Ngay từ khi dịch Covid-19 mới bắt đầu xuất hiện rải rác tại một số tỉnh trong khu vực đồng bằng sông Cửu Long, các doanh nghiệp tôm ở Sóc Trăng đều có sự chuẩn bị cho mình các phương án sản xuất, kể cả trong điều kiện giãn cách xã hội. Thế nhưng, khi bắt tay vào thực hiện phương án “3 tại chỗ” theo tinh thần Chỉ thị số 16 của Thủ tướng Chính phủ tại doanh nghiệp vẫn gặp không ít khó khăn, nhất là về lao động.

Ông Hồ Quốc Lực - Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Thực phẩm Sao Ta chia sẻ: “Để giữ chân người lao động ở lại làm việc theo phương châm “3 tại chỗ”, công ty đã hỗ trợ 3 suất ăn/ngày, nơi ăn, ngủ, cùng một số chính sách khác, nhưng cũng chỉ có khoảng 1.400 lao động ở lại làm việc, tức chỉ bằng khoảng 40% so với ngày thường. Cái khó khi thực hiện “3 tại chỗ” là doanh nghiệp không đủ nơi ăn ngủ cho công nhân vì khi xây dựng nhà máy không có khu lưu trú bên trong”.

Không chỉ có Công ty Cổ phần Thực phẩm Sao Ta mà hầu hết các doanh nghiệp tôm ở Sóc Trăng đều phải vất vả trong việc giữ chân lao động ở lại làm việc trong 14 ngày giãn cách. Ông Võ Văn Phục – Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Thủy sản sạch Việt Nam (Vinacleanfood) cho biết: “Nhiều người lao động không đủ điều kiện ở lại làm việc, như: có con nhỏ, cha mẹ già, lo sợ dịch… nên dù đã rất cố gắng thuyết phục, đãi ngộ, công ty cũng chỉ có khoảng 30% lao động chấp nhận ở lại làm việc theo “3 tại chỗ”. Hay như Công ty Cổ phần Thủy sản Sóc Trăng (Stapimex) phải thuê cơ sở lưu trú cho công nhân để thực hiện “3 tại chỗ”.

Nói về khó khăn khi thực hiện “3 tại chỗ”, theo ông Phục, trước hết phải nói là chi phí sản xuất sẽ tăng lên khá nhiều do công suất sản xuất giảm đi trong khi điều kiện về khấu hao, lãi ngân hàng thì không giảm, còn chi phí lưu trú công nhân, chính sách đãi ngộ thì lại tăng. Mặt khác, một số sản phẩm phải đông lại không sản xuất trực tiếp được cũng làm tăng chi phí sản xuất lên khá nhiều. Ông Phục cho biết thêm: “Sản xuất ở thời điểm hiện tại là không có lợi nhuận, nhưng doanh nghiệp vẫn chấp nhận làm là nhằm giải quyết lượng tôm người nuôi, công việc cho người lao động, giữ khách hàng để họ không bỏ qua nước khác”.

Còn theo ông Lực, mục đích duy trì sản xuất “3 tại chỗ” là doanh nghiệp muốn chia sẻ khó khăn với người nuôi, người lao động và đảm bảo cung ứng một lượng tôm nào đó theo hợp đồng giúp giảm thiểu khó khăn cho đối tác, để tất cả sẽ gắn bó với nhau hơn sau này. Do đó, dù biết là sẽ rất khó khăn khi thực hiện “3 tại chỗ” nhưng doanh nghiệp vẫn phải nỗ lực làm không chỉ để thể hiện tinh thần chia sẻ, chung vai trong chuỗi giá trị con tôm mà còn là biện pháp đảm bảo sự tồn tại, bền vững của doanh nghiệp trong giai đoạn khó khăn này.

Cũng theo các doanh nghiệp, nếu như bây giờ doanh nghiệp ngưng hoạt động hoặc đè giá mua tôm xuống quá thấp thì nông dân sẽ ngưng không thả nuôi nữa. Khi đó, doanh nghiệp sẽ thiếu hụt nguyên liệu trầm trọng vào cao điểm sản xuất các tháng cuối năm, dẫn đến cạnh tranh, đẩy giá lên cao, nhưng cũng chưa chắc có đủ lượng tôm phục vụ cho các hợp đồng đã ký kết, thiệt hại sẽ là rất lớn, nhất là về uy tín.

Do số lượng công nhân giảm mạnh, nên lượng tôm mua vào mỗi ngày cũng giảm tương ứng. Tại Công ty Cổ phần Thực phẩm Sao Ta, nơi có đến 4 nhà máy chế biến, nhưng sản lượng tôm mua vào từ ngày 19-7 đến nay bình quân chỉ còn khoảng 25 tấn/ngày, tức chỉ bằng khoảng 1/4 - 1/3 so với bình thường. Còn tại Vinacleanfood, do chỉ còn khoảng 30% công nhân nên theo ông Phục, lượng tôm mua vào cũng buộc phải giảm tương ứng. Không chỉ có doanh nghiệp, các đại lý thu mua tôm cũng thiếu hụt lao động nên giá tôm những ngày đầu giãn cách xã hội cũng có phần chùn xuống so với trước. Do đó, các doanh nghiệp khuyến cáo, đối với người nuôi tôm trong vùng dịch nếu có ao đến kỳ phải thu hoạch mà việc tiêu thụ khó khăn nên báo với chính quyền địa phương, hoặc ngành chức năng để nhờ hỗ trợ sớm.

Việc giảm giá mua tôm khi thực hiện Chỉ thị số 16 số gần như là bắt buộc đối với các doanh nghiệp chế biến tôm tại Sóc Trăng vì khi thực hiện sản xuất theo “3 tại chỗ” chi phí tăng lên rất nhiều. Tuy nhiên, theo dự báo, sản lượng tôm sắp tới sẽ không nhiều nên chắc chắn giá tôm sẽ tăng lên khi hết thời gian áp dụng Chỉ thị số 16 của Thủ tướng Chính phủ.

Trong khi đó, diễn biến thời tiết, môi trường, dịch bệnh… từ đầu vụ đến nay đều ủng hộ người nuôi, nên hầu hết diện tích đã thả giống đều phát triển rất tốt, tôm lớn nhanh, đạt kích cỡ lớn, nhất là những mô hình nuôi ao tròn nổi hay ao lót bạt 2 - 3 giai đoạn. Do đó, theo các doanh nghiệp và ngành chuyên môn, cơ hội vẫn còn rất lớn cho cả người nuôi lẫn doanh nghiệp nếu tình hình dịch được khống chế tốt vì nhu cầu thế giới đang tăng, trong khi nguồn cung tôm thì ít.

Sóc Trăng cũng như các tỉnh nuôi tôm khu vực đồng bằng sông Cửu Long đang bước vào giai đoạn thu hoạch, lại gặp ngay đợt giãn cách xã hội nên giá tôm có phần giảm xuống, nhưng mức độ giảm cũng tùy vào mỗi doanh nghiệp.

Ông Phục phân tích: “Đối với doanh nghiệp có điều kiện họ vừa mua vào phục vụ sản xuất, vừa để dự trữ thì mức giá tuy vẫn giảm nhưng chưa sâu, còn nhìn chung, giá tôm thấp hiện tại chủ yếu là do các doanh nghiệp không đủ lực lượng lao động. Do vậy, một khi hết thời gian áp dụng Chỉ thị số 16 của Thủ tướng Chính phủ, doanh nghiệp có đủ lao động thì nhu cầu tôm nguyên liệu sẽ tăng trở lại và giá sẽ tăng theo”.