Phóng viên: Sau 6 tháng triển khai khung pháp lý mới về TPDN như: Nghị định số 153/2020/NĐ-CP, Nghị định số 155/2020/NĐ-CP và Nghị định số 156/2020/NĐ-CP ngày 31/12/2020 của Chính phủ, thị trường TPDN đã có sự thay đổi như thế nào, thưa ông?

Ông Nguyễn Hoàng Dương: Với khung pháp lý mới về TPDN, sau 6 tháng triển khai, thị trường TPDN duy trì đà tăng trưởng và có một số kết quả tích cực.

Trong 6 tháng đầu năm 2021, khối lượng phát hành TPDN riêng lẻ là 168.702 tỷ đồng; tăng 3,2% so với cùng kỳ năm 2020; khối lượng phát hành ra công chúng là 15.375 tỷ đồng, tương đương 50,3% khối lượng phát hành của năm 2020, chiếm 8,3% tổng khối lượng TPDN phát hành cho thấy bước đầu có sự dịch chuyển từ phát hành riêng lẻ sang phát hành ra công chúng, đây là tín hiệu tốt trên thị trường TPDN.

Tổ chức tín dụng là nhà phát hành lớn nhất chiếm 40,2% tổng khối lượng phát hành; khối lượng trái phiếu của DN bất động sản giảm 55,5% so với cùng kỳ năm 2020 (chiếm 13,2% tổng khối lượng phát hành). Lãi suất phát hành bình quân 6 tháng đầu năm 2021 là 7,9%/năm, giảm 1,6%/năm so với cùng kỳ năm 2020 (9,5%/năm).

Đặc biệt, công ty chứng khoán là nhà đầu tư chính trên thị trường sơ cấp, chiếm 44,4% tổng khối lượng phát hành, TCTD chiếm 25% tổng khối lượng phát hành. Tỷ trọng nhà đầu tư cá nhân là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp mua TPDN riêng lẻ trên thị trường sơ cấp chiếm 5,7% khối lượng phát hành, giảm mạnh so với tỷ trọng nhà đầu tư cá nhân năm 2020 (là 12,68%).

Điều này cho thấy các quy định mới tại Nghị định số 153/2020/NĐ-CP có tác động hạn chế các đối tượng nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ, không có khả năng đánh giá rủi ro đầu tư TPDN phát hành riêng lẻ, bảo vệ lợi ích của nhà đầu tư này. 

Phóng viên: Thưa ông, bên cạnh những kết quả tích cực nêu trên, với xu hướng dịch chuyển vốn huy động từ tín dụng ngân hàng sang phát hành trái phiếu, thị trường TPDN còn những rủi ro tiềm ẩn nào?

Ông Nguyễn Hoàng Dương: Những rủi ro trên thị trường TPDN cho bản thân DN, nhà đầu tư và thị trường nói chung đã được Bộ Tài chính nhiều lần khuyến cáo.

Đối với DN phát hành, DN huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu theo nguyên tắc tự vay, tự trả, tự chịu trách nhiệm về hiệu quả sử dụng vốn và khả năng trả nợ. Tuy nhiên, trường hợp DN phát hành khối lượng lớn trái phiếu, lãi suất cao, nhưng sử dụng vốn không hiệu quả hoặc tình hình sản xuất kinh doanh gặp khó khăn, lĩnh vực mà DN hoạt động gặp khó khăn sẽ dẫn đến việc DN không hoàn trả được gốc và lãi trái phiếu cho nhà đầu tư. Điều này sẽ gây bất ổn cho thị trường trái phiếu nói riêng và thị trường tài chính nói chung.

Đối với nhà đầu tư mua trái phiếu, pháp luật quy định nhà đầu tư tự đánh giá rủi ro và tự chịu trách nhiệm về việc mua TPDN riêng lẻ. Theo đó, pháp luật quy định chỉ nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là đối tượng được mua và giao dịch TPDN riêng lẻ để bảo vệ các nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ, không có kinh nghiệm, khả năng phân tích, đánh giá các rủi ro khi mua TPDN phát hành riêng lẻ.

Tuy nhiên, trên thị trường xuất hiện tình trạng nhà đầu tư “lách” các quy định của pháp luật để trở thành nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp với mục đích để mua TPDN riêng lẻ nhưng không đánh giá, phân tích được rủi ro, không nắm rõ điều kiện, điều khoản của trái phiếu, trái phiếu có hay không có tài sản đảm bảo, chất lượng tài sản đảm bảo, trái phiếu có được mua lại hay không... Hành vi này sẽ trực tiếp gây ra rủi ro cho nhà đầu tư, nhà đầu tư có thể không thu hồi được số tiền mua trái phiếu và vi phạm quy định của pháp luật.

Bên cạnh đó cũng có hiện tượng tổ chức cung cấp dịch vụ (công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại) chào mời, phân phối TPDN không đúng đối tượng cho nhà đầu tư không phải là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp.

Phóng viên: Để thị trường TPDN phát triển theo hướng công khai, minh bạch và giảm thiểu rủi ro cho nhà đầu tư, Bộ Tài chính có khuyến nghị gì, thưa ông?

Ông Nguyễn Hoàng Dương: Đối với DN phát hành, việc phát hành trái phiếu cần phải gắn với dòng tiền và tính khả thi của phương án sản xuất kinh doanh, năng lực tài chính của DN, đảm bảo khả năng trả các khoản nợ đến hạn, trong đó có trả nợ lãi, gốc trái phiếu.

Đối với nhà đầu tư mua trái phiếu, cần phân biệt rõ phương thức phát hành TPDN ra công chúng và phát hành TPDN riêng lẻ; chỉ nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp được mua và giao dịch TPDN phát hành riêng lẻ. Nhà đầu tư cần hết sức lưu ý là lãi suất cao sẽ đi kèm với rủi ro cao; do đó phải hết sức thận trọng đánh giá kỹ về các rủi ro trước khi quyết định mua trái phiếu.

Đặc biệt, nhà đầu tư lưu ý không mua trái phiếu thông qua chào mời của các tổ chức cung cấp dịch vụ khi chưa tìm hiểu kỹ về tình hình tài chính của DN phát hành và các điều kiện, điều khoản của trái phiếu. Việc các tổ chức cung cấp dịch vụ phân phối TPDN không có nghĩa là các tổ chức này đảm bảo an toàn cho việc đầu tư vào TPDN.

Các tổ chức này chỉ là DN cung cấp dịch vụ, hưởng phí dịch vụ từ DN phát hành mà không chịu trách nhiệm về việc DN có hoàn trả được gốc, lãi trái phiếu khi đến hạn hay không. Rủi ro của trái phiếu vẫn là rủi ro của DN phát hành.

Đối với tổ chức cung cấp dịch vụ, cần tuyệt đối tuân thủ quy định của pháp luật về tư vấn, phát hành cũng như phân phối trái phiếu, đảm bảo trái phiếu được bán cho nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp theo đúng quy định. Không chào mời nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân không chuyên nghiệp bằng mọi giá.

Trường hợp Bộ Tài chính phát hiện có những sai phạm trong việc phân phối TPDN thì sẽ thực hiện xử phạt theo đúng quy định của pháp luật. Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước sẽ tăng cường kiểm tra việc cung cấp dịch vụ về TPDN của các tổ chức cung cấp dịch vụ để xử phạt nghiêm các hành vi vi phạm.

Phóng viên: Trân trọng cảm ơn ông!