Cơ sở lý thuyết

Đặc điểm hội đồng quản trị

Hội đồng quản trị (HĐQT) đóng vai trò quan trọng trong sự thành công của công ty với hai vai trò quan trọng nhất là giám sát và tư vấn (Jakob de Haan và Razvan Vlahu, 2016). HĐQT nhận quyền hạn từ các cổ đông, có trách nhiệm giám sát và đảm bảo rằng môi trường kiểm soát hợp lý được áp dụng (Tawei Wang và Carol Hsu, 2013), thúc đẩy việc phân bổ nguồn lực hiệu quả hơn trong toàn bộ nền kinh tế (Shams Pathan và Robert Faff, 2013). Việc giám sát và chức năng kiểm soát ngày càng mạnh mẽ hơn khi quy mô HĐQT tăng lên (Tawei Wang và Carol Hsu, 2013), đóng một vai trò quan trọng trong việc đạt được hiệu quả quản trị (Shams Pathan và Robert Faff, 2013). Do đó, hệ thống quản trị phải là vấn đề được quan tâm chính và có thể tạo thành sức mạnh chiến lược thiết yếu của ngân hàng trong môi trường cạnh tranh (Ilduara Busta, 2010).

Bên cạnh đó, HĐQT có trách nhiệm đảm bảo rằng thành phần của nó phản ánh sự đa dạng của các bên liên quan của công ty. Điều này bao gồm sự đa dạng về giới tính, dân tộc, tuổi tác và trình độ chuyên môn. Một HĐQT đa dạng sẽ mang lại những quan điểm và ý tưởng mới cho việc ra quyết định và giúp đảm bảo mọi ý kiến đều được lắng nghe. Các nghiên cứu đã chứng minh sự đa dạng của HĐQT có thể ảnh hưởng đến tính hiệu quả của các quyết định của HĐQT từ đó ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của đơn vị (Agung Dharmawan Buchdadi và cộng sự, 2023; Muhammad Athar và cộng sự, 2023; Yunieta Anny Nainggolan và công sự, 2022; Omer Saeed Habtoor, 2022, Bashar Abu Khalaf, 2022).

Hiệu quả hoạt động ngân hàng

Có nhiều thước đo khác nhau được sử dụng để đo lường hiệu quả hoạt động của ngân hàng bao gồm thước đo kế toán/lợi nhuận (ROA, ROE) (Muhammad Farooq và cộng sự, 2023; Bashar Abu Khalaf, 2022; Oumeima Kacem và Sana El Harbi, 2022…), thước đo dựa trên thị trường (EPS và Tobin Q) (Quoc Trung, 2022; Chinwe Okoyeuzu và cộng sự, 2020; El-Chaarani và cộng sự , 2021..), thước đo hiệu quả (TE) và thước đo năng suất (TFP) thông qua chỉ số Malmquist (Muhammad Athar, 2023; Riyanka Baral và Debasis Patnaik, 2022, Allen N. Berger và cộng sự, 2005..), mô hình CAMEl trong nghiên cứu của Arti Chandani và cộng sự (2014)…Đặc điểm chung của các thước đo hiệu quả hoạt động đều đánh giá tình trạng tài chính của một tổ chức tại một thời điểm, cũng như để xác định tổ chức đó đã được quản lý tốt như thế nào trong một khoảng thời gian. Tùy thuộc vào nguồn dữ liệu nghiên cứu, các tác giả sẽ lựa chọn các thước đo phù hợp để đo lường hiệu quả hoạt động của ngân hàng dựa trên tác động của các biến độc lập kể trên.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu này xác định sự ảnh hưởng của tính đa dạng trong HĐQT đến hiệu quả ngân hàng bằng cách sử dụng kỹ thuật phân tích tổng hợp. Các nghiên cứu thể hiện mối liên hệ giữa đặc điểm HĐQT đến tính hiệu quả hoạt động được tác giả thu thập phân tích, đồng thời xem xét danh sách tài liệu tham khảo trong các bài báo gần đây để đưa ra danh sách các tài liệu nghiên cứu tiềm năng. Điều kiện bài báo phải được xuất bản trên các tạp chí để đảm bảo độ tin cậy, được xét duyệt qua hội đồng chuyên môn và không có giới hạn thời gian trong các nghiên cứu. Các bài hội thảo, hội nghị hoặc bài báo không viết bằng tiếng Anh được loại bỏ. Bài viết này chỉ xác định các yếu tố chính có mối quan hệ trực tiếp với hiệu quả ngân hàng.

