Nga và Trung Quốc dường như đang gia tăng mối quan hệ về kinh tế, chính trị và quân sự, đặt trong quan hệ nghèo nàn của cả hai quốc gia này với các nước phương Tây. Tuy nhiên hiện nay mối quan hệ này mang nhiều sắc thái hơn so với lần đầu tiên hình thành, bởi những điểm mạnh và điểm yếu ở cả hai bên lúc này.

Trong khi quan hệ thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc ngày càng trở nên tồi tệ hơn sau mỗi lần áp thuế trị giá hàng tỷ USD lên nhau, quan hệ thương mại giữa Trung Quốc và Nga lại đang nở rộ. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình thậm chí còn gọi Tổng thống Nga Vladimir Putin là "bạn thân" trong chuyến thăm cấp nhà nước tới Nga vào mùa hè năm nay.

Ông Tập cũng hứa với ông Putin rằng Trung Quốc "sẵn sàng song hành cùng ông" và hai nhà lãnh đạo đã ký các tuyên bố cam kết "phát triển hợp tác chiến lược và hợp tác toàn diện" giữa các quốc gia và "tăng cường ổn định chiến lược (bao gồm) các mối quan tâm chung về các vấn đề quốc tế, cũng như các vấn đề ổn định chiến lược toàn cầu."

Quan hệ kinh tế

Tăng cường quan hệ kinh tế là một phần trọng tâm trong quan hệ Trung - Nga. Tuần trước, các hãng thông tấn Nga và Trung Quốc cho biết hai nước dự định tăng gấp đôi thương mại trong 5 năm tới, lên 200 tỷ USD vào năm 2024 - tăng từ trị giá 107 tỷ USD thương mại năm 2018 - bằng cách thực hiện các dự án chung trong các lĩnh vực năng lượng, công nghiệp và nông nghiệp.

Mặc dù tuyên bố sẽ tăng thương mại song phương, song mối quan hệ kinh tế giữa Nga và Trung Quốc không phải là một "cuộc hôn nhân" bình đẳng. Quỹ Tiền tệ Quốc tế dự kiến nền kinh tế Nga sẽ tăng 1,2% trong năm 2019, trong khi đó, Trung Quốc dự kiến sẽ tăng 6,3%.

Không có gì ngạc nhiên khi Nga coi Trung Quốc là một thị trường tăng trưởng tiềm năng vào thời điểm thương mại với các quốc gia phương Tây bị hạn chế rất nhiều. Nga vẫn phải chịu các lệnh trừng phạt kinh tế đối với việc sáp nhập Crimea từ Ukraine vào năm 2014, cũng như can thiệp vào cuộc bầu cử của Mỹ vào năm 2016 và đầu độc một cựu điệp viên hai mang ở Anh.

Do đó, hoàn toàn hợp lý khi Nga tìm kiếm một đối tác kinh tế - và địa chính trị - và đồng minh với phương Đông.

Cailin Birch, nhà kinh tế toàn cầu tại EIU, nói với CNBC hôm thứ Năm, cam kết tăng cường thương mại của họ diễn ra trong bối cảnh "sự phân chia phạm vi ảnh hưởng của Mỹ và Trung Quốc".

Rõ ràng, Mỹ và Trung Quốc quan hệ vốn đã không tốt, nên sẽ hợp lý hơn nhiều khi Nga tìm cách xây dựng mối quan hệ với thị trường mới nổi khổng lồ này - mà sẽ còn là nguồn tăng trưởng bền vững, theo cách mà Mỹ sẽ không thể nào trở thành được. Quan trọng hơn, Nga và Trung Quốc không có những xung đột chính trị giống nhau, và điều đó mang lại nhiều cơ hội hơn cho thị trường Nga, cho các sản phẩm năng lượng của Nga và phát triển mối quan hệ kinh tế của họ.

Đối với Trung Quốc, một đối tác như Nga sẽ "làm cho Mỹ suy yếu hơn, và điều này mang lại lợi ích rất lớn", cô nói thêm.

Nga có một thứ mà Trung Quốc cần rất nhiều - năng lượng. Nga là một trong ba nhà sản xuất dầu và khí tự nhiên hàng đầu thế giới, trong khi Trung Quốc là nhà nhập khẩu dầu thô lớn thứ hai trên thế giới.

"Trung Quốc là nguồn tiêu thụ năng lượng mới, đặc biệt là nhiên liệu hóa thạch, và việc Trung Quốc có một đối tác mạnh mẽ đang tăng cường sản xuất dầu thô, chế tạo LNG (khí tự nhiên hóa lỏng) và vận chuyển khắp thế giới, cũng sẽ mang lại lợi ích cho chính quốc gia này, "Birch nói.

Tập trận giữa Nga và Trung Quốc

An ninh và quốc phòng là một lĩnh vực khác mà Nga và Trung Quốc dường như đã tìm cách xây dựng mối quan hệ, và các chuyên gia đồng ý rằng Nga có nhiều kinh nghiệm quân sự thực chiến hơn Trung Quốc. Mới tuần trước, "Quân đội giải phóng nhân dân" của Trung Quốc là một trong bảy lực lượng nước ngoài (bao gồm Ấn Độ và Pakistan) được mời tham gia cuộc tập trận quân sự khổng lồ "Tsentr 2019" của Nga.

Đây là năm thứ hai Trung Quốc tham gia, và sự tham gia liên tục được coi là có ý nghĩa đặc biệt, theo các chuyên gia như Richard Weitz, giám đốc Trung tâm Phân tích Chính trị - Quân sự tại Học viện Hudson.

