Theo các nhà phân tích Nikkei Asia, nếu Biden - ứng cử viên đảng Dân chủ và phó tổng thống dưới thời ông Barack Obama - trở thành tổng thống Mỹ, ông sẽ phải ứng phó với những xáo trộn lớn mà Tổng thống Donald Trump tạo ra tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương 4 năm qua.

Chính quyền Tổng thống Trump giữ lập trường đối đầu với Trung Quốc từ thương mại, công nghệ, cách ứng phó với dịch Covid-19 cho đến các vấn đề trên Biển Đông. Một cuộc phân ly về công nghệ và tài chính được cho là đang diễn ra với việc Washington áp dụng loạt biện pháp trừng phạt đối với các công ty công nghệ lớn nhất Trung Quốc như Huawei và TikTok.

Nếu đắc cử, ông Biden cũng sẽ kế thừa thỏa thuận thương mại Giai đoạn Một với Trung Quốc với những cam kết chưa được thực hiện của Bắc Kinh và mối quan hệ thương mại bị lung lay với châu Á do ông Trump rút khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) - nay là Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).

Trong quá trình tranh cử, lập trường của ông Biden về Trung Quốc có vẻ khá gần với của ông Trump, thay vì giống với cựu Tổng thống Barack Obama. Nhiều nhà phân tích cho rằng cách tiếp cận cứng rắn với Trung Quốc của ông Trump sẽ kéo dài kể cả dưới thời một tổng thống thuộc đảng Dân chủ.

Công nghệ và Trung Quốc

Chiến dịch tranh cử của ông Biden khẳng định cựu Phó tổng thống Mỹ sẽ dẫn dắt nước Mỹ "chiến thắng Trung Quốc trong cuộc đua vì tương lai".

Dẫn thông tin về việc chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển của Trung Quốc tăng gấp 30 lần trong giai đoạn từ năm 1991 đến 2016, ông Biden cam kết sẽ đầu tư mạnh vào các công nghệ mới với kế hoạch kinh tế mang tên "Mua hàng Mỹ". Kế hoạch này bao gồm 300 tỷ USD đầu tư vào các công nghệ mới từ xe điện, vật liệu nhẹ cho tới 5G và trí tuệ nhân tạo - những lĩnh vực mà Trung Quốc đang phát triển mạnh.

Chiến dịch của ông Biden không cung cấp nhiều chi tiết về những biện pháp mà ông sẽ áp dụng với các hãng công nghệ Trung Quốc, hay việc liệu ông có duy trì các biện pháp cấm vận cứng rắn của ông Trump với những công ty trong “danh sách đen” thương mại như Huawei hay không. Tuy nhiên, manh mối về việc này từng được tiết lộ bởi các cố vấn của ông.

Nhà cựu ngoại giao Kurt Campbell và cố vấn Jake Sullivan của ông Biden từng nhấn mạnh Mỹ cần phải “bảo vệ lợi thế về công nghệ trước những hành vi đánh cắp tài sản trí tuệ, các chính sách công nghiệp có mục tiêu cũng như việc kết hợp các lĩnh vực kinh tế và an ninh quốc gia của Trung Quốc”. Đây đều là những điểm mấu chốt trong xung đột giữa Mỹ và Trung Quốc.

Họ cũng ủng hộ “việc tăng cường các biện pháp hạn chế với dòng vốn đầu tư công nghệ và thương mại ở cả hai chiều” nhưng việc này nên được thực hiện “một cách chọn lọc” - ví dụ chỉ áp dụng với các công nghệ quan trọng với an ninh quốc gia và nhân quyền. Họ cảnh báo rằng việc “lạm dụng các biện pháp hạn chế công nghệ có thể thúc đẩy các quốc gia khác về phe Trung Quốc”.

Theo một cuộc khảo sát đầu tháng này của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế tại Washington, 71% chuyên gia tin rằng Huawei và các công ty Trung Quốc nên bị cấm tham gia vào thị trường 5G của Mỹ. Hơn 50% ủng hộ Washington cấm tất cả mặt hàng xuất khẩu sang Trung Quốc.

Cố vấn cấp cao Scott Kennedy tại CSIS dự báo trong giả định ông Biden đắc cử, dưới chính quyền của ông Biden, nước Mỹ sẽ “kết hợp giữa hợp tác và gây áp lực… nhưng đồng thời cũng phối hợp tốt hơn với các chính phủ khác”. Ông Biden có thể sử dụng một số chiến thuật tương tự như của chính quyền Tổng thống Trump, như kiểm soát xuất khẩu và hạn chế đầu tư, nhưng cách thực hiện sẽ rất khác, ông Kennedy nhận định.

