Các chuyên gia cho rằng việc các ngân hàng liên tục rao bán, thanh lý các tài sản đảm bảo của những khoản nợ xấu tồn đọng tại ngân hàng giai đoạn này, ở một góc độ nào đó được cho là cơ hội để thúc đẩy thị trường mua bán nợ.

Hơn nữa, đó còn là phép thử để "rà" lại trước khi kết thúc Đề án cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2016-2020. Đây cũng là tiền đề để xây dựng các giải pháp trong thời gian tới.

Thận trọng với nợ được cơ cấu lại

Đầu năm, trước tác động của dịch COVID-19, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Thông tư 01 quy định, hướng dẫn tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài cơ cấu lại thời hạn trả nợ; miễn, giảm lãi và phí; giữ nguyên nhóm nợ nhằm hỗ trợ khách hàng.

Tính đến ngày 14/9, các tổ chức tín dụng đã cơ cấu lại thời hạn trả nợ cho trên 271.000 khách hàng với dư nợ 321.000 tỷ đồng; miễn, giảm, hạ lãi suất cho gần 485.000 khách hàng với dư nợ 1,18 triệu tỷ đồng. Đặc biệt các tổ chức tín dụng đã cho vay mới lãi suất ưu đãi (thấp hơn phổ biến từ 0,5%-2,5% so với trước dịch) với doanh số lũy kế từ 23/1 đến nay đạt 1,6 triệu tỷ đồng cho 310.000 khách hàng.

Chỉ đạo của Ngân hàng Nhà nước được cho là để "cứu sống" các doanh nghiệp trước bờ vực phá sản và cũng góp phần vực dậy nền kinh tế. Tuy vậy, không có nghĩa các tổ chức tín dụng được chủ quan.

Chuyên gia Nguyễn Trí Hiếu cho rằng "bức tranh" nợ xấu và "sức khỏe" nhà băng trở nên khó đánh giá hơn khi diễn biến dịch COVID-19 ngày càng trở nên phức tạp. Thực tế, lượng dư nợ bị ảnh hưởng bởi COVID-19 được cơ cấu lại là rất lớn, nếu sau này Thông tư 01 hết hiệu lực mà doanh nghiệp vẫn không thể trả được nợ, nợ xấu của các ngân hàng sẽ tăng mạnh, những ngân hàng chưa chuẩn bị nguồn dự phòng sẽ trở tay không kịp.

"Dù Thông tư 01 cho phép nhà băng không phải chuyển nhóm nợ, không phải trích lập dự phòng, song các ngân hàng nên tự chuẩn bị dự phòng. Tuy vậy, giải pháp này chỉ phù hợp với những ngân hàng dồi dào tài chính," ông Hiếu nhấn mạnh.

Vì vậy, theo ông Hiếu, lợi nhuận ngân hàng năm 2020 có thể không "thực" nếu không dự phòng nợ xấu đúng mức. Đặc biệt, các tổ chức tín dụng cần thận trọng với 2 loại nợ là nợ được cơ cấu lại và những khoản nợ mới cho vay.

Đây cũng là nỗi lo của Vietcombank khi ngân hàng này đã cơ cấu và giữ nguyên nhóm nợ theo Thông tư 01 đạt khoảng 9.800 tỷ đồng, tương ứng 1,3% tổng dư nợ của Vietcombank.

“Hiện nay chúng tôi đang rất quan tâm đến khoản nợ với số tiền 9.800 tỷ đồng được cơ cấu và giữ nguyên nhóm nợ này làm sao kiểm soát được để không trở thành nợ xấu. Trong giai đoạn hiện nay, dịch COVID-19 vẫn diễn biến phức tạp, các nước cũng đã có nhiều biện pháp phòng ngừa nhưng để khôi phục kinh tế như giai đoạn chưa có dịch là rất khó khăn. Vì vậy, khả năng phải cơ cấu tiếp đối với các doanh nghiệp thì Vietcombank cũng sẽ xem xét theo hướng dẫn và chỉ đạo của Ngân hàng Nhà nước trong thời gian tới cũng như tình hình kinh tế-xã hội của Việt Nam,” ông Thắng chia sẻ.

