Gần đây, dư luận xôn xao với thông tin quỹ đầu tư nước ngoài Saigon Asia Credit Limited đã mua toàn bộ 1.402 tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) kỳ hạn 5 năm, lãi suất 20%/năm do CTCP Đầu tư Thương mại Hồng Hoàng phát hành.

Sẽ không có gì đáng nói khi Hồng Hoàng là một DN có danh tiếng, tuy nhiên vốn điều lệ của công ty chỉ có 5 tỷ đồng nhưng lại đang phát hành lượng trái phiếu có lãi suất cao nhất trên thị trường tính đến hiện tại. Đặc biệt, lãi và vốn của TPDN này sẽ được thanh toán một lần vào lúc đáo hạn.

Liên tiếp cảnh báo

Từ năm 2017 trở lại đây, thị trường TPDN có sự phát triển nhanh để đáp ứng yêu cầu huy động vốn của DN. Trong bối cảnh tăng trưởng tín dụng có xu hướng chậm lại, 9 tháng đầu năm 2019, khối lượng phát hành TPDN tăng mạnh so với cùng kỳ năm 2018.

Nhiều tổ chức và cá nhân đang chuyển hướng đầu tư mạnh vào TPDN. TPDN đang trở nên hấp dẫn hơn so với tiền gửi tiết kiệm bởi lãi suất cao. Tuy nhiên, trước mức lãi suất cao kỷ lục 20% của công ty Hồng Hoàng, Bộ Tài chính đã phát đi cảnh báo rủi ro nhà đầu tư TPDN.

Theo Bộ Tài chính, với đặc thù TPDN là công cụ nợ do DN phát hành theo nguyên tắc tự vay, tự trả, tự chịu trách nhiệm về hiệu quả sử dụng vốn và khả năng trả nợ, mà khả năng trả nợ của DN phụ thuộc rất lớn vào tình hình tài chính và kết quả kinh doanh, nên nhà đầu tư cần phải cân nhắc, đánh giá được rủi ro trước khi quyết định mua trái phiếu.

Trên thực tế, ngay từ giữa năm 2019, Bộ Tài chính đã lên tiếng cảnh báo về sự tăng trưởng nóng của thị trường trái phiếu, lãi suất huy động tăng cao tiềm ẩn nhiều rủi ro với nhà đầu tư.

Trước đó, Ngân hàng Nhà nước cũng cảnh báo rủi ro và yêu cầu các ngân hàng thương mại siết hoạt động đầu tư TPDN, nhất là trái phiếu của các DN bất động sản.

Thậm chí, câu chuyện phát hành TPDN lãi suất cao, tiềm ẩn những rủi ro khó lường cho nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ là một chủ đề được quan tâm tại diễn đàn Quốc hội.

Tuy nhiên, theo một thống kê mới đây của HNX, thị trường TPDN trong tháng 10 tiếp tục nhộn nhịp, thậm chí nhiều DN niêm yết còn phát hành với mức lãi suất cao hơn nhiều so với mặt bằng chung.

Có thể lấy ví dụ CTCP Đầu tư IDJ Việt Nam (IDJ) đã chấp nhận trả mức lãi suất 13%/năm để huy động 10 tỷ đồng, 100% lượng phát hành đã được bán hết cho nhà đầu tư cá nhân.

Đặc biệt, HNX cho biết dòng tiền tập trung chủ yếu tại các loại trái phiếu ở trạng thái “3 không”: không tài sản đảm bảo, không định mức tín nhiệm, không có đơn vị bảo lãnh phát hành…

Theo một chuyên gia tài chính, việc các nhà đầu tư cá nhân “đổ tiền” đầu tư trái phiếu có thể do hiểu biết hạn chế về bản chất của TPDN, khả năng tài chính có hạn, ham lãi suất cao. Tuy nhiên, các nhà đầu tư tổ chức với khả năng phân tích, đánh giá rủi ro chuyên nghiệp thì mục đích không chỉ là lãi suất.

Nhà đầu tư thích mạo hiểm?

Quay trở lại câu chuyện phát hành trái phiếu với mức lãi suất lên tới 20% của một DN “bé hạt tiêu”, lãnh đạo một công ty chứng khoán cho biết DN huy động vốn bằng trái phiếu lên tới hàng chục nghìn tỷ đồng là hết sức bình thường.

Tuy vậy, việc DN phát hành trái phiếu riêng lẻ cho nhà đầu tư nước ngoài với lãi suất cao nhưng không chứng minh được hiệu quả số vốn huy động được lại là điều bất thường.

Theo đó, công ty Hồng Hoàng phát hành hơn 14 triệu TPDN với mệnh giá 100.000 đồng/trái phiếu có kỳ hạn 5 năm và Saigon Asia Credit Limited đã “ôm” trọn lô trái phiếu này. Trong khi đó, tài sản đảm bảo của lô trái phiếu là gần 61 triệu cổ phiếu ACB của Ngân hàng TMCP Á châu (ACB).

Tại thời điểm đó, thị giá cổ phiếu ACB đang ở mức 24.400 đồng/ cp, do đó giá trị tài sản đảm bảo ước khoảng gần 1.500 tỷ đồng, chỉ cao hơn một chút so với giá trị khoản TPDN. Tạm tính sau 5 năm, đến ngày đáo hạn, công ty Hồng Hoàng phải chi trả cho Saigon Asia Credit Limited tổng số tiền là khoảng 2.804 tỷ đồng.

Điều này đồng nghĩa với việc cổ phiếu ACB sẽ phải tăng gấp đôi trong khoảng thời gian này thì Hồng Hoàng mới có đủ tiền thanh toán cho trái chủ.

Thực tế, tài sản đảm bảo của Hồng Hoàng là loại tài sản biến động giá trị từng ngày, Saigon Asia Credit Limited có thể mất một phần gốc nếu cổ phiếu ACB giảm sâu. Vậy, lý do gì mà nhà đầu tư này vẫn sẵn sàng chi tiền?

Lý giải nguyên nhân của quyết định đầu tư này, ngoài việc đánh giá cổ phiếu ACB chắc chắn sẽ tăng mạnh, theo một nhà quan sát tài chính lâu năm, đây là một cách thức gián tiếp để sở hữu có kỳ hạn cổ phiếu của ACB khi room ngoại đã đầy.

Cũng không ngoại trừ khả năng đơn vị phát hành và nhà đầu tư mua trái phiếu chỉ là một. Nếu thật vậy, lãi suất trở thành lợi nhuận của bên mua lẫn bên bán trái phiếu. Vì bên mua là tổ chức nước ngoài đang đầu tư tại Việt Nam nên họ có thể chuyển lợi nhuận về nước, đồng nghĩa bên bán trái phiếu đã chuyển được một số tiền ra nước ngoài.