Nền kinh tế gặp khó khăn, thị trường trầm lắng. Các DN không bán được hàng. Một trong những hệ luỵ nghiêm trọng đã và đang xẩy ra là nợ đọng phát sinh ngày càng nhiều. Các DN không trả được nợ vay ngân hàng nên nợ xấu của ngân hàng phát sinh và đang là "khối u" rất nguy hiểm cho toàn bộ nền kinh tế. Không bán được hàng, các DN không trả được nợ các nhà cung cấp, nợ thuế, nợ bảo hiểm xã hội. Đến lượt mình, các nhà cung cấp do không thu được tiền hàng nên lại nợ quá hạn với ngân hàng, nợ các nhà cung cấp khác, nợ lương, thuế và bảo hiểm xã hội.

Đó là cái vòng tròn luẩn quẩn và cái vòng tròn này chỉ có thể được phá vỡ khi DN thu được tiền bán hàng và cung ứng dịch vụ. Khi thị trường vẫn còn "ảm đạm", nợ đọng giữa các DN với nhau sẽ rất khó có thể giải quyết. Tuy nhiên, số nợ phải thu khách hàng của các DN không hoàn toàn là các DN khác mà có một khách hàng rất quan trọng là Nhà nước. Vì vậy, khi Nhà nước thanh toán nợ đọng cho các DN đã bán hàng, cung ứng dịch vụ cho Nhà nước và đã hoàn thành, nghiệm thu, bàn giao sẽ là khâu mở đầu quan trọng phá vỡ "vòng luẩn quẩn" về nợ đọng hiện nay.

Báo cáo đánh giá tình hình kinh tế Việt Nam 6 tháng đầu năm và dự báo cả năm 2013 của Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia khuyến nghị: "Sớm giải quyết phần nợ đọng xây dựng cơ bản khoảng 94.000 tỷ đồng cho các DN, bởi đây cũng là vòng tròn luẩn quẩn Nhà nước nợ DN, DN làm ăn khó khăn nên không có tiền nộp ngân sách....".

Thật khó hiểu với số tiền Nhà nước nợ các DN xây dựng đến 94.000 tỷ đồng? Khó hiểu vì việc đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng của Nhà nước đã có kế hoạch và được đầu tư từ ngân sách nhà nước hoặc do Nhà nước bảo lãnh. Do đó, không có lý do gì để DN đã bỏ vốn của mình hoặc đi vay để hoàn thành công trình và không ít công trình đã đưa vào sử dụng mà Nhà nước lại không trả tiền! Hơn nữa, có là bình đẳng không khi DN nợ thuế thì có rất nhiều chế tài từ xử phạt đến cưỡng chế, còn Nhà nước nợ DN lại rất...vô tư?

Số nợ đọng của nhà nước với các DN xây dựng là gần 94.000 tỷ đồng, tức là gấp ba lần số vốn của gói kích cầu bất động sản về cho vay mua nhà với đối tượng có thu nhập thấp và đầu tư cho nhà ở xã hội đang thực hiện (30.000 tỷ đồng cho vay mua nhà và làm nhà ở xã hội). Vì vậy, tháo được "cục máu đông" 94.000 tỷ đồng nêu trên là đã có được cú hích khá mạnh cho thị trường.

Vì sao có số nợ đọng xây dựng cơ bản tới 94.000 tỷ đồng? Ngân sách nhà nước chưa có? Điều đó có thể xẩy ra nhưng chắc chắn khoản tiền dự kiến để đầu tư cho công trình đã xây dựng theo kế hoạch đã chi cho mục đích khác. Đó không phải là lỗi của các DN.Các DN chưa làm xong thủ tục để thanh toán? Nguyên nhân này, nếu có, cũng không nhiều vì làm thủ tục thanh toán là nghiệp vụ đặc biệt quan trọng của các DN xây dựng. Hồ sơ thanh toán của các DN đang trong thời gian "nghiên cứu"? Không loại trừ nguyên nhân này và đó chính là sự yếu kém của bộ máy công quyền hiện nay.

Dù với bất kỳ lý do gì, việc Nhà nước thanh toán khoản nợ đọng về xây dựng cơ bản gần 94.000 tỷ đồng cho các DN là đòi hỏi khách quan và cấp bách.