Ngày 24/2/2025, VNBA đã có Công văn số 64/HHNH-PLNV gửi Ngân hàng Nhà nước Việt Nam nêu rõ những vướng mắc liên quan đến việc triển khai các quy định pháp luật về xử lý nợ xấu và tài sản bảo đảm, mua bán nợ khi Nghị quyết số 42/2017/QH14 hết hiệu lực.

Theo VNBA, Nghị quyết số 42/2017/QH14 hết hiệu lực (ngày 31/12/2023) và quy định về thu giữ tài sản bảo đảm để xử lý nợ xấu của TCTD không được luật hóa đưa vào Luật Các TCTD năm 2024, do đó, các TCTD chỉ có thể áp dụng cơ chế khởi kiện ra tòa án, gây khó khăn, chậm trễ, tăng chi phí cho các TCTD trong hoạt động xử lý tài sản bảo đảm.

Ngoài ra, trên thực tế, nhiều khách hàng biết TCTD không có quyền thu giữ tài sản bảo đảm của TCTD đã hết hiệu lực, cố tình chây ỳ và bất hợp tác trong việc xử lý tài sản bảo đảm. Vì vậy, việc xử lý tài sản bảo đảm của các TCTD càng khó khăn hơn.

Về việc nhận chính tài sản bảo đảm để thay thế nghĩa vụ trả nợ, theo quy định, TCTD được phép nhận tài sản bảo đảm để thay thế nghĩa vụ trả nợ và được sở hữu tài sản nhận thay thế nghĩa vụ trả nợ. Tuy nhiên, thời gian qua, việc nhận tài sản bảo đảm thay thế nghĩa vụ trả nợ của các TCTD gặp nhiều vướng mắc do các cơ quan đăng ký đất đai địa phương có cách hiểu không thống nhất về việc nhận tài sản bảo đảm thay thế nghĩa vụ trả nợ  dẫn đến rủi ro tranh chấp, TCTD khó có thể chủ động trong việc xử lý tài sản.

Cụ thể, TCTD chỉ được chiếm hữu mà không được chuyển quyền sở hữu tài sản bảo đảm nhận thay thế nghĩa vụ trả nợ hoặc TCTD không thể nhận chuyển nhượng đối với các loại đất không phải là đất thương mại dịch vụ, chẳng hạn như: đất ở, đất nông nghiệp… và yêu cầu phải thực hiện thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng đất thì mới đồng ý thực hiện thủ tục chuyển nhượng tài sản cho TCTD.

Đối với bảo vệ quyền lợi của bên thứ ba ngay tình, khi thẩm định tài sản bảo đảm, không có quy định pháp luật yêu cầu TCTD phải kiểm tra về chủ sở hữu tài sản trước chuyển nhượng và cũng không có cơ sở yêu cầu chủ sở hữu tài sản hiện tại (trên giấy chứng nhận) cung cấp thông tin của bên chuyển nhượng do Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất đã được cơ quan có thẩm quyền cấp hợp pháp.

Mặt khác, do quyền sử dụng đất có thể được chuyển nhượng nhiều lần giữa nhiều chủ thể, nếu một trong số giao dịch chuyển nhượng bị vô hiệu thì TCTD không có điều kiện để biết/lường trước được sự việc để thẩm định, kiểm tra vì TCTD không có chức năng, thẩm quyền để thẩm tra nguồn gốc hình thành lên tài sản bảo đảm.

“Do đó, nếu quy trách nhiệm về thẩm định cho ngân hàng, theo đó ngân hàng phải có tài liệu chứng cứ chứng minh như yêu cầu tại Mục 1 Phần III Công văn số 02/TANDTC-PC sẽ gây khó khăn rất lớn, làm ảnh hưởng trực tiếp đến quyền, lợi ích chính đáng của TCTD, bên thứ ba ngay tình theo quy định pháp luật”, VNBA nêu rõ trong công văn.

Về việc xử lý nợ thông qua thủ tục phá sản, đối với khoản nợ đang được xử lý theo thủ tục thi hành án, nhưng khách hàng bị yêu cầu mở thủ tục phá sản thì phát sinh vướng mắc liên quan đến việc xử lý tài sản bảo đảm của bên thứ ba. Trường hợp tòa án đã thụ lý đơn yêu cầu/đã ra quyết định mở thủ tục phá sản thì cơ quan thi hành án sẽ lần lượt ra quyết định tạm đình chỉ, đình chỉ thi hành án đối với doanh nghiệp, bao gồm cả việc đình chỉ thi hành phần xử lý tài sản bảo đảm của bên thứ ba (vốn không liên quan đến quá trình giải quyết phá sản) và việc thi hành án đương nhiên kết thúc, nên TCTD không có căn cứ, cơ sở xử lý tài sản bảo đảm của bên thứ ba để thu hồi nợ và cũng thiếu cơ sở pháp lý để yêu cầu Tòa án đã thụ lý đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản giải quyết trong cùng vụ việc phá sản.