Tập đoàn sản xuất máy bay thống nhất (UAC) của Nga đang nghiên cứu chế tạo máy bay chiến đấu một động cơ đầu tiên của nước này có tên gọi là Checkmate. Giá thành dự kiến sẽ rất phải chăng, chỉ từ 30 triệu đến 35 triệu USD. Nhờ giá thành thấp và điều kiện chính trị, nên nhiều quốc gia sẽ có cơ hội gia nhập câu lạc bộ sở hữu tiêm kích thế hệ thứ 5 với sự trợ giúp của nhà sản xuất Nga.

Nguyên mẫu của chiếc máy bay hiện đang được trưng bày tại Triển lãm hàng không vũ trụ quốc tế Dubai Airshow, diễn ra ở Các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE) từ ngày 14 đến 19-11-2021. Chiếc tiêm kích này được Tập đoàn nhà nước Rostec của Nga trưng bày trong một gian hàng kín. Buổi lễ giới thiệu còn có sự tham dự của Thủ tướng UAE, Tiểu vương Dubai Mohammed bin Rashid al-Maktoum.

F-35 của Mỹ – gần như không thể mua

Đến nay, máy bay chiến đấu thế hệ thứ 5 thực sự phổ biến duy nhất trên thị trường vũ khí quốc tế là F-35 Lightning của Mỹ. Ngoài Hoa Kỳ, nó còn được biên chế trong lực lượng vũ trang của 9 quốc gia khác, gồm Australia, Anh, Hà Lan, Đan Mạch, Israel, Ý, Na Uy, Hàn Quốc và Nhật Bản.

F-35 có tất cả những tính năng đặc trưng của thế hệ thứ 5 như: Khả năng phát hiện radar thấp, tốc độ bay siêu thanh, hệ thống điện tử hàng không hiện đại, tỷ lệ lực đẩy trên trọng lượng cao, các khoang đặt vũ khí nằm bên trong thân máy bay. Một trong những đặc tính nữa của F-35 là khả năng cất và hạ cánh thẳng đứng, cho phép sử dụng máy bay từ các tàu đổ bộ đa năng có boong quá ngắn.

Nói cách khác, F-35 Lightning của Mỹ có khả năng tăng cường đáng kể sức chiến đấu của lực lượng không quân thuộc bất kỳ quân đội nào trên thế giới.

Điểm yếu thực sự của F-35 không nằm ở “phần cứng”, mà là ở giá cả thị trường của nó. Theo các nguồn tin, giá trung bình tối thiểu của một chiếc máy bay dao động trong khoảng 80-100 triệu USD. Trong khi đó, nếu lấy ví dụ về các nhà cung cấp máy bay quân sự khác của phương Tây tùy thuộc vào khách hàng, thì mức giá này có thể cao hơn đáng kể (nước này có thể mua kèm điều kiện với giá 50 triệu USD, nhưng nước khác thì có giá 150 triệu USD). Trong trường hợp đó, chỉ những quốc gia phát triển nhất có đủ ngân sách quốc phòng mới có thể mua được số lượng đáng kể máy bay chiến đấu thế hệ thứ 5.

Một khía cạnh không kém phần quan trọng khác nữa là những lý do về mặt chính trị. Bởi hiện tại, Hoa Kỳ chỉ sẵn sàng bán F-35 cho các đồng minh thực sự của mình, hoặc cho các quốc gia mà theo quan điểm của Hoa Kỳ là thuộc phạm vi ảnh hưởng của mình. Tuy nhiên, ngay cả trong trường hợp bán hàng cho đồng minh, thì không phải mọi thứ đều diễn ra suôn sẻ. Chẳng hạn như Thụy Sĩ, quốc gia muốn mua F-35 của Mỹ, đã không thể làm được điều này, mặc dù có đủ tiền và tư cách đồng minh. Quốc gia này đã bị các nước châu Âu cản trở, vì họ cho rằng, việc bán F-35 cho Thụy Sĩ sẽ làm suy yếu vị thế của các công ty châu Âu sản xuất tiêm kích Eurofighter Typhoon.

Một ví dụ khác về những trở ngại chính trị đối với việc bán F-35 đó là câu chuyện của Thổ Nhĩ Kỳ. Sau khi mua của Nga một trung đoàn tên lửa phòng không S-400 Triumph, Ankara đã bị Washington từ chối cung cấp máy bay chiến đấu thế hệ thứ 5. Phía Mỹ đề xuất cung cấp cho Thổ Nhĩ Kỳ máy bay chiến đấu thế hệ thứ 4 là F-16 Fighting Falcon.

Nhiều nước có thể mua máy bay Nga

Giám đốc Trung tâm Phân tích Chiến lược và Công nghệ Nga (CAST), nhà phân tích quân sự Ruslan Pukhov cho rằng, nếu tiêm kích Checkmate của Nga bắt đầu được sản xuất hàng loạt trong thời hạn hợp lý, thì nó có thể trở nên thực sự hấp dẫn trên thị trường máy bay chiến đấu thế giới.

“Máy bay chiến đấu một động cơ thế hệ thứ 5 với giá bán và chi phí vận hành vừa phải sẽ là mối quan tâm lớn đối với nhiều khách hàng, chủ yếu là những nước không thể mua máy bay chiến đấu F-35 của Mỹ vì lý do chính trị. Do đó, nó có thể trở thành “cánh cửa bước vào thế hệ thứ 5” cho không quân nhiều quốc gia trên thế giới, tương tự như F-35 hiện nay như “cánh cổng” cho lực lượng không quân của các đồng minh được hưởng đặc quyền của Hoa Kỳ”, nhà phân tích quân sự Nga Ruslan Pukhov cho biết.

Chuyên gia này nhắc lại rằng, tiêm kích Checkmate (theo tuyên bố của nhà chế tạo, sở hữu tất cả các đặc điểm của thế hệ thứ 5), ngoài tổng chi phí, thì có lợi thế hơn so với F-35 về chi phí vận hành. “Kiến trúc sư trưởng của chiếc máy bay chiến thuật hạng nhẹ cho biết, tiêm kích này sẽ có chi phí cho mỗi giờ bay thấp hơn 7 lần so với F-35 của Mỹ. Hiện nay, chi phí mỗi giờ bay cho F-35 ước tính khoảng 31-33 nghìn USD”, nhà phân tích quân sự Nga khẳng định.

“Máy bay sẽ cạnh tranh với F-35 Lightning II của Mỹ và Saab JAS-39E/F Gripen NG của Thụy Điển (máy bay chiến đấu thế hệ 4). Những loại máy bay này rõ ràng được coi là đối thủ cạnh tranh chính trên thị trường trong tương lai”, chuyên gia Ruslan Pukhov nhận định.

Các nhà chế tạo cho biết, chuyến bay đầu tiên của nguyên mẫu đầu tiên sẽ diễn ra vào năm 2023. Việc sản xuất các mẫu bay thử nghiệm tiếp theo được dự kiến vào năm 2024-2025, còn các cuộc thử nghiệm cấp nhà nước sẽ hoàn thành vào năm 2026. Cũng trong năm 2026 sẽ bắt đầu giao máy bay chiến đấu mới cho khách hàng. Theo kế hoạch kinh doanh của Tập đoàn sản xuất máy bay thống nhất (UAC), số lượng xuất khẩu tiềm năng của loại máy bay chiến đấu này trong 15 năm tới là 300 chiếc.