Nguồn: Nhóm tác giả tổng hợp

GRI vẫn là tiêu chuẩn chiếm ưu thế nhất được sử dụng trên toàn thế giới, được 68% N100 và 78% G250 chấp nhận, trong đó châu Mỹ thể hiện mức độ sử dụng cao nhất (KPMG, 2022). GRI được thành lập tại Boston (Mỹ) vào năm 1997 sau sự phản đối kịch liệt của công chúng về thiệt hại môi trường của sự cố tràn dầu Exxon Valdez. Phiên bản đầu tiên của Hướng dẫn GRI (G1) ra đời năm 2000 - cung cấp khuôn khổ toàn cầu đầu tiên cho báo cáo bền vững. Năm 2016, GRI chuyển từ việc cung cấp hướng dẫn sang việc đưa ra các Chuẩn mực toàn cầu đầu tiên cho báo cáo bền vững - The GRI Standards, có hiệu lực từ 1/7/2018, bao gồm Tiêu chuẩn tổng thể, Tiêu chuẩn ngành và Tiêu chuẩn chủ đề. Cụ thể:

Tiêu chuẩn chung áp dụng cho tất cả các tổ chức bao gồm:

- GRI 1: Yêu cầu và nguyên tắc sử dụng Tiêu chuẩn GRI, nêu rõ mục đích của tiêu chuẩn, làm rõ các khái niệm quan trọng và giải thích cách sử dụng tiêu chuẩn, liệt kê các yêu cầu mà một tổ chức phải tuân thủ để báo cáo theo Tiêu chuẩn GRI.

- GRI 2: Công bố thông tin chung bao gồm báo cáo liên quan đến chi tiết về cấu trúc của một tổ chức và việc thực hành báo cáo; sinh hoạt và công nhân; quản trị; chiến lược; chính sách; tập quán; và sự tham gia của các bên liên quan.

- GRI 3: Các chủ đề trọng yếu giải thích các bước mà một tổ chức có thể xác định các chủ đề liên quan nhất đến các hoạt động của mình, và mô tả cách sử dụng các Tiêu chuẩn ngành.

Tiêu chuẩn ngành được xây dựng cho 40 lĩnh vực từ những lĩnh vực có tác động lớn nhất như dầu khí, nông nghiệp, nuôi trồng thuỷ sản và đánh bắt cá, đồng thời liệt kê các chủ đề có tính trọng yếu đối với hầu hết các tổ chức trong một ngành nhất định và chỉ ra các báo cáo liên quan để báo cáo về các chủ đề này.

Tiêu chuẩn theo từng chủ đề GRI 200 (Chủ đề Kinh tế), GRI 300 (Chủ đề Môi trường), GRI 400 (Chủ đề Xã hội) áp dụng có lựa chọn tùy theo tổ chức

Các quy định hiện hành liên quan đến tiêu chuẩn
môi trường, xã hội và quản trị tại Việt Nam

Sau đại dịch COVID-19, tầm quan trọng của phát triển bền vững và công bố thông tin về ESG được quan tâm mạnh mẽ trên thế giới và tại Việt Nam cũng vậy. Đặc biệt, những năm gần đây, Chính phủ Việt Nam đã có một số văn bản quan trọng quy định liên quan tới thực hiện, hướng dẫn các công ty thực hành và báo cáo ESG, cũng như thể hiện cam kết hướng tới nền kinh tế Net Zero vào năm 2050. Một số văn bản pháp lý quan trọng như sau:

Về quy định tổng thể, chủ yếu trong các văn bản: Nghị quyết số 136/NQ-CP 2020 ngày 25/9/2020 nhằm thúc đẩy việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững trong các ngành, các cấp và các địa phương từ nay đến năm 2030; Quyết định số 167/QĐ-TTg ngày 8/2/2022 phê duyệt Chương trình hỗ trợ doanh nghiệp khu vực tư nhân kinh doanh bền vững giai đoạn 2022-2025; Thông tư số 96/2020/TT-BTC yêu cầu về báo cáo thông tin ESG cần công bố đối với các công ty đại chúng và niêm yết.

Về khía cạnh Môi trường (E), các quy định chủ yếu như: Luật Bảo vệ môi trường số 72/2020/QH14 ngày 17/11/2020 (Chương V); Quyết định số 1658/QĐ-TTg ngày 01/10/2022 về phê duyệt Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2050; Quyết định số 896/QĐ-TTg ngày 26/7/2022 quy định Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu; Quyết định số 687/QĐ-TTg ngày 7/6/2022 phê duyệt Đề án Phát triển kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam; Quyết định số 450/QĐ-TTg ngày 13/4/2022 phê duyệt Chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia đến năm 2030; Quyết định số 01/2022/QD-TTg ngày 18/01/2022 ban hành mục lĩnh vực phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính (Phụ lục 3); Thông tư số 02/2022/TT-BTNMT ngày 10/01/2022 quy định về báo cáo công tác bảo vệ môi trường trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ; Nghị định số 08/2022/NĐ-CP ngày 10/01/2022 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Bảo vệ môi trường và trách nhiệm công khai thông tin môi trường đối với chủ thể kinh doanh; Nghị định số 06/2022/NĐ-CP ngày 07/01/2022 quy định đăng ký và báo cáo giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng O-zon.

