Trung Quốc thắt chặt yêu cầu về nhập khẩu nông sản

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu nông sản thủy sản Việt Nam – Trung Quốc 6 tháng đầu năm 2021 đạt 8,67 tỷ USD, tăng 38,8% so với cùng kỳ. Trong đó Việt Nam xuất khẩu đạt hơn 6,17 tỷ  USD, tăng 35,8% so với cùng kỳ, nhập khẩu đạt 2,5 tỷ USD. Điều này cho thấy, Trung Quốc vẫn là một thị trường lớn và lâu năm về xuất khẩu nông sản của Việt Nam.

Tuy nhiên, phản ánh từ các cửa khẩu tại Lạng Sơn, hiện nay phía Trung Quốc đã kiểm hóa 100% lô hàng trái cây Việt Nam nên thời gian thông quan hàng hóa lâu hơn so với mặt hàng trái cây của các nước khác. Ví dụ như trái cây của Thái Lan chỉ kiểm hóa 30%. Bên cạnh đó, nhiều hoa quả có nhu cầu xuất khẩu lợi thế của Việt Nam nói chung và của Lạng Sơn nói riêng như: chanh leo, sầu riêng, na chưa thuộc danh mục được cấp chính ngạch sang thị trường Trung Quốc. Và gần đây, do phía Trung Quốc dừng tạm thời nhập khẩu thanh long qua cửa khẩu Hà Khẩu (ở Việt Nam là cửa khẩu Lào Cai) và cửa khẩu Thiên Bảo (cửa khẩu Thanh Thủy tại tỉnh Hà Giang), cho nên lượng vận chuyển phương tiện thanh long tăng và dồn tại cửa khẩu Tân Thanh tính đến ngày 7/8 là 521 xe trong tổng số 619 xe nông sản trái cây.

Đặc biệt, theo ông Nguyễn Quốc Toản, Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), trong thời gian qua, Trung Quốc đã tăng cường áp dụng các tiêu chuẩn về kiểm dịch nguồn gốc xuất xứ, nhãn mác, đồng thời kiểm soát chặt về tiêu chuẩn chất lượng hàng hóa, vệ sinh an toàn thực phẩm đối với các mặt hàng nông sản hoa quả, trái cây nhập khẩu từ Việt Nam. Cụ thể, hàng hoa quả nông sản từ Việt Nam, bắt buộc phải thuộc các vườn trái cây hoặc xưởng đóng gói đã được các cơ quan Việt Nam đăng ký và được Tổng cục Hải quan Trung Quốc xác nhận và bắt buộc phải làm thủ tục thẩm định kiểm dịch. Khi khai báo phải xuất trình giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật của các cơ quan Việt Nam. Về việc này, theo ông Nguyễn Quốc Toản, tuy đã được Bộ NN&PTNT, Bộ Công Thương, UBND các tỉnh khuyến cáo tuyên tuyền nhưng trên thực tế, còn nhiều doanh nghiệp xuất khẩu của chúng ta chưa quan tâm đúng mức vấn đề này.

Theo các cơ quan chức năng tỉnh Quảng Ninh, một trong những khó khăn hiện nay đó là khi chính sách của phía Trung Quốc có thay đổi, có dự báo nhưng doanh nghiệp của Việt Nam chưa cập nhập kịp thời, chưa đáp ứng yêu cầu kiểm nghiệm, kiểm dịch của phía bạn nên hàng hóa thông quan vào Trung Quốc gặp nhiều khó khăn vì truy xuất nguồn gốc. Do đó, có nhiều lô hàng sang Trung Quốc bị trả lại.

Hiện nay, tại Quảng Ninh, việc giao nhận hàng hóa tại các các cửa khẩu của các doanh nghiệp bị ảnh hưởng do phải thực hiện biện pháp phòng chống dịch, phát sinh thêm chi phí. Thứ nữa là về chi phí dịch vụ logistic, vận tải, dịch vụ bốc xếp hàng hóa, thông quan trên địa bàn tỉnh hiện nay còn cao so với cửa khẩu tại Lạng Sơn, Lào Cai.

Với tỉnh Lào Cai, hiện nay đang gặp nhiều khó khăn tại các cửa khẩu do phía Trung Quốc thực hiện kiểm tra và khử trùng phòng dịch đối với các loại hàng hóa được nhập khẩu được vận chuyển bằng container lạnh và container thông thường vì lo ngại dịch bệnh COVID-19. Do đó, dẫn đến việc thông quan tại cửa khẩu phát sinh chi phí cho các doanh nghiệp xuất khẩu.

Kể từ ngày 18/7/2021, sau khi phía tỉnh Vân Nam công bố xét nghiệm mẫu dương tính COVID-19 trên phương tiện chở mặt hàng thanh long thì các doanh nghiệp Trung Quốc đã chủ động dừng nhập khẩu mặt hàng này qua cặp cửa khẩu quốc tế đường bộ Kim Thành – Bắc Sơn (Lào Cai – Hà Khẩu). Một số doanh nghiệp có hàng tồn tại Lào Cai đã chủ động đưa hàng sang các cửa khẩu khác để xuất khẩu.

Đến gần 5/8, phía Trung Quốc tiếp tục thông báo cho các doanh nghiệp về việc hạn chế nhập khẩu đối với tất cả các mặt hàng được vận chuyển bằng container lạnh nhằm chống dịch bệnh COVID-