"Chúng ta cần hiểu rằng chính sách của Mỹ sẽ bị ảnh hưởng lớn bởi những động thái từ Trung Quốc”, ông Kennedy nhấn mạnh. "Nếu Trung Quốc tiếp tục các chính sách họ đang thực hiện như kế hoạch 5 năm mới và kế hoạch khoa học công nghệ 15 năm, chiến lược đó sẽ gây ra những phản ứng tiêu cực từ phía Mỹ và các quốc gia khác”.

Thương mại

Cuộc chiến thương mại của chính quyền ông Trump với Trung Quốc đã khiến kinh tế toàn cầu thiệt hại nặng nề. Dù đã đạt được thỏa thuận Giai đoạn Một, thuế suất Mỹ áp lên hàng nhập khẩu từ Trung Quốc vẫn ở mức trung bình 19,3%, cao gấp 6 lần so với trước khi xung đột bắt đầu vào năm 2018, theo Viện Kinh tế Quốc tế Peterson. Trong khi đó, thuế suất trung bình Trung Quốc áp lên hàng nhập khẩu Mỹ là 20,3%.

Chính quyền của ông Trump cũng không làm việc với các đồng minh, rút khỏi các hiệp định quốc tế như CPTPP, Thỏa thuận Paris, Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc, Thỏa thuận Hạt nhân Iran, đồng thời đe dọa rời Tổ chức Thương mại Thế giới và Tổ chức Y tế Thế giới.

"Tôi cho rằng chính quyền của ông Biden sẽ tập trung hơn vào vấn đề Trung Quốc và hợp tác chặt chẽ hơn với các đồng minh. Ông Biden sẽ thận trọng hơn nhiều trong việc sử dụng công cụ thuế quan”, Edward Alden, thành viên cấp cao tại Hội đồng Quan hệ Ngoại giao chuyên về thương mại, nhận định. “Nhưng điều đó không có nghĩa là thuế quan có thể bị gỡ bỏ ngay lập tức”.

Trên website chiến dịch của mình, ông Biden chỉ trích thỏa thuận Giai đoạn Một của ông Trump với Bắc Kinh là "vô nghĩa" bởi không giải quyết được các hoạt động thương mại bất công bằng và hành vi đánh cắp tài sản trí tuệ. Ông cam kết sẽ hợp tác với các đồng minh nhằm thay đổi hành vi của Trung Quốc.

Nhiều chuyên gia tin rằng cuộc đối đầu giữa Mỹ và Trung Quốc là khó tránh khỏi, nhưng cách chính quyền Mỹ ứng phó với vấn đề này là chìa khóa để tạo ra những thay đổi tích cực trong quan hệ hai bên.

"Cách tiếp cận thành công cần phải dựa trên khuôn khổ thực tế. Mỹ không nên dành nhiều thời gian vào những điều bất khả thi", Clayton Dube, giám đốc Viện Mỹ - Trung Quốc tại Đại học Southern California, nhấn mạnh.

Ông cho rằng bằng việc hợp tác với các đồng minh đáng tin cậy và cho Bắc Kinh thấy rằng việc nếu không thay đổi chính họ sẽ bị ảnh hưởng, Mỹ có thể khiến Bắc Kinh chấp thuận với các điều khoản của mình. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là chính quyền của ông Biden có thể ngay lập tức trở lại CPTPP sau khi đắc cử. Trong quá trình tranh cử, ông Biden hầu như không nhắc đến CPTPP - hiệp định được chính quyền cựu Tổng thống Obama ủng hộ. Thay vào đó, ông cho rằng Mỹ cần đầu tư nhiều hơn ở trong nước trước khi thực hiện các thỏa thuận thương mại lớn.

Ông Biden khẳng định muốn đưa chuỗi cung ứng quan trọng trở lại nước Mỹ, ví dụ như với sản phẩm y tế trước thực tế rằng Mỹ thiếu nguồn cung thiết bị bảo hộ cá nhân trong giai đoạn đầu của đại dịch Covid-19.

Bà Wendy Cutler, Phó chủ tịch Viện Chính sách Xã hội châu Á, cho rằng nếu đắc cử, ông Biden sẽ phải xây dựng lại niềm tin tại châu Á và có thể sẽ hợp tác với các đồng minh đáng tin cậy trong CPTPP để giải quyết lỗ hổng trong chuỗi cung ứng.