Nguồn: Tổng hợp của tác giả từ nguồn dữ liệu Scopus

Bản đồ từ khóa tác giả được tạo ra bằng kỹ thuật VOSviewer với số lần xuất hiện tối thiểu là 5, cho thấy một cái nhìn tổng quan về những chủ đề chính trong lĩnh vực nghiên cứu về HĐQT bận rộn (liên kết). Các hình tròn trong cùng một cụm màu gợi ý một chủ đề tương tự giữa các nghiên cứu. Các từ khóa chính như Ban Giám đốc lồng nhau (Interlocking Directorates) đứng đầu về số lần xuất hiện với 131 lần, HĐQT (Board of directors) xuất hiện 78 lần, HĐQT liên kết (Board interlocks) xuất hiện 66 lần, nhiều chức vụ giám đốc (Multiple directorships) xuất hiện 60 lần, BGĐ bận rộn (Busy directors) xuất hiện 25 lần, HĐQT bận rộn (Busy boards) xuất hiện 18 lần.

Trong cụm màu xanh (cụm 1, 44 liên kết) , chủ đề chính xoay quanh “BGĐ lồng nhau", với các từ khóa như giá trị doanh nghiệp, báo cáo tài chính, quản trị doanh nghiệp, lý thuyết phụ thuộc nguồn nhân lực, lý thuyết đại diện. Cụm màu cam (cụm 2, 30 liên kết) đại diện cho "HĐQT liên kết ", trong đó các từ khóa như quản trị lợi nhuận, lý thuyết phụ thuộc nguồn nhân lực, giá trị doanh nghiệp. Mô hình này giúp nhận diện sự tương quan giữa các nghiên cứu và chủ đề, cung cấp hình ảnh toàn cảnh về đặc điểm quan trọng trong lĩnh vực nghiên cứu.

Thống kê số lượng bài báo và trích dẫn

Hình 3 cho thấy số lượng bài báo về HĐQT bận rộn (liên kết) tăng hàng năm trong gần ba thập kỷ qua, đặc biệt là từ năm 2016 đến năm 2023. Sự gia tăng này có thể cho thấy khuynh hướng nghiên về HĐQT bận rộn (liên kết) đến nay và trong những năm tiếp theo; theo đó, dự đoán rằng về HĐQT bận rộn (liên kết) có thể vẫn là một chủ đề thu hút sự quan tâm của các học giả trong các lĩnh vực kinh tế. Tuy nhiên, số lượng trích dẫn lại có xu hướng giảm đi, đặc biệt là năm 2023, tỉ lệ trích dẫn giảm xuống thấp nhất. Những năm có số lượng trích dẫn cao nhất là năm 2003 và 2006.

Mô hình quyền tác giả, cộng tác và các tác giả tiêu biểu

Bảng 2 trình bày thống kê 10 tác giả có số lượng bài báo cao nhất, đứng đầu là tác giả Hemskerk.Eelke M với số lượng 16 bài (gần 1%), tuy nhiên số lượng trích dẫn không chiếm tỉ lệ cao (1.1%). Những tác giả khác có số lượng bài báo chiếm dưới 1%, tuy nhiên lại cho chỉ số trích dẫn khá cao, cụ thể tác giả Westphal. James D chỉ có 7 bài báo nhưng số lượng trích dẫn chiếm tỉ lệ cao nhất là 2.4% hay Ferris. Stephen P cũng có 7 bài và tỷ lệ trích dẫn đứng vị trí thứ 2 với 2.1%.

