Theo báo cáo của Bộ Công Thương, thương mại điện tử (TMĐT) tại Việt Nam đang có sự bứt phá mạnh mẽ với tốc độ tăng trưởng trung bình những năm qua 25-30%/năm. Riêng năm 2018, tốc độ tăng đạt mức 30% với tổng doanh thu bán lẻ TMĐT lên tới 8 tỷ USD. Tuy nhiên, cùng với đó hàng giả, hàng nhái cũng đang ngang nhiên hoành hành.

Thực tế, không khó để nhận thấy trên một số trang bán hàng online rao bán nhiều sản phẩm hàng hiệu với giá rẻ đến bất ngờ.

Kênh tiêu thụ hàng giả

Điển hình như đồng hồ Rolex E10, đồng hồ nhãn hiệu Guess, Movado, Tissot… có giá chỉ vài trăm nghìn đồng đến hơn 1 triệu đồng/chiếc…, trong khi giá chính hãng của những sản phẩm này lên tới vài chục nghìn đến hàng trăm nghìn USD.

Kể lại câu chuyện khi thử tìm cụm từ "Gucci" thì ra loạt trang Gucci fake, Gucci fake xịn… với giá rao bán khác nhau, ông Đặng Hoàng An, Thứ trưởng Bộ Công Thương, cho rằng hành vi bán hàng giả trên TMĐT đang làm méo mó thị trường, gây thất thu ngân sách, người tiêu dùng bị phương hại.

Trong khi đó, chế tài xử phạt vẫn chưa đủ sức răn đe. Cụ thể, trong 4 năm trở lại đây, hơn 1 triệu vụ việc với 500 đối tượng bị khởi tố bởi hành vi bán hàng giả, hàng nhái, song số vụ bị xử lý hình sự rất ít.

Ông Trần Hữu Linh, Tổng cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường, thừa nhận thời gian qua, TMĐT đã trở thành kênh tiêu thụ hiệu quả hàng giả, hàng gian, hàng cấm của các đối tượng, dẫn đến mất lòng tin của người tiêu dùng.

Năm 2018, riêng Cục Quản lý thị trường Hà Nội đã xử phạt gần 0,5 tỷ đồng. Vụ việc mới đây nhất do lực lượng quản lý thị trường Hà Nội bắt giữ là đối tượng sử dụng website cá nhân bán các sản phẩm kích dục với giá trị lên tới gần 2 tỷ đồng.

Các trường hợp vi phạm chủ yếu là không đăng ký, tập trung vào các cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ. Hầu hết các trang web này đều đăng hình ảnh hàng hóa thật để thu hút người tiêu dùng, giá rất rẻ do là hàng nhái, giả…, nhất là mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, rượu ngoại… nhưng nguồn gốc, chất lượng là vấn đề nhức nhối.

Vụ việc mới đây nhất do lực lượng quản lý thị trường Hà Nội bắt giữ là đối tượng sử dụng website cá nhân bán các sản phẩm kích dục với giá trị lên tới gần 2 tỷ đồng

Chính sách đã lạc hậu

Chưa kể, thủ đoạn gian lận, buôn bán hàng giả ngày càng tinh vi, cơ quan chức năng đã phát hiện một số công ty chuyển phát nhanh vô tình trở thành công cụ cho việc chuyển phát hàng lậu.

Qua việc kiểm tra vận chuyển trên đường, lực lượng chức năng đã phát triển nhiều hàng hóa không có hóa đơn chứng từ được thực hiện bằng phương pháp này.

Bà Nguyễn Như Quỳnh, Phó Chánh Thanh tra Bộ KH&CN, cũng cho hay số lượng vi phạm trong lĩnh vực TMĐT thời gian qua đã tăng vô cùng đáng kể. Chỉ tính số đơn nhận được từ cơ quan này trong năm vừa qua cho thấy có tới 60% liên quan đến vi phạm sở hữu trí tuệ trên môi trường TMĐT.

Trước thực trạng trên, ông Linh đề xuất cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến công tác chống hàng giả, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ trên internet. Trong đó, tăng cường trách nhiệm của sàn TMĐT, có công cụ sàng lọc thường xuyên với người bán hàng. Đặc biệt, cần tăng nặng việc xử phạt vi phạm hành chính nhằm răn đe các đơn vị và cá nhân kinh doanh bất hợp pháp.

"Là người mở chợ, không thể đổ cho việc không kiểm soát được người đưa hàng vào chợ của mình", ông Linh khẳng định.

Nhắc lại câu nói của tỷ phú Jack Ma – ông chủ của Alibaba: "Vấn nạn buôn bán hàng giả trên TMĐT như ung thư", Thứ trưởng Đặng Hoàng An cho rằng nếu không kiểm soát từ đầu nguồn (tức từ doanh nghiệp), hiệu quả sẽ rất hạn chế.

Thứ trưởng Bộ Công Thương yêu cầu phải có chế tài mạnh không để môi trường internet làm "môi giới, trung gian" cho kinh doanh bán hàng giả: Tại sao không đánh sập website, thu tên miền nếu phát hiện bán hàng giả? Phải gắn trách nhiệm của người cung cấp máy chủ, dịch vụ internet… trong việc chống hành vi kinh doanh hàng giả trên TMĐT.

Theo lãnh đạo Bộ Công Thương, hiện quy định xử phạt hành chính trong TMĐT (Nghị định số  52/2013/NĐ-CP ) đã ban hành 6 năm, chưa cập nhật loại hình kinh doanh mới này nên thiếu chế tài xử lý.

Quy định hiện nay buộc nhà chức trách phải xác định được hành vi giao dịch, chuyển tiền vật lý thì mới có căn cứ xử lý, trong khi hàng hóa bán trên chợ điện tử đa dạng, thời gian giao dịch vật lý khó kiểm soát…

"Nếu không cập nhập khung pháp lý với chế tài mạnh, cuộc chiến cam go chống hàng giả trên chợ mạng khó có hồi kết và gây ra hậu quả khôn lường", ông An cảnh báo.