Kết quả ban đầu

Giai đoạn 2011-2015, Nhà nước đã rất quyết liệt trong hoạt động tái cơ cấu, sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp (DN). Hàng loạt thông tư, quyết định, chỉ thị được ban hành nhằm tháo gỡ, đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn đầu tư ngoài ngành. Cụ thể như Quyết định số 51/2014/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 15/9/2014 về thoái vốn, bán cổ phần và đăng ký giao dịch, niêm yết trên thị trường chứng khoán của DNNN; Quyết định số 41/2015/QĐ-TTg ngày 15/9/2015 về bán cổ phần theo lô…

Nhờ đó, giai đoạn 2011-2015, cả nước đã sắp xếp được 558 DN, trong đó cổ phần hóa được 478 DN, đạt 93% kế hoạch; sắp xếp theo các hình thức khác 80 DN.

Cũng trong giai đoạn này, các đơn vị đã thoái được 11.036 tỷ đồng vốn đầu tư ngoài ngành vào 5 lĩnh vực nhạy cảm, thu về 10.742 tỷ đồng, giảm so với sổ sách do một số đơn vị thoái vốn với giá 0 đồng tại lĩnh vực ngân hàng theo chỉ đạo của Ngân hàng Nhà nước.

Ngoài ra, SCIC đã thực hiện bán vốn tại 368 DN, tổng giá trị thu về đạt 6.998 tỷ đồng, gấp 2,4 lần giá trị đầu tư (2.940 tỷ đồng), thặng dư bán vốn là 4.058 tỷ đồng.

Tính từ đầu năm đến 20/4/2016, đã có 16 DN được cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án cổ phần hóa. Trong đó có Tổng công ty Máy và Thiết bị công nghiệp, Tổng công ty Máy động lực và máy nông nghiệp thuộc Bộ Công thương; Tổng công ty Tư vấn xây dựng Việt Nam (VNCC) thuộc Bộ Xây dựng; Tổng công ty 36 thuộc Bộ Quốc phòng và Tổng công ty Lâm nghiệp thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

Trước đó, theo báo cáo của Ban Chỉ đạo đổi mới và Phát triển DN, tính đến hết quý I/2016, có 30 đơn vị đã hoàn thành cổ phần hóa và sắp xếp, bao gồm cả các DN thuộc kế hoạch của giai đoạn 2011 – 2015 chuyển sang.

Về thoái vốn đầu tư nhà nước tại 5 lĩnh vực nhạy cảm, báo cáo của Cục Tài chính DN cho biết, lũy kế 4 tháng đầu năm 2016, các đơn vị đã thoái được 9,666 tỷ đồng, thu về 9,697 tỷ đồng. Cùng thời điểm, các đơn vị của Bộ Giao thông vận tải bán vốn nhà nước được 1.488,1 tỷ đồng, thu về 1.982,5 tỷ đồng.

Cũng theo Cục Tài chính DN, trong 4 tháng đầu năm 2016, tốc độ cổ phần hóa, sắp xếp DNNN đã và đang được đẩy mạnh, quản trị DN tiếp tục được đổi mới. Trong đó, công tác cổ phần hóa DN đã góp phần hoàn thiện và phát triển thị trường vốn, đặc biệt là thị trường chứng khoán, tạo điều kiện cho DN sau khi cổ phần hoá huy động vốn, đổi mới phương thức quản lý, công nghệ, gắn kết người lao động, ổn định và phát triển trong xu thế hội nhập với kinh tế khu vực và kinh tế thế giới.

Lao động dôi dư ở các đơn vị thực hiện cổ phần hóa, giao, bán được hưởng chính sách trợ cấp; được hỗ trợ đào tạo, đào tạo lại nghề để bố trí việc làm mới tại DN cổ phần hoá hoặc tự họ thu xếp công việc mới đã góp phần đẩy nhanh tiến trình sắp xếp, cổ phần hoá, duy trì ổn định xã hội.

Đặc biệt, trong bối cảnh tình hình kinh tế - xã hội vẫn còn nhiều khó khăn, việc tái cơ cấu DNNN theo hướng kết hợp giữa chiều rộng và chiều sâu, chú trọng nâng cao hiệu quả và sức cạnh tranh đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Các DNNN đã cơ bản thực hiện được vai trò, nhiệm vụ chủ sở hữu giao, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm cân đối cung cầu, bình ổn giá cả, xóa đói giảm nghèo, tạo điều kiện để phát triển kinh tế đồng đều giữa các vùng miền, đặc biệt là vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo.

Theo đánh giá của các chuyên gia, hoạt động tái cơ cấu, sắp xếp, đổi mới DN vẫn chưa đạt được như kỳ vọng. Tổng số tiền thu về từ thoái vốn còn thấp so với tổng số vốn đã đầu tư do phần lớn các khoản đầu tư ngoài ngành có hiệu quả thấp, một số thua lỗ, nên khi thoái vốn, Nhà nước phải chịu lỗ.

Chẳng hạn như trước đây, nhiều DNNN đã mua cổ phần của Ngân hàng Vietcombank với giá hơn 70.000 đồng/cổ phần, nay thoái vốn chỉ ở mức trên 10.000 đồng/cổ phần. Đó là chưa kể, trong quá trình thoái vốn, các DN gặp rất nhiều khó khăn về cơ chế đánh giá tài sản là giá trị quyền sử dụng đất, định giá thương hiệu, định giá tài sản trí tuệ, việc đối chiếu và xử lý nợ tồn đọng, tìm kiếm đối tác chiến lược...

Hoạt động cổ phần hóa thời gian qua khá thuận lợi, bởi nhìn nhận lại có nhiều DN đang làm ăn hiệu quả đã được bán ra, thu hút nhà đầu tư. Chẳng hạn như gần đây, các thương hiệu Vissan, Cholimex Food… là những thương hiệu nổi tiếng của TP. Hồ Chí Minh, làm ăn hiệu quả, đã được cổ phần hóa, được nhiều nhà đầu tư “săn đuổi”. Trong khi nhiều DN trong cùng nhóm với các công ty này hoạt động kinh doanh kém hiệu quả hơn, lẽ ra phải được đẩy nhanh cổ phần hóa trước thì lại chưa.

Do vậy, thời gian tới, hoạt động cổ phần hóa DNNN phải đối diện nhiều khó khăn hơn. Đó là những công ty còn lại thiếu tính hấp dẫn. Ngoài ra, những DN này còn những tồn tại khách quan được xác định lâu nay. Cụ thể là chính những người quản lý ở các DN yếu kém không ủng hộ cổ phần hóa, vì họ sợ sẽ không còn được đại diện quản lý vốn nhà nước nữa. Thông thường, sau khi cổ phần, các cổ đông phải bầu người quản lý, đòi hỏi người quản lý phải có trình độ, có chiến lược phát triển DN - điều mà những người quản lý DN thua lỗ không có được.

Quyết liệt trong giai đoạn 2016 – 2020

Lũy kế từ năm 2011 đến ngày 30/11/2015, cả nước cổ phần hóa được 422/538 DN (đạt 78% kế hoạch giai đoạn 2011-2015); giai đoạn 2014 đến ngày 30/11/2015 đã cổ phần hóa đạt 316/432 DN (đạt 73% kế hoạch giai đoạn 2014 - 2015). Riêng 2 năm 2014-2015, cổ phần hóa được 353 DN , còn 79 DN được chuyển sang cổ phần hóa trong giai đoạn 2016 - 2020.

Về thoái vốn đầu tư ngoài ngành, trong năm 2015, lũy kế từ đầu năm đến cuối tháng 11/2015, các đơn vị đã thoái được 4.975.107 triệu đồng, thu về 4.636.071 triệu đồng. Số vốn đầu tư vào 5 lĩnh vực nhạy cảm cần phải thoái tiếp là 15.678.456 triệu đồng (do một số đơn vị điều chỉnh lại đề án tái cơ cấu theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ nên số phải thoái giảm 1.730.985 triệu đồng).

Trên cơ sở những kết quả đã đạt được, Chính phủ đã đề ra kế hoạch tái cơ cấu cho giai đoạn 2016 - 2020. Theo đó, giai đoạn 2016 - 2020, cả nước sẽ cổ phần hóa khoảng 250 - 280 DN. Bên cạnh đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ tiếp tục phân loại, tổng hợp trình Thủ tướng Chính phủ các DN được phân loại theo tiêu chí tại Quyết định sửa đổi Quyết định số 37/2014/QĐ-TTg.

Đối với công tác sắp xếp các công ty nông, lâm nghiệp cần tiếp tục thực hiện theo kế hoạch đã được phê duyệt. Cụ thể: cả nước có 43 địa phương, 01 Bộ, 01 tập đoàn và 4 tổng công ty quản lý các công ty nông, lâm nghiệp thuộc đối tượng phải xây dựng phương án tổng thể sắp xếp lại theo quy định tại Nghị định số 118/2014/NĐ-CP ngày 17/12/2014. Đến nay đã cơ bản hoàn thành việc thẩm định, phê duyệt phương án tổng thể sắp xếp các công ty nông, lâm nghiệp của các bộ, ngành, dịa phương, tập đoàn, tổng công ty.

Tính đến ngày 25/12/2015, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã thẩm định và trình Thủ tướng Chính phủ đề nghị phê duyệt phương án tổng thể của 39 địa phương, 01 Bộ, 01 tập đoàn và 04 tổng công ty gồm 237 DN (102 công ty nông nghiệp, 135 công ty lâm nghiệp).

Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt phương án của 29 địa phương, 01 Bộ, 01 tập đoàn và 04 tổng công ty gồm 200/250 DN phải phê duyệt. Trong đó, 13 DN do Nhà nước nắm giữ 100% vốn thực hiện sản xuất, kinh doanh; 50 DN do nhà nước nắm giữ 100% vốn thực hiện nhiệm vụ công ích, 59 DN cổ phần hóa, nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ; 35 DN cổ phần hóa, nhà nước nắm giữ dưới 50% vốn điều lệ; 20 DN chuyển thành công ty TNHH hai thành viên trở lên; 03 DN chuyển thành Ban Quản lý rừng phòng hộ; 20 DN giải thể.