Đối với những khoản nợ cơ cấu này, lãnh đạo Vietcombank cho biết luôn theo dõi rất chặt chẽ và phối hợp để khách hàng có thể hoàn trả đúng nợ như đã cơ cấu, tránh tình trạng bị chuyển thành nợ xấu.

Để kiểm soát nợ xấu, giới chuyên gia cho rằng ngân hàng khi cho vay phải thẩm định kỹ, lường trước rủi ro và có trích lập dự phòng với tỷ lệ nhất định, đặc biệt không hạ chuẩn cho vay. Tuy nhiên, COVID-19 là sự việc không thể lường trước, nên không loại trừ nợ xấu của nhiều ngân hàng sẽ tăng mạnh.

Minh bạch thị trường mua bán nợ

Theo nhiều lãnh đạo ngân hàng, nợ xấu khó có thể được xử lý triệt để nếu không có một thị trường mua bán nợ đúng nghĩa. Mặc dù nguồn cung về nợ xấu khá lớn, nhưng số lượng công ty chuyên về mua bán nợ xấu lại không nhiều, mới chỉ có VAMC, Công ty Mua bán nợ Việt Nam (DATC), các công ty mua bán nợ của các tổ chức tín dụng và một số tổ chức, cá nhân khác.

Vì vậy, theo chuyên gia tài chính Cấn Văn Lực, cần phải sớm thành lập thị trường mua bán nợ vì 3 lý do. Một là, khi thiết lập một thị trường mua bán nợ sẽ giúp cho việc mua bán nợ được chính thức hoá hơn, bởi lâu nay thị trường này tuy vẫn diễn ra nhưng chỉ là giữa các ngân hàng với các tổ chức tín dụng và giữa các tổ chức tín dụng với VAMC chứ chưa được phát triển ra bên ngoài, đặc biệt là các nhà đầu tư tư nhân cả trong và ngoài nước. 

Thứ hai, khi có thị trường như vậy thì sẽ có nhiều nhà đầu tư hơn, thúc đẩy thanh khoản và các món nợ xấu được luân chuyển nhanh hơn. Cuối cùng, sẽ góp phần phát triển chung vào thị trường tài chính Việt Nam, gồm thị trường trái phiếu và thị trường vốn Việt Nam. 

TS. Trần Du Lịch, thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính-tiền tệ quốc gia cũng cho rằng việc giải quyết, sắp xếp lại hệ thống ngân hàng thương mại trong thời gian qua chỉ chống được sự đổ vỡ, nhưng làm thế nào để nâng cao năng lực quản trị và làm sạch dứt điểm nợ xấu trong sổ sách của các ngân hàng mới là vấn đề quan trọng. 

"Một số ngân hàng thương mại có vốn nhà nước đã cổ phần hóa, nhưng thực chất vẫn không thay đổi nhiều, Nhà nước vẫn nắm tỷ lệ lớn. Sở hữu chéo trong ngành ngân hàng từng bước được giải quyết, song chưa triệt để…," ông Lịch lo lắng.

Cũng theo vị chuyên gia này, công cuộc xử lý tồn đọng và nợ xấu trong hệ thống ngân hàng mới đi được hơn nửa chặng đường, nên trong những năm tới cần phải giải quyết triệt để các vấn đề căn bản của hệ thống, kể cả khung pháp lý, đặc biệt là việc thành lập thị trường mua bán nợ. Bởi một khi thị trường này chưa hình thành, muốn giải quyết được nợ xấu là vô cùng khó khăn.

Tuy nhiên, với bối cảnh khó khăn trước mắt, để xử lý nợ xấu một cách hiệu quả, các chuyên gia cho rằng vấn đề "căn cốt" là doanh nghiệp phải phục hồi sản xuất kinh doanh, từ đó mới có nguồn vốn trả nợ ngân hàng thì việc xử lý nợ xấu cũng sẽ "thuận buồn, xuôi gió".