Về khía cạnh Xã hội (S), quy định trong các văn bản chủ yếu như: Luật số 45/2019/QH14 ngày 20/11/2019 về các vấn đề phúc lợi và nhu cầu cơ bản, tuyển dụng; Luật Công đoàn số 12/2012/QH13 ngày 20/06/2012 quy định trách nhiệm của Nhà nước, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp đối với công đoàn; Luật Bảo vệ người tiêu dùng số 59/2010/QH12 ngày 17/11/2010 (sửa đổi, bổ sung năm 2018) quy định về bảo vệ người tiêu dùng và bảo mật thông tin; Quyết định số 609/QĐ-TLĐ ngày 01/04/2008 phê duyệt dự án tăng cường vai trò của công đoàn trong việc thúc đẩy trách nhiệm xã hội (CSR) của doanh nghiệp tại Việt Nam.

Về khía cạnh Quản trị (G), các quy định chủ yếu như: Luật Chứng khoán số 54/2019/QH14 ngày 26/01/2019 (Chương III) về quản trị công ty áp dụng công ty đại chúng; Nghị định số 155/2020/NĐ-CP ngày 31/12/2020 (Chương II); Thông tư số 116/2020/TT-BTC ngày 31/12/2020 (Điều 3,4,5,6,7,8) hướng dẫn một số điều về quản trị công ty áp dụng đối với công ty đại chúng; Luật Doanh nghiệp số 59/2020/QH14 ngày 17/06/2020 quy định về Hồ sơ của Hội đồng quản trị và ban điều hành, chế độ lương thưởng của ban quản trị.

Riêng đối với lĩnh vực ngân hàng và công ty tài chính ở Việt Nam, các quy định về ESG được ban hành sớm hơn so với các lĩnh vực khác, với các văn bản về tín dụng xanh từ năm 2015. Điều này cũng phù hợp với lịch sử phát triển ESG trên thế giới cũng bắt đầu từ ngành Tài chính. Một số văn bản chủ yếu như sau: Thông tư số 16/2021/TT-NHNN ngày 10/11/2021 quy định về việc tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài mua, bán trái phiếu doanh nghiệp, có nhắc đến trái phiếu doanh nghiệp xanh; Nghị định số 153/2020/NĐ-CP ngày 31/12/2020 có quy định về trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, chào hàng và giao dịch tại thị trường nội địa và chào bán trái phiếu doanh nghiệp trên thị trường quốc tế, có nhắc đến trái phiếu xanh; Nghị định số 81/2020/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 163/2018/NĐ-CP ngày 4/12/2018 quy định về phát hành trái phiếu doanh nghiệp; Quyết định số 986/QĐ-TTg ngày 8/8/2018 có chiến lược phát triển ngành Ngân hàng Việt Nam đến năm 2025, định hướng đến năm 2030; Quyết định số 1604/QĐ-NHNN về Đề án phát triển ngân hàng xanh tại Việt Nam...

Kết luận

Các cơ quan quản lý Nhà nước có thể tạo ra động lực lớn nhất trong việc thúc đẩy các doanh nghiệp Việt Nam áp dụng và công bố thông tin về ESG bằng việc ban hành các chính sách và chiến lược phát triển. Những nghiên cứu đi trước trên thế giới cũng như Việt Nam cũng cho thấy cộng đồng doanh nghiệp luôn gặp khó khăn do việc thiếu các quy định và hướng dẫn về ESG.

Bởi vậy, trong tương lai gần, các cơ quan nhà nước và cơ quan quản lý Việt Nam cần tận dụng thời cơ và xu thế ESG toàn cầu để sớm ban hành thêm chính sách và quy định khuyến khích rõ ràng hơn nhằm hỗ trợ các công ty trong việc tích hợp ESG vào hoạt động kinh doanh của mình để nắm lấy các dòng vốn đầu tư xanh, nhận diện và quản lý tốt hơn các rủi ro và cơ hội phát triển bền vững, tăng cường tính minh bạch và đáp ứng các yêu cầu hội nhập trong một xu thế ESG của toàn cầu.

(*) Nghiên cứu này được tài trợ bởi Đại học Bách khoa Hà Nội trong đề tài NCKH mã số T2022-PC-080.

Tài liệu tham khảo:

1. PwC (2022), Báo cáo về Mức độ sẵn sàng thực hành ESG tại Việt Nam năm 2022, https://www.PwC.com/vn/vn/publications/vietnam-publications/esg-readiness-2022.html;
2. PwC Vietnam (2019), Báo cáo Môi trường, Xã hội và Quản trị (ESG), https://www.pwc.com/vn/vn/services/risk-assurance/sustainability.html;
3. Thủy, P. T. (2022), ESG với phát triển bền vững của doanh nghiệp Việt Nam;
4. GRI (2016), Bộ Tiêu chuẩn Báo cáo Phát triển bền vững GRI hợp nhất;
5. https://www.globalreporting.org/standards/media/1567/vietnamese-gri-101-foundation-2016.pdf;
6. Graham, T. (2022). 5 Steps to Developing Your ESG Strategy. https://kpa.io/blog/5-steps-to-developing-your-esg-strategy;
7. United Nations (2004), Who Cares Wins: Connecting Financial Markets to a Changing World, https://www.unepfi.org/fileadmin/events/2004/stocks/whocareswinsglobalcompact2004.pdf.