Việc nhận diện những điểm nghẽn, phát huy, tận dụng các động lực tăng trưởng cũ và tìm ra những động lực tăng trưởng mới rất quan trọng để nâng cao năng lực cạnh tranh, đưa nền kinh tế đất nước đi lên trong giai đoạn mới.

Doanh nghiệp vẫn gặp khó

Theo báo cáo mới đây của Tổng cục Thống kê (Bộ Kế hoạch và Ðầu tư), kinh tế Việt Nam mặc dù có nhiều điểm sáng nhưng cộng đồng doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn. Trong quý I/2024, cả nước có 59,9 nghìn doanh nghiệp đăng ký thành lập mới và quay trở lại hoạt động, tăng 5,1% so với cùng kỳ. Trung bình, mỗi tháng có gần 20 nghìn doanh nghiệp thành lập mới và quay trở lại hoạt động; tuy nhiên, cũng có tới 73,9 nghìn doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường, cao hơn nhiều so số doanh nghiệp thành lập mới, tăng 22,8% so với cùng kỳ, trung bình mỗi tháng có gần 24,7 nghìn doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường.

Theo thống kê, hiện nay, 52% số doanh nghiệp cho biết đang thiếu đơn hàng; 32% thiếu khả năng tiếp cận vốn; 25% cho rằng thủ tục hành chính còn rườm rà. Ngoài ra, một số doanh nghiệp lo ngại việc gia tăng hình sự hóa trong hoạt động kinh tế và thiếu hụt nhân sự chất lượng cao với ngành công nghệ thông tin. Bên cạnh đó, mặc dù Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa được ban hành từ năm 2018, tuy nhiên đến nay, cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa đánh giá các địa phương chưa thực thi một cách hiệu quả.

“Mong muốn Chính phủ cần nhanh chóng tháo gỡ những điểm nghẽn, rào cản pháp lý đang cản trở hoạt động đầu tư kinh doanh của doanh nghiệp, cho phép doanh nghiệp được giãn, hoãn chậm nộp các loại thuế; tiếp tục triển khai các chính sách, giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp trong chuyển đổi số, ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo,...”, ông Mạc Quốc Anh kiến nghị.

Thời gian qua, kinh tế thế giới đang phải tiếp tục đối mặt nhiều khó khăn, thách thức, khi hầu hết các nền kinh tế đều có mức tăng trưởng thấp hơn kỳ vọng do tổng cầu suy giảm; cùng với đó, các đối tác lớn của Việt Nam đang phải đối mặt tình trạng nợ công cao khiến triển vọng tăng trưởng của các quốc gia này cũng không quá tích cực và điều này sẽ ảnh hưởng tới triển vọng tăng trưởng kinh tế của Việt Nam.

Vì vậy, với tinh thần quyết liệt, khẩn trương, ngay trong những ngày đầu năm 2024, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 01/NQ-CP và Nghị quyết số 02/NQ-CP nhằm đưa ra nhiều nhiệm vụ, giải pháp quan trọng với mục tiêu không chỉ hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi và thúc đẩy tăng trưởng mà còn xem đây là chìa khóa làm mới các động lực tăng trưởng truyền thống (đầu tư, xuất khẩu, tiêu dùng) và khai mở những động lực tăng trưởng mới (khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, các ngành, lĩnh vực mới nổi như chip bán dẫn,...) trong năm 2024. Có thể nói, động lực tăng trưởng đã trở thành yêu cầu vừa mang tính cấp bách vừa mang tính chiến lược lâu dài đối với các doanh nghiệp và nền kinh tế trong năm nay và những năm tiếp theo.

Quyết liệt hơn trong cải cách thể chế

Hiện Việt Nam được đánh giá đã tương đối thành công trong việc giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn, cũng như an sinh xã hội hậu Covid-19. Ðó chính là những nền tảng quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế có chất lượng, bền vững trong tương lai. Tuy nhiên, phải xác định việc chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo động lực phát triển mới là quá trình chuyển đổi về tư duy, nhận thức và hành động.

Trong gần bốn năm qua, kể từ khi dịch Covid-19 bùng phát, điều đáng mừng là Việt Nam đã có những nền tảng cho “đổi mới tư duy” khi Quốc hội, Chính phủ rất quyết liệt đồng hành, tháo gỡ không ít rào cản về mặt thể chế, ban hành các chính sách hỗ trợ thiết thực nhằm mở rộng không gian kinh tế, giảm chi phí không cần thiết cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp... Nhờ đó, Việt Nam đang được cộng đồng quốc tế đánh giá cao về tư duy cải cách.

Mặc dù vậy, hiện nay nhiều văn bản, quy định pháp luật còn đang trong quá trình hoàn thiện, gây khó khăn trong tổ chức triển khai. Do đó, để phát huy các động lực tăng trưởng mới, theo TS Trần Thị Hồng Minh, Viện trưởng Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM): Việt Nam cần quyết liệt hơn trong cải cách thể chế, bởi thể chế cũng chính là một nguồn lực. Mấu chốt là các bộ, ngành và địa phương cần tiếp tục cắt giảm, đơn giản hóa thực chất các thủ tục hành chính, quy định kinh doanh, chi phí tuân thủ.

Cùng với đó, cần phải tạo ra động lực liên kết giữa các địa phương và doanh nghiệp theo tư duy chuỗi giá trị để cùng hợp tác, cùng phát triển, tập trung tháo gỡ các khó khăn về tiếp cận thị trường xuất khẩu, tạo thuận lợi thương mại, khuyến khích đa dạng hóa thị trường, tìm kiếm và khai thác hiệu quả các thị trường ngách. Ðể tiếp cận hiệu quả thị trường thế giới, các doanh nghiệp cũng cần tăng cường năng lực, hợp tác, hỗ trợ lẫn nhau.

Theo đó, nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật, bảo đảm tính nhất quán, đồng bộ, công bằng, minh bạch, không phân biệt đối xử giữa các đối tượng doanh nghiệp, từ đó lấy lại và tạo dựng niềm tin cho cộng đồng doanh nghiệp. Ðồng thời, chính các doanh nghiệp cũng phải tự nhìn nhận lại mình, tăng cường năng lực quản trị, tài chính nhằm tăng khả năng cạnh tranh, đáp ứng tốt các yêu cầu của thị trường. Ðây sẽ là công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp duy trì được các động lực tăng trưởng cũ và tìm kiếm mục tiêu tăng trưởng mới, góp phần phục hồi, phát triển hoạt động sản xuất, kinh doanh trong giai đoạn tới.