Nhiều lợi ích khi tham gia thị trường tín chỉ carbon

Thị trường carbon hay còn gọi là thị trường trao đổi tín chỉ giảm phát thải khí nhà kính (tín chỉ carbon) là loại hình thị trường, mà hàng hóa được mua và bán trong thị trường là lượng khí nhà kính được cắt giảm của một đơn vị phát thải/hấp thụ khi hoạt động giữa bên mua và bên bán.

Việc phát triển thị trường carbon tuân thủ tại Việt Nam sẽ góp phần thực hiện mục tiêu giảm nhẹ phát thải khí nhà kính theo Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) với chi phí của DN và xã hội thấp; tạo dòng tài chính mới cho hoạt động cắt giảm phát thải khí nhà kính, thúc đẩy chuyển đổi xanh, phát triển công nghệ phát thải thấp.

Điều này góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của DN Việt Nam ở trong nước và trên thị trường thế giới, phát triển nền kinh tế carbon thấp và chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu hướng tới đạt mức phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050.

Phát biểu tại Hội thảo “Thị trường tín chỉ carbon: Những biện pháp căn cơ cho phát triển bền vững” do Ban Kinh tế Trung ương phối hợp với Viện Đào tạo, Tư vấn và Phát triển kinh tế tổ chức ngày 26/10/2024, PGS.TS. Đặng Văn Thanh - Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế - Ngân sách Quốc hội, Chủ tịch Hội đồng quản lý Viện IDE cho biết, việc tham gia thị trường tín chỉ carbon mang lại nhiều lợi ích không chỉ cho các DN mà cho cả cộng đồng.

Bên cạnh lợi ích kinh tế, đó còn là lợi ích môi trường và xã hội, thúc đẩy phát triển bền vững. Tham gia thị trường tín chỉ carbon cũng tạo động lực cho các DN thực hiện biện pháp để giảm phát thải khí nhà kính, giúp chuyển đổi nền kinh tế trung hòa carbon.

Về mặt kinh tế, phát triển thị trường tín chỉ carbon làm tăng giá trị của những cánh rừng của Việt Nam, tạo ra giá trị bền vững của rừng. Đồng thời, phát triển thị trường tín chỉ carbon giúp nhà quản lý có công cụ chính sách hiệu quả để thực hiện cam kết giảm phát thải khí nhà kính với chi phí thấp nhất.

Cùng chung quan điểm, TS. Nguyễn Tú Anh - Giám đốc Trung tâm Thông tin, phân tích và dự báo kinh tế (Ban Kinh tế Trung ương) khẳng định, việc tham gia thị trường tín chỉ carbon không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn mang lại lợi ích môi trường và xã hội, thúc đẩy phát triển bền vững.

Mặc dù có những lợi ích lớn như vậy, nhưng trong cuộc khảo sát gần đây của Công ty cổ phần Tư vấn Năng lượng và Môi trường, có hơn 30% DN trên tổng số 537 DN chỉ biết sơ qua về hệ thống trao đổi hạn ngạch phát thải (ETS) và thị trường carbon.

Điều đáng chú ý, chỉ có 1,27% DN biết về ETS và thị trường tín chỉ carbon. Như vậy, các DN Việt Nam hầu như chưa có đủ hiểu biết và quan tâm đến thị trường có nhiều ưu thế này.

Ở góc nhìn khác, TS. Phạm Hồng Điệp - Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần  Shinec - Chủ đầu tư Khu công nghiệp sinh thái Nam Cầu Kiền (huyện Thủy Nguyên, TP. Hải Phòng) cho rằng, thị trường tín chỉ carbon có vai trò quan trọng, vì đây là nguồn vốn quan trọng, đóng góp tính minh bạch, cam kết hành động vì khí hậu và chiến lược phát triển bền vững của mỗi quốc gia, tổ chức, DN, cách tham gia chiến lược vào thị trường carbon trong bối cảnh thực hiện NDC của Việt Nam.

Tại Khu công nghiệp Nam Cầu Kiền, với đặc thù tập hợp đa dạng ngành nghề, phát thải liên tục trong suốt quá trình hoạt động của mình nhiều năm. Đặc điểm quy mô lớn nhỏ, mức phát thải khác nhau DN, để quản lý hiệu quả khu công nghiệp nhiều yếu tố cần quản trị bằng ESG. Sử dụng nguyên vật liệu giảm phát thải, tiết kiệm điện, tối ưu giảm và tuần hoàn nước. Trong đó, có cơ sở hạ tầng sử dụng nguyên vật liệu giảm phát thải, tiết kiệm điện, tối ưu giảm và tuần hoàn nước, hạ tầng sinh thái.

Tuy nhiên, việc hình thành và vận hành thị trường tín chỉ carbon tại Việt Nam đã đối diện với nhiều khó khăn, thách thức. Đó là nhận thức về thị trường này của DN, tổ chức và xã hội vẫn còn hạn chế, trong khi việc tham gia thị trường tín chỉ carbon tại nước ta còn những vấn đề như quy định của pháp luật Việt Nam về tín chỉ carbon (cơ sở pháp lý để được công nhận tín chỉ carbon hiện nay tại Việt Nam); những mặt tích cực, những thiếu sót, bất cập, vướng mắc liên quan tín chỉ carbon hiện nay tại Việt Nam.

Bên cạnh đó, nhận thức về lợi ích khi tham gia thị trường tín chỉ carbon của DN (cả DN phát thải lẫn DN cung cấp, kinh doanh tín chỉ carbon) và người dân cũng chưa đầy đủ…

Hóa giải thách thức, phát triển bền vững

Để giải quyết những khó khăn, thách thức trên, các chuyên gia cho rằng, cần triển khai đồng bộ các giải pháp góp phần thực hiện mục tiêu giảm nhẹ phát thải khí nhà kính theo Đóng góp do quốc gia tự quyết định với chi phí của DN và xã hội thấp; tạo dòng tài chính mới cho hoạt động cắt giảm phát thải khí nhà kính, thúc đẩy chuyển đổi xanh, phát triển công nghệ phát thải thấp.

TS. Nguyễn Tú Anh cho rằng, cần có một hành lang pháp lý đồng bộ, đầy đủ xác định rõ quyền và nghĩa vụ các bên tham gia, nguyên tắc xác định sản phẩm, nguyên tắc xác định quyền sở hữu, quyền định đoạt, nguyên tắc xác định giá cả giao dịch và các chuẩn mực phải tuân thủ.

Do thị trường tín chỉ carbon là một dạng thị trường đặc biệt mua bán quyền phát thải và năng lực hấp thụ khí nhà kính, do đó những điều kiện cơ bản trên đây vẫn chưa được đáp ứng. Sau khi kiểm kê một cách đáng tin cậy, mới có căn cứ để bàn đến việc ban hành hạn mức phát thải, từ hạn mức phát thải mới hình thành nên nhu cầu của thị trường tín chỉ carbon.

Hiến kế tận dụng tiềm năng của thị trường carbon, TS. Nguyễn Sĩ Dũng - Nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội đề xuất, để tháo gỡ khó khăn cũng như tận dụng tiềm năng thị trường carbon, cần cung cấp cơ chế tài chính cho các DN và tổ chức mua bán tín chỉ cácbon, hạn ngạch phát thải khí nhà kính, từ đó thúc đẩy việc giảm phát thải và nghiên cứu, sản xuất năng lượng xanh, sạch.

Các chuyên gia cũng đồng thuận cho rằng, thị trường carbon triển khai tại Việt Nam sẽ mở ra cơ hội lớn cho các DN trong việc giảm phát thải khí nhà kính và tham gia vào nền kinh tế xanh.