Nguồn: Kết quả thống kê dữ liệu được kết xuất từ Scopus

Các nghiên cứu phân bổ theo quốc gia

Các nhà nghiên cứu ở 104 quốc gia khác nhau đã đóng góp vào việc xuất bản các tài liệu nghiên cứu về chủ đề HĐQT bận rộn (liên kết) được tác giả thống kê số nghiên cứu tối thiểu của mỗi quốc gia là 5. Bảng 3 trình bày 15 quốc gia đóng góp nhiều nhất cho khu cực nghiên cứu được thống kê. Trong đó, Hoa Kỳ dẫn đầu về tổng số bài báo (530) cũng như Tổng số trích dẫn (19.594) và cường độ liên kết cao nhất (152). Tiếp đến là Anh, Đức… Một điểm đáng ghi nhận trong thống kê này là các quốc gia Châu Á có nhiều đóng góp lớn cho các nghiên cứu điển hình như Trung Quốc, Hàn Quốc, Ấn Độ...

Nguồn: Kết quả thống kê dữ liệu được kết xuất từ Scopus

Bản đồ trực quan hóa mạng lưới hợp tác quốc tế giữa các quốc gia cho thấy, trong tổng số 104 quốc gia, có 40 quốc gia là đồng tác giả quốc tế với điều kiện mỗi nước có ít nhất là 5 tài liệu. Trong bản đồ, mỗi quốc gia được thể hiện bằng một nhãn tên nước và một nốt tròn, kích thước của các nốt tròn thể hiện số lượng bài báo của tác giả thuộc nước đó, quốc gia càng quan trọng thì nốt tròn và nhãn càng lớn.

Độ dày của các đường nối các quốc gia thể hiện quy mô của sự cộng tác, ví dụ quy mô hợp tác mạnh nhất là giữa Hoa Kỳ và Canada (màu vàng) với độ mạnh liên kết (link strength). Xếp thứ 2 là màu xanh lá gồm các quốc gia như Anh, Ấn Độ, Pháp, Malaysia. Nhóm màu đỏ gồm các quốc gia như Ý, Tây Ban Nha, Brazil… Nhóm màu cam có liên kết với nhau gồm các quốc gia như Canada, Tây Ban Nha, Malaysia…

Tạp chí

Bảng 4 trình bày các tạp chí được trích dẫn nhiều nhất từ 1997-2023 theo khu vực nghiên cứu về HĐQT bận rộn (liên kết).

Nguồn: Kết quả thống kê dữ liệu được kết xuất từ Scopus

Các nghiên cứu được trích dẫn hàng đầu

10 bài báo được trích dẫn hàng đầu được trình bày trong Bảng 5. Tác giả được trích dẫn nhiều nhất là Ferris S.P với số lượng dẫn đầu là 2.445, tiếp theo là tác giả Fich E.M với số lượng trích dẫn 2.056, Haniffa R.M với số lượng trích dẫn 1.104. Các tác giả khác có số lượng trích dẫn dưới 1.000.

Nguồn: Kết quả thống kê dữ liệu được kết xuất từ Scopus

Kết luận

Nghiên cứu này đã sử dụng phương pháp trắc lượng thư mục với sự trợ giúp của một số ứng dụng giúp thống kê VOSviewer giúp trực quan hóa dữ liệu nhằm khám phá các khuynh hướng nghiên cứu về HĐQT bận rộn (liên kết). Kết quả phân tích cho thấy, về nội dung nghiên cứu, HĐQT bận rộn (liên kết) là khuynh hướng nghiên cứu được phát triển liên tục, thể hiện tính đa dạng và gắn kết liên ngành mạnh mẽ. Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy khuynh hướng trong hợp tác nghiên cứu, giữa các tác giả, cũng như giữa các quốc gia với nhau. Mặc dù các tác giả từ các nước đang phát triển đã có nhiều công trình nghiên cứu liên quan như Malaysia, Ấn Độ với vai trò nổi bật nhất vẫn đến từ các tác giả ở các quốc gia phát triển Hoa Kỳ, Anh, Pháp, Đức. Việt Nam chưa có trong bản đồ hợp tác nói trên, nên đây là lĩnh vực nghiên cứu tiềm năng cho các nhà khoa học trong nghiên cứu và xuất bản về HĐQT bận rộn (liên kết) với những chủ đề phù hợp với xu hướng của khu vực và thế giới.

Với sự hỗ trợ của ứng dụng VOSviewer, bài viết đã phân tích và định lượng một chủ đề đang được quan tâm trong lĩnh vực kế toán – tài chính. Ở một khía cạnh nào đó, bài viết này có thể coi là một minh chứng cho việc nghiên cứu một lĩnh vực mới một cách ngắn gọn và nhanh chóng. Trong trường hợp này, HĐQT liên kết (với các từ khóa tìm kiếm chính) đã được sử dụng làm ví dụ cho thấy, VOSviewer phản ánh rất trực quan về kết quả phân tích đồng tác giả, đồng xuất hiện và trích dẫn. So với việc chỉ xem xét các tài liệu hiện có, phương pháp này không chỉ cho thấy sự phát triển của một chủ đề, các tác giả quan trọng và các bài phê bình một cách trực quan mà còn có thể dự đoán các xu hướng trong tương lai về chủ đề này. Những phát hiện này không chỉ cung cấp kiến thức nền tảng cơ bản về HĐQT bận rộn (liên kết) cho độc giả quan tâm đến lĩnh vực kế toán tài chính mà còn cung cấp một khía cạnh nghiên cứu trực quan và định lượng cho các học giả có cùng hướng quan tâm nhằm lấp đầy khoảng trống giữa HĐQT bận rộn và phân tích thư mục. Kết quả nghiên cứu được trình bày trong bài viết này phần nào giúp các nhà khoa học có một nhìn nhận tổng quát về tình hình nghiên cứu chủ đề về HĐQT bận rộn (liên kết) trong lĩnh vực kinh tế và giúp định hướng tìm kiếm những chủ đề nghiên cứu phù hợp, xác định các phương pháp và công cụ nghiên cứu cũng như tìm kiếm các hỗ trợ từ các cá nhân và tổ chức liên quan.

Tài liệu tham khảo:

1. Adams, R. B. (2017). Boards, and the Directors Who Sit on Them. In The Handbook of the Economics of Corporate Governance (1st ed., Vol. 1);
2. Alexander, J. C., & Mabry, R. H. (1994). Relative Significance of Journals, Authors, and Articles Cited in Financial Research. The Journal of Finance, 49(2), 697–712. https://doi.org/10.1111/j.1540-6261.1994.tb05158.x;
3. Brown, L. D. (1996). Influential accounting articles, individuals, Ph. D. granting institutions and faculties: A citational analysis. Accounting, Organizations and Society, 21(7–8), 723–754;
4. Chan, K. C., Tong, J. Y., & Zhang, F. F. (2012). Accounting Journal Rankings, Authorship Patterns and the Author Affiliation Index. Australian Accounting Review, 22(4), 407–417. https://doi.org/10.1111/j.1835-2561.2012.00193.x;
5. Donthu, N., Kumar, S., Mukherjee, D., Pandey, N., & Lim, W. M. (2021). How to conduct a bibliometric analysis: An overview and guidelines. Journal of Business Research, 133(March), 285–296. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2021.04.070;
6. Fadzilah, N. S. B. M. (2017). Board of Directors Characteristics and Earnings Manajement of Family Owned Companies. International Journal of Accounting & Business Management, 5(2), 68–83;
7. Field, L. C., Lowry, M., & Mkrtchyan, A. (2011). Are Busy Boards Detrimental ? Abstract : Are Busy Boards Detrimental ? Abstract : Journal of Financial Economics, 109(1), 814–865. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0304405X13000470;
8. Lamb, N. H., & Roundy, P. (2016). The “ties that bind” board interlocks research: a systematic review. Management Research Review, 1996, 1516–1542. https://doi.org/doi:10.1108/mrr-02-2015-0027;
9. Van Raan, A. F. J. (2005). For your citations only? Hot topics in bibliometric analysis. Measurement: Interdisciplinary Research and Perspectives, 3(1), 50–62.