"Cộng đồng an ninh quốc gia Trung Quốc và Nga chia sẻ các mục tiêu chung mà có thể được thúc đẩy thông qua hợp tác hơn nữa, như an ninh biên giới, phát triển công nghệ quân sự và chống khủng bố", ông nói với CNBC hôm thứ Hai.

Họ cũng nhận thấy các mối đe dọa từ các vị trí và chính sách của Mỹ và đồng minh mà họ có thể hợp tác để ngăn chặn, như phòng thủ tên lửa của Mỹ và sự can thiệp của quân đội phương Tây vào các khu vực "nóng". Họ còn nhìn ra cơ hội mở rộng ảnh hưởng của mình đối với các nguồn chi của Mỹ, bao gồm việc làm suy yếu Liên minh song phương và đa phương của Mỹ.

Kẻ thù tốt nhất?

Thành ngữ xa xưa "kẻ thù của kẻ thù chính là bạn" có thể được áp dụng khi nói đến mối quan hệ giữa Trung Quốc và Nga với Mỹ hiện nay. Quan hệ Trung - Mỹ hiện tại đang căng thẳng hơn rất nhiều so với Nga và Mỹ, được cho là do tranh chấp thương mại chưa được giải quyết.

Đối với Trung Quốc, quyết định của Chủ tịch Trump áp đặt hàng tỷ USD thuế quan đối với hàng nhập khẩu của Trung Quốc đã làm tổn hại đến tăng trưởng kinh tế và tiềm năng đất nước này.

Trong bối cảnh đó, thúc đẩy thương mại song phương giữa Trung Quốc và Nga có thể mở một cánh cửa mới đối với tăng trưởng cho cả Moscow và Bắc Kinh.

"Ngày càng nhiều người đồng tình rằng sự hợp tác giữa Nga và Trung Quốc là một sự ràng buộc về quyền lực, mà người dẫn dắt là Trung Quốc chứ không phải Nga, nhưng trong mối quan hệ này cả hai bên đều thể hiện được sức mạnh riêng của mình, và tôi nghĩ rằng Mỹ đang bắt đầu lo lắng về điều đó", bà Birch cho biết.

Bà nói thêm rằng, dựa trên quy mô thị trường và triển vọng tăng trưởng, Nga vẫn còn là một đối tác non trẻ, nên rõ ràng Nga sẽ bị ảnh hưởng từ Trung Quốc.

Quan hệ Trung Quốc - Nga: Liệu có phải là một mối đe dọa?

Các chuyên gia nói rằng yếu tố quy mô đã ủng hộ Trung Quốc trở thành đối tác chiếm ưu thế hơn trong mối quan hệ Trung - Nga, biến sự ganh đua trở thành động lực và có thể là rào cản hợp tác ở mức độ kinh tế và an ninh.

"Có vẻ như họ đang hợp tác, có vẻ như đó là tất cả mọi thứ đều tốt đẹp trong quan hệ Nga - Trung Quốc về quân sự - nhưng không đơn giản như vậy", Mathieu Boulegue, nhà nghiên cứu của Chương trình Russia and Eurasia tại Chatham House, cho biết.

Phát biểu tại một cuộc họp báo trước các cuộc tập trận quân sự liên quan đến Trung Quốc, Boulegue nói thông điệp của Nga gửi tới Trung Quốc liên quan đến việc tập trận tuần trước là: "không phải là về hợp tác". Thông điệp mà Nga đang gửi sang Trung Quốc thực sự là hoàn toàn ngược lại nếu hiểu ý nghĩa sâu xa đằng sau nó.

"Đó là về kết hợp lợi ích của Trung Quốc ở khu vực, bởi Trung Á hiện nay không còn chỉ bị ảnh hưởng trên phương diện kinh tế, mà còn chịu sự ảnh hưởng của Trung Quốc trên khía cạnh quân đội và an ninh khu vực."

Raffaello Pantucci, Giám đốc Nghiên cứu An ninh Quốc tế tại United Services Institute Hoàng gia (RUSI), cũng cho biết mối quan hệ giữa Nga và Trung Quốc chủ yếu là một "sự thực dụng" một và việc liên minh của họ không nên bị cường điệu bởi các nhà phân tích.

"Trung Quốc - Nga đang nghĩ gì, Nga-Trung Quốc sẽ phản ứng như thế nào? Bản thân mỗi quốc gia đều có những lợi ích rất khác nhau và nguy cơ là chúng ta quá phóng đại liên minh chiến lược này. Đây là một trong những hạn chế lớn nhất," ông chia sẻ với CNBC thứ hai

Tuy nhiên, Mỹ có thể sẽ theo dõi liên minh Trung - Nga, đặc biệt là về quốc phòng, và cực kỳ cẩn thận khi phá vỡ hiệp ước vũ khí hạt nhân lâu đời của mình với Nga. Liên minh quân đội giữa Nga và Trung Quốc đã gia tăng mạnh mẽ trong những năm gần đây "và có vẻ sẽ tăng cường trên khía cạnh quan trọng trong những năm tới, bao gồm hợp tác an ninh khu vực, bán vũ khí, tập trận quân sự và đối thoại quốc phòng."

"Hợp tác an ninh Trung - Nga tạo ra một thách thức đối với lợi ích của Mỹ, bao gồm đối với an ninh khu vực, biện pháp trừng phạt do Mỹ dẫn đầu, và tự do quân sự của Mỹ trong hành động và truy cập. Những thách thức này sẽ ngày càng rõ rệt nếu Trung Quốc và Nga trở thành một liên minh quốc phòng chính thức. "