Nguy cơ mất lương hưu

Theo bà Trương Thị Mai - Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội, cuối năm 2013, tổng số đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đã đạt khoảng 10,8 triệu người, tương đương khoảng 78% tổng số lao động thuộc diện phải tham gia BHXH bắt buộc. Tuy nhiên, mới chỉ có khoảng 173.000 người tham gia BHXH tự nguyện, chiếm 0,5% tổng số lao động thuộc diện tham gia. “Phần lớn lao động trong khu vực phi chính thức, nông dân chưa tham gia loại hình BHXH này” - bà Mai cho biết.

Nhìn chung, tỷ lệ tham gia BHXH bắt buộc và tự nguyện còn thấp, mới chiếm khoảng 20% tổng lực lượng lao động. Điều này có nghĩa, thời gian tới, sẽ có nguy cơ hàng triệu lao động bước vào tuổi nghỉ hưu không có lương hưu. Bên cạnh đó, việc thực hiện các mục tiêu: Mở rộng diện bao phủ BHXH đến năm 2015 là 18% dân số; năm 2020 là 29% dân số (khoảng 29 triệu lao động)... cũng còn nhiều thách thức.

Theo dự báo của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO), với các chính sách như hiện hành, Quỹ Bảo hiểm hưu trí và tử tuất có nguy cơ mất cân đối trong tương lai gần. Theo đó, dự báo đến năm 2021, thu không đủ chi; năm 2034, phần kết dư không còn, số chi lớn hơn rất nhiều so với số thu, quỹ mất cân đối.

Mở rộng đối tượng tham gia BHXH

Xuất phát từ thực tế trên, tại Hội thảo về “Đối thoại chính sách trong sửa đổi Luật BHXH” được tổ chức mới đây, các đại biểu đều nhất trí cho rằng, việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc là cần thiết… Bà Trương Thị Mai nêu ý kiến, việc sửa đổi Luật BHXH lần này sẽ hướng đến 2 mục tiêu: Đảm bảo an sinh xã hội thông qua việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH, đặc biệt là BHXH tự nguyện; giảm số lượng người hưởng trợ cấp một lần và thực hiện nguyên tắc “đóng - hưởng để bảo đảm cân bằng Quỹ BHXH” thông qua điều chỉnh công thức tính lương hưu, mức tiền lương tháng đóng BHXH, đổi mới hoạt động của tổ chức BHXH, quản lý quỹ an toàn, hiệu quả…

Bên cạnh đó, một trong những giải pháp đưa ra nhằm “cứu” Quỹ BHXH, theo ông Mai Đức Chính - Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, cần phải thay đổi cách tính mức đóng BHXH. Theo ông Chính, Luật BHXH quy định mức đóng BHXH là mức tiền lương ghi trên hợp đồng lao động. “Đây cũng là kẽ hở của pháp luật để đa số các doanh nghiệp chỉ ký hợp đồng lao động với mức lương ghi trên hợp đồng thấp hơn rất nhiều so với thu nhập thực tế của người lao động” - ông Chính phân tích. Phần chênh lệch giữa thu nhập thực tế của người lao động với tiền lương ghi trên hợp đồng được người sử dụng lao động tách ra thành các khoản phụ cấp và trợ cấp bổ sung khác (như tiền phụ cấp đi lại, nhà ở, chuyên cần...) nhằm né tránh việc đóng BHXH. Theo báo cáo của BHXH Việt Nam, khoản chênh lệch 1 triệu đồng tiền lương này tương đương với 24 nghìn tỷ đồng/năm. Với mức đóng BHXH như trên gây thiệt hại cho cả người lao động và Quỹ BHXH bởi sau 20- 30 năm đóng BHXH, khi người lao động nghỉ hưu thì tiền lương hưu chỉ đạt dưới 75% lương tối thiểu vùng.