Tổng hợp kết quả nghiên cứu

Đa dạng trình độ chuyên môn

Kiến thức, kỹ năng mà các thành viên HĐQT sở hữu được cho là rất quan trọng đối với hiệu quả của HĐQT trong ngành ngân hàng (Onuorah A. C và cộng sự, 2019). Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng có mối quan hệ tích cực và đáng kể giữa chuyên môn của HĐQT và hiệu quả hoạt động của ngân hàng. Cụ thể, các ngân hàng có thành viên HĐQT là kế toán viên chuyên nghiệp có khả năng đạt được hiệu quả hoạt động cao (Henry Antwi Brekumi và cộng sự, 2023, Abdul Hadi Zulkafli và cộng sự, 2020, Muhammad Faiz Ahmad Mizan, 2018). Đội ngũ quản lý hàng đầu có trình độ chuyên môn liên quan đến kinh doanh như Marketting, Quản lý, Tài chính, Luật hoặc Kinh tế góp phần cải thiện hiệu suất ngân hàng tốt hơn (Wai-Ching Poon và cộng sự, 2012). Tuy nhiên, nếu các giám đốc có trình độ học vấn cao nhưng không có kiến thức thực tế sẽ trở nên kém hiệu quả trong các quyết định của HĐQT (Ayman Issa và cộng sự (2020).

Đa dạng quốc tịch

Kết quả nghiên cứu chứng minh rằng, việc bổ nhiệm một CEO nước ngoài có trình độ học vấn kinh doanh có tác động tích cực đáng kể đến chỉ số Tobin’s Q của ngân hàng (Mohamed Elsharkawy và cộng sự, 2018), tăng cường cạnh tranh và tốt hơn cho các ngân hàng trong nước thông qua mua bán và sáp nhập ngân hàng (Iftekhar Hasan và cộng sự, 2014), bổ sung hiểu biết, kinh nghiệm về thị trường (Salim Chahine và cộng sự, 2009), giám sát và đưa ra quyết định hiệu quả với ít áp lực và sự gián đoạn hơn từ các nhóm lợi ích bên ngoài (Sungho Choi và cộng sự, 2005) hay cung cấp nhiều kiến thức và kinh nghiệm quốc tế từ các bối cảnh thể chế khác nhau (Ayman Issa và cộng sự, 2020).

Tuy nhiên, do vấn đề khoảng cách, các lãnh đọa ngoại quốc có thể gặp khó khăn trong việc kiểm tra thường xuyên, không thể có được thông tin mới nhất và các vấn đề giao tiếp có thể dẫn đến xung đột (Ascariena Rafinda và cộng sự, 2018); thiếu thông tin đầy đủ về phương pháp quản lý, tiêu chuẩn, luật pháp và quy định của nước sở tại, dẫn đến hiểu lầm, làm chậm quá trình ra quyết định chiến lược (Muhammad Haris và cộng sự, 2019); chỉ quan tâm đến thu nhập dài hạn, không quan tâm đến việc thúc đẩy các quyết định của nhà quản lý ( Alaa Mohammad AlQudah và cộng sự, 2019).

Đa dạng giới tính

Liên quan đến sự đa dạng trong HĐQT, bằng chứng cho thấy sự hiện diện của phụ nữ trong HĐQT với đặc điểm độc đáo tạo ra giá trị bổ sung cho ngân hàng (Emma García-Meca và cộng sự, 2014; Chinwe Okoyeuzu và cộng sự, 2020; Mohamed Elsharkawy và cộng sự, 2018; Laura Baselga-Pascual và Emilia Vahamaa, 2021), tính ngại rủi ro (Agung Dharmawan Buchdadi và cộng sự, 2023); kinh nghiệm và quan điểm mới mẻ về các vấn đề phức tạp (Zulkufly Ramly và cộng sự, 2015), giảm xung đột giữa các cơ quan liên quan đến FinTech (Claudia Arena và cộng sự, 2022)… thể hiện mối liên hệ tích cực giữa tỷ lệ nữ trong HĐQT và hiệu quả tài chính của công ty, được đo lường bằng cả thước đo dựa trên kế toán và dựa trên thị trường (Oumniya Amrani và cộng sự, 2022; Mohamed Hassan và cộng sự, 2020, Romilda Mazzotta và cộng sự, 2020, Alem Gebremedhin Berhe, 2023).

Giám đốc nữ có mối liên hệ tích cực với giá trị ngân hàng ở những quốc gia cởi mở hơn với sự đa dạng (Rana Alharbi và cộng sự, 2022); do đó, các ngân hàng thương mại nên tăng số lượng thành viên nữ vào ban giám đốc để khai thác lợi nhuận của ngân hàng thương mại (Progress Shungu và cộng sự, 2014; Yen Hoang và cộng sự, 2021); cụ thể, tối đa hai nữ giám đốc (David Adeabah và cộng sự, 2018); 1/3 thành viên nữ độc lập (Zulkufly Ramly và cộng sự, 2015); tối thiểu 14% (Catarina Proença và cộng sự, 2020); tỷ lệ nữ 13-17% (Ann L. Owen và cộng sự, 2018), 20% (Tomislava Pavic Kramaric và cộng sự, 2017); và 30% là “khối lượng tới hạn” thích hợp cần thiết để có một lượng đáng kể ảnh hưởng đến hiệu suất bền vững (Ishwar Khatri, 2022).

Bên cạnh đó, một số nghiên cứu cho thấy vai trò của phụ nữ trong HĐQT không có ý nghĩa thống kê vì hạn chế của phụ nữ trong văn hóa kinh doanh Hồi giáo và Ấn Độ (Entissar Elgadi và cộng sự, 2021; Rekha Handa, 2018); phụ nữ không tốt hơn cũng không tệ hơn nam giới ở các vị trí lãnh đạo hoặc quản lý rủi ro (F. Arnaboldi và cộng sự, 2018); phụ nữ được bổ nhiệm như một biểu tượng hoặc quy định chức vụ tượng trưng (Muhammad Athar và cộng sự, 2023; Ascariena Rafinda và cộng sự, 2018; Shrader và cộng sự, 1997). Do sự khác biệt về hệ thống pháp lý, văn hóa xã hội và chính trị nên giới tính có thể không phải là yếu tố chính quyết định hiệu quả tài chính ngân hàng (Ayman Issa và cộng sự, 2020); không có đủ kiến thức cũng như kỹ năng để giám sát các hoạt động và cải thiện hiệu quả hoạt động (Mohammad Badrul Muttakin, 2012).

Đa dạng tuổi tác

Giám đốc cấp cao nhiều kinh nghiệm hơn và có được kiến thức đầy đủ về ngành ngân hàng, sẽ quản lý công ty hiệu quả hơn. Phát hiện này cung cấp bằng chứng thiết yếu để hỗ trợ giả thuyết rằng tuổi của các giám đốc có mối tương quan tích cực với hiệu quả hoạt động của ngân hàng (Wai-Ching Poon và cộng sự, 2012). Theo nghiên cứu của Sutarti và cộng sự (2021), đa dạng lứa tuổi mang đến sự hợp tác và chia sẻ kiến thức chuyên môn, hơn nữa, có thể xây dựng mối quan hệ rộng hơn với các bên liên quan, điều này mang lại nhiều cơ hội hơn cho hoạt động ngân hàng.

Mặt khác, sự đa dạng về tuổi tác có tác động tiêu cực và đáng kể ảnh hưởng đến lợi nhuận của ngân hàng, làm giảm sự gắn kết trong phòng họp và dẫn đến những rào cản như khó khăn giao tiếp và tạo ra xung đột có thể kéo dài quá trình ra quyết định và làm suy yếu tính hiệu quả của HĐQT (Oleksandr Talavera, 2017).

Kết luận

Tác động của đặc điểm HĐQT đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng là chủ đề được nhiều học giả nghiên cứu, đặc biệt tăng mạnh trong thời gian gần đây. Một ngân hàng hoạt động hiệu quả có thể cung cấp dịch vụ tốt hơn cho khách hàng và có nhiều khả năng duy trì lợi nhuận trong dài hạn. Do đó, nghiên cứu về hiệu quả hoạt động của ngân hàng mang lại ý nghĩa thiết yếu trong thực tiễn. Không ít các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc đa dạng giới tính cũng như nhiều nền tảng và kiến thức chuyên môn trong HĐQT có thể ảnh hưởng tích cực đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng, dẫn đến việc ra quyết định tốt hơn, quản lý rủi ro được cải thiện và tăng lợi nhuận. Việc có một HĐQT đa dạng cũng có thể cải thiện danh tiếng của ngân hàng và giúp thu hút nhiều đối tượng khách hàng hơn. Nhìn chung, tác động của sự đa dạng trong các đặc điểm của HĐQT đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng là một lĩnh vực nghiên cứu rất quan trọng và cần tiếp tục được nghiên cứu và khuyến khích. Bằng cách thúc đẩy sự đa dạng ở các vị trí lãnh đạo, các ngân hàng không chỉ có thể cải thiện hiệu quả hoạt động mà còn đóng góp vào một hệ thống tài chính toàn diện và công bằng hơn.

Tài liệu tham khảo:

1. Abdul Hadi Zulkafli và cộng sự. (2020). Corporate Governance of Banks in Asia Emerging Market: The Relationship between Board Governance Enhancements and Bank Performance. Global Business and Management Research: An International Journal Vol. 12, No.4 (2020);
2. Agung Dharmawan Buchdadi. (2023).An assessment of female executives’ influence on bank performance in Indonesia based on critical mass theory. International Journal of Management and Sustainability. Vol. 12, No. 1,  26-43;
3. Alaa Mohammad AlQudah. (2019). The impact of board of directors characteristics on banks performance: evidence from Jordan. Academy of Accounting and Financial Studies Journal Volume 23, Issue 2, 2019;
4. Alem Gebremedhin Berhe (2023) Board structure and bank performance: Evidence from Ethiopia, Cogent Business & Management, 10:1,2163559;
5. Allen N. Berger .(2005). Corporate governance and bank performance: A joint analysis of the static, selection, and dynamic effects of domestic, foreign, and state ownership. Journal of Banking & Finance 29, 2179–2221.