất thải trong quá trình sản xuất; qua đó góp phần giảm chi phí kinh doanh, nâng cao trách nhiệm với môi trường và xã hội.

“Mô hình KCN sinh thái bắt đầu được UNIDO và Bộ KH&ĐT triển khai từ năm 2015 tại 3 KCN và giai đoạn 2 từ năm 2020 tại 3 KCN nữa, tổng cộng là 6 KCN. Đây là con số quá nhỏ so với tổng số gần 400 KCN trên cả nước. Vì vậy, chúng tôi tổ chức hội thảo với mong muốn chia sẻ và phổ biến thông tin tới các Ban Quản lý KCN, các chủ đầu tư, từ đó lan tỏa những tác động tích cực của KCN sinh thái tới các công ty và doanh nghiệp, người lao động và cộng đồng", bà Thanh Thảo nhấn mạnh.

Thay mặt UNIDO, bà Thanh Thảo đánh giá cao định hướng của Chính phủ Việt Nam về tăng trưởng xanh và bền vững, phát triển kinh tế theo chiều sâu, giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ môi trường, trong đó có thể nói mô hình KCN sinh thái là một minh chứng cụ thể cho những định hướng chính sách đúng đắn này.

Đồng thời cam kết luôn sẵn sàng đồng hành hợp tác với Chính phủ Việt Nam và hỗ trợ doanh nghiệp về tư vấn giải pháp kỹ thuật và hỗ trợ tiếp cận các nguồn tài chính xanh, trên cơ sở kinh nghiệm quốc tế lâu năm của UNIDO trong phát triển công nghiệp nói chung và KCN ST nói riêng.

Bà Thanh Thảo tin tưởng những hỗ trợ từ Dự án cũng sẽ thúc đẩy sự liên kết theo hướng hiệu quả hơn trong phát triển công nghiệp từ cấp Trung ương đến địa phương, giữa các KCN cũng như trong nội bộ một KCN. Đồng thời, Dự án cũng hỗ trợ tăng cường tính cạnh tranh cho các doanh nghiệp, nâng cao vị thế trên thị trường theo cách “vừa ích nước, vừa lợi nhà”

Bà Thanh Thảo cho rằng, với mô hình phát triển KCN sinh thái mới này sẽ góp phần thu hút nguồn lực từ tất cả các bên có liên quan, đặc biệt là đầu tư của khu vực tư nhân nhằm giúp Việt Nam trở thành một nước công nghiệp hiện đại với chất lượng cuộc sống tốt cho người dân và đạt được các mục tiêu Phát triển bền vững (SDGs).

Thay mặt Cục Kinh tế Liên bang Thụy Sĩ (SECO), ông Đỗ Quang Huy, Đại diện văn phòng Cục Kinh tế Liên bang Thụy Sĩ (SECO) tại Việt Nam phát biểu khẳng định, Thuỵ Sĩ thông qua Cục Kinh tế Liên Bang Thuỵ Sĩ cam kết đồng hành và hỗ trợ Việt Nam trong quá trình thực hiện các mục tiêu tăng trưởng kinh tế bền vững hướng tới một nền kinh tế xanh.

Trong đó, KCN sinh thái là một mô hình đóng góp hiệu quả cho các mục tiêu đó. SECO hy vọng mô hình KCN sinh thái sẽ lan toả và phổ biến tại Việt Nam để thu hút ngày càng hiệu quả các nhà đầu tư có trách nhiệm với cộng đồng và xã hội.

Mang đến lợi ích cho doanh nghiệp

Tại hội thảo, ông Alessandro Flammini - Chuyên gia dự án của UNIDO và ông Dick Van Beers-Chuyên gia Quốc tế về KCN sinh thái chia sẻ, lợi ích chính đối với các doanh nghiệp tham gia KCN sinh thái là tối ưu hóa được không gian vận hành của mình, và trong dài hạn có thể giảm thiểu được các nguy cơ khác về kinh tế, môi trường và xã hội.

Để các doanh nghiệp KCN giảm được chi phí về rủi ro, đạt được các lợi ích về kinh tế, môi trường và xã hội thì bắt đầu ở cấp độ KCN, Ban Quản lý các KCN cho biết họ đã có những nỗ lực về cải thiện việc quản lý về sử dụng nguồn lực của các cấp độ doanh nghiệp thành viên, đưa các thông tin tập hợp với nhau, có sự hợp tác giữa họ về mặt cung cấp dịch vụ và tham gia vào các cấp độ cộng đồng để tạo ra sự hợp tác hiệu quả về sử lý các vấn đề chất thải, rác thải, mua sắm ở địa phương, quy hoạch không gian…

Theo chuyên gia Dick Van Beers, sau khi đánh giá về mô hình và chính sách phát triển KCN sinh thái trên toàn cầu (dựa trên phân tích số KCN sinh thái nổi tiếng hàng đầu về cộng sinh công nghiệp tại các quốc gia, điển hình là KCN Kwinana ở Úc) đã khẳng định, quy hoạch KCN sinh thái tại Việt Nam đóng vai trò rất quan trọng, đem lại hiệu quả sử dụng đất cao nhất do các doanh nghiệp có thể cộng sinh được với nhau sẽ được sắp xếp gần nhau để việc cộng sinh hiệu quả, mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp.

Các chuyên gia quốc tế cho rằng cả hai bên cộng sinh công nghiệp đều phải đạt được lợi ích về hiệp đồng (cả về mặt ý nghĩa kinh tế và xã hội); trong đó các nhà hoạch định chính sách ra các quyết định để cho các cơ quan quản lý nhà nước và các công ty phát triển hạ tầng KCN triển khai thực hiện.

Cũng tại Hội thảo, bà Vương Thị Minh Hiếu, Phó Vụ trưởng Vụ Quản lý các KKT (Bộ KH&ĐT), Phó Giám đốc Dự án “Triển khai KCN sinh thái tại Việt Nam theo hướng tiếp cận từ Chương trình KCN sinh thái toàn cầu” đã giới thiệu khung pháp lý hỗ trợ chuyển đổi KCN sinh thái theo hướng kinh tế tuần hoàn được quy định tại Nghị định số 82/2018/NĐ-CP; xác quy định của pháp luật liên quan đến tái sử dụng chất thải, cộng sinh công nghiệp, thực hiện kinh tế tuần hoàn trong KCN, KKT.

Đồng thời cho biết Vụ Quản lý các KKT sẽ có hướng dẫn cụ thể để các doanh nghiệp hoàn tất hồ sơ để làm thủ tục xác nhận KCN sinh thái; đề xuất sửa đổi một số nội dung của Nghị định 82 về KCN sinh thái, tiêu chí chuyển đổi phụ thuộc vào từng địa bàn để nhằm tăng cường năng lực và hiệu quả đầu tư...