Thặng dư thương mại khổng lồ trong những năm qua đã giúp Trung Quốc có cơ hội tích trữ lượng ngoại tệ khổng lồ, từ đó ngày càng tăng đầu tư nắm giữ trái phiếu của Mỹ, do đồng USD được đánh giá là an toàn nhất.

Theo số liệu của Bộ Tài chính Mỹ, Trung Quốc và Nhật Bản - hai chủ nợ lớn nhất của Mỹ - dù đã cắt giảm lượng nắm giữ trái phiếu Kho bạc Mỹ trong thời gian gần đây nhưng hiện vẫn lần lượt nắm hơn 1,2 nghìn tỷ USD và 1,1 nghìn tỷ USD. Bên cạnh đó, Hồng Kông nắm 192 tỷ USD, Đài Loan là 182 tỷ USD còn Singapore là 130 tỷ USD.

Trung Quốc "trả đũa" Mỹ

Song, gần đây, các quan chức cao cấp thuộc chính phủ Bắc Kinh đang xem xét kế hoạch làm chậm lại hoặc ngừng mua trái phiếu Kho bạc Mỹ. Những động thái này đang gây rúng động thị trường tài chính toàn cầu.

Giới tài chính lo lắng lạm phát ở Mỹ đang tăng trở lại có thể đẩy lãi suất thị trường đi lên khiến giá của những khoản đầu tư trong giai đoạn lãi suất thấp trước đây sụt giảm. Thống kê cho thấy lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ đã lên mức cao kỷ lục trong 11 tháng qua, trong khi giới phân tích cho rằng xu hướng đi lên của thị trường trái phiếu trong suốt 35 năm dường như sắp kết thúc.

Trong khi đó, ngay tại nước Mỹ, Cục Dự trữ Liên bang nước này cũng đang giảm số lượng trái phiếu đang nắm giữ qua chương trình thu hẹp bảng cân đối kế toán vốn đã được mở rộng suốt thời gian qua, dù chính phủ Mỹ chuẩn bị tăng lượng phát hành để bù đắp cho lỗ hổng ngân sách tạo ra bởi các khoản cắt giảm thuế hồi tháng 12/2017.

Có khả năng Trung Quốc cũng đang muốn trả đũa Mỹ sau những phát ngôn về tranh chấp thương mại với Trung Quốc của ông Trump thời gian qua, cũng như những lệnh trừng phạt thương mại từ phía Mỹ. Mới đây, nhà đầu tư trái phiếu nổi tiếng Bill Gross cho biết ông đã bán trái phiếu chính phủ Mỹ bởi lo ngại về những rủi ro từ phía Trung Quốc.

Không chỉ Trung Quốc, mà nhiều ngân hàng trung ương (NHTƯ) khác những năm gần đây cũng tích cực đa dạng dự trữ ngoại hối khi sự biến động của đồng USD ngày càng khó lường hơn.

Trong khi đó, giá vàng hiện đang ở mức tương đối thấp và triển vọng tăng giá là khá cao trong thời gian tới, nên không lạ gì nếu các NHTƯ cũng như các quỹ đầu tư muốn tăng đầu tư vàng cũng như những đồng ngoại tệ khác đang được định giá thấp, đồng thời giảm bớt đồng USD trong kho dự trữ ngoại hối và danh mục đầu tư của mình.

Một báo cáo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) phát hành vào tháng 12/2017 cũng cho thấy các NHTƯ ngày càng thêm nhiều đồng tiền khác ngoài USD vào dự trữ ngoại hối. NHTƯ Pháp gần đây cũng cho biết đã chuyển một số dự trữ sang đồng nhân dân tệ, trong khi NHTƯ Đức cũng cho biết họ đang chuyển một số dự trữ của mình sang đồng tiền Trung Quốc.

Việc không dễ dàng

Nếu Trung Quốc ngừng đầu tư vào trái phiếu Mỹ thì như đã nói lợi suất trái phiếu tăng lên, khi đó những thị trường có tính đầu cơ như chứng khoán sẽ bị ảnh hưởng mạnh và các bong bóng tài sản cũng sẽ sớm vỡ. Khi chi phí vay tăng lên thì giới đầu tư sẽ hạn chế đi vay và do đó khó có thể bơm thêm vốn vào các thị trường tài sản.

Dù vậy, trước mắt Trung Quốc cũng sẽ không dễ dàng gì sớm thoát khỏi các khoản đầu tư vào Mỹ. Nếu bán ra trái phiếu Mỹ hoặc chỉ đơn giản là ngừng mua vào, thì giá triếu phiếu Mỹ sẽ giảm, đồng USD chịu áp lực suy yếu cũng đồng nghĩa với kho dự trữ ngoại hối của Trung Quốc sẽ sụt giảm giá trị, khi mà phần lớn tài sản trong dự trữ ngoại hối của nước này vẫn phụ thuộc vào các khoản đầu tư theo đồng bạc xanh.

Ngoài ra, bởi vì Trung Quốc vẫn phải quản lý tỷ giá đồng nhân dân tệ, họ không thể nhanh chóng thay đổi một thành phần lớn trong dự trữ ngoại hối của mình. Cụ thể nếu như Trung Quốc giảm lượng USD nắm giữ, đồng USD có thể tiếp tục suy yếu, đồng nghĩa với việc đồng nhân dân tệ có thể tăng giá, nhất là khi thời gian qua nhiều NHTƯ và các quỹ đầu tư đã tăng nắm giữ đồng nhân dân tệ. Đồng nhân dân tệ đã tăng giá đến 1,5% chỉ trong tháng đầu năm nay, sau khi đã tăng hơn 7% trong năm 2017.

Nếu đồng nhân dân tệ tăng giá, hoạt động xuất khẩu của Trung Quốc dĩ nhiên sẽ suy yếu và ảnh hưởng đến cán cân thương mại của nước này. Những năm gần đây nước này đã cố gắng giảm sự phụ thuộc vào xuất khẩu và kích thích tiêu dùng nội địa với lợi thế dân số gần 1,4 tỷ, tuy nhiên tăng trưởng kinh tế của nước này hiện vẫn còn phụ thuộc rất lớn vào hoạt động xuất khẩu. Do đó, bất kỳ sự suy yếu nào trong cán cân thương mại cũng sẽ tác động tiêu cực lên tăng trưởng kinh tế của nước này.

Đối với những quốc gia khác, đặc biệt là các thị trường đang phát triển hoặc mới nổi, nếu lãi suất đồng USD tăng lên thì dòng vốn rẻ đang rót vào các thị trường này có thể bị rút ra nhanh chóng và tác động tiêu cực lên các thị trường tài sản của các nước này, cũng như làm gia tăng áp lực lên tỷ giá.