Tăng trưởng phải dựa vào nội lực
Trong năm 2018, Việt Nam cần sử dụng nhiều hơn nguồn nội lực làm động lực cho tăng trưởng, nhóm nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) đề xuất trong buổi tọa đàm công bố báo cáo kinh tế vĩ mô quý IV/2017 và cả năm 2017 diễn ra sáng 16/1 tại Hà Nội.
Theo Viện trưởng VEPR Nguyễn Đức Thành, 2017 là một năm thành công của kinh tế Việt Nam. Lần đầu tiên sau một thời gian dài, Chính phủ đã hoàn thành 13 chỉ tiêu kinh tế xã hội được Quốc hội giao. Trong đó, GDP cả nước tăng 6,81%, lạm phát 3,53%. Cán cân thương mại tăng tiếp tục thặng dư nhẹ trong quý IV với mức xuất siêu trên 3 tỷ USD, đưa tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cả năm lần đầu vượt mức 400 tỷ USD.
“Cả xuất khẩu và nhập khẩu đều tăng trưởng ấn tượng với mức tăng trên 20%”, ông Thành nhận xét. Cùng với đó, thị trường chứng khoán tăng trưởng mạnh, chỉ số VN Index tiệm cận kỷ lục 1.000 điểm vào những ngày cuối năm và Việt Nam nằm trong nhóm 5 thị trường chứng khoán tăng trưởng cao nhất thế giới. Chỉ số xếp hạng mức độ thuận lợi trong kinh doanh của Việt Nam tăng 8 bậc, theo công bố của Ngân hàng Thế giới (WB).
Nhìn lại năm 2017, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan nhận thấy cơ cấu nội ngành của các ngành kinh tế bắt đầu có sự chuyển dịch. Cụ thể, ngành công nghiệp chế biến chế tạo tăng trưởng ấn tượng 14,4%, tiếp tục là động lực cho cả ngành công nghiệp bất chấp sự thu hẹp của ngành khai khoáng.
Sự chuyển dịch cơ cấu nội ngành của các ngành kinh tế, theo bà Phạm Chi Lan, là vô cùng quan trọng. Bà cho rằng, sự tắc nghẽn năng suất lao động lâu nay là do không có sự chuyển dịch cơ cấu nội ngành, trong khi đó, sự chuyển dịch giữa ngành có năng suất thấp như nông nghiệp sang công nghiệp - dịch vụ lại không còn nhiều cơ hội.
“Từ trong lòng tôi vẫn thấy lo”
Tuy nhiên, “nói thật từ trong lòng, tôi vẫn thấy lo hơn về số doanh nghiệp ra khỏi thị trường”, chuyên gia Phạm Chi Lan chia sẻ. Tính chung cả năm 2017, cả nước có trên 126 nghìn doanh nghiệp thành lập mới, cao hơn 15,2% so với năm 2016. Tuy nhiên, bên cạnh đó, số doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động là trên 60 nghìn doanh nghiệp, giảm 0,2% so với năm 2016.
Không chỉ là năm dồn nén nhiều sức mạnh, 2017 còn dồn nén nhiều sức ép đối với doanh nghiệp sau 10 năm Việt Nam tham gia Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và 2 năm thực hiện Cộng đồng Kinh tế ASEAN, chính vì vậy, số lượng doanh nghiệp ra khỏi thị trường vẫn rất cao, mặc dù vẫn có nhiều doanh nghiệp đăng ký mới.
“Môi trường kinh doanh vô vàn khó khăn, đặc biệt với thuế, phí. Chi phí không chính thức vẫn tăng cao, vẫn làm doanh nghiệp khó khăn nên nhiều doanh nghiệp tiếp tục rút khỏi thị trường”, bà Phạm Chi Lan cho biết.
Nguyên Bộ trưởng Bộ Thương mại Trương Đình Tuyển cũng chia sẻ nỗi lo với này. Ông nói rằng, “doanh nghiệp mới vào thị trường chưa tạo ra được nhiều lợi nhuận trong khi những doanh nghiệp làm lâu thì rút ra”. Ông Tuyển cũng bày tỏ băn khoăn về độ xác thực của con số vốn đăng ký, “đăng ký vốn như vậy có ai kiểm soát không hay chỉ ghi thế thôi?”.
Nhiều lực cản đối với tăng trưởng
Kinh tế vĩ mô ổn định cùng với những cải cách thể chế nhằm cải thiện môi trường đầu tư được Chính phủ quyết tâm theo đuổi được kỳ vọng sẽ tiếp tục phát huy hiệu quả, hỗ trợ tích cực hơn cho hoạt động kinh doanh trong năm 2018. Tuy nhiên, cũng tại hội thảo này, nhóm nghiên cứu của VEPR cho rằng, nhiều vấn đề nội tại chưa giải quyết triệt để sẽ là lực cản đối với tăng trưởng kinh tế.
Cụ thể, nếu không có những biện pháp tổng thể giúp nâng cao năng suất lao động trong tương lai gần, trong bối cảnh cơ cấu dân số vàng sắp đi qua, Việt Nam sẽ khó có thể duy trì được đà tăng trưởng như hiện nay. Trong khi đó, lợi thế về lao động giá rẻ sẽ ngày càng mất đi do tác động của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.
Trong bối cảnh tài nguyên ngày càng cạn kiệt, sản xuất của ngành công nghiệp khai khoáng tiếp tục suy giảm, công nghiệp chế tạo chưa tạo ra đột phá mới, nông nghiệp vẫn đứng trước nhiều rủi ro lớn do tác động của thiên tai và biến đổi khí hậu thì mục tiêu tăng trưởng 6,7% trong năm nay là một thách thức lớn.
Bên cạnh đó, theo nguyên Bộ trưởng Thương mại Trương Đình Tuyển, sự phụ thuộc vào kinh tế thế giới và khu vực có vốn đầu tư nước ngoài cũng tiềm ẩn nhiều bất trắc cho kinh tế Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế thế giới năm 2018 có thể đối mặt với nhiều rủi ro bất định lớn liên quan đến chính trị và xu hướng bảo hộ thương mại của một số nước lớn.
Các chuyên gia cũng nhấn mạnh, thâm hụt ngân sách và nợ công tăng cao vẫn tiếp tục là vấn đề nghiêm trọng cản trở nền kinh tế. Trong khi nguồn vốn chi đầu tư công còn hạn chế, chi thường xuyên vẫn ở mức cao tạo gánh nặng cho ngân sách nhà nước. Các nhà tài trợ nước ngoài sẽ lần lượt rút dần và chỉ cho vay với mức lãi suất kém ưu đãi hơn.
VEPR cho rằng, trong năm 2018, Việt Nam cần sử dụng nhiều hơn nguồn nội lực làm động lực cho tăng trưởng. Chính phủ cũng cần thực hiện các biện pháp quyết liệt để thắt chặt chi thường xuyên như: Tinh giản biên chế, sắp xếp lại bộ máy, hạn chế chi tiêu cho các tổ chức đoàn thể, thoái vốn khỏi các doanh nghiệp nhà nước đang thực hiện trong thời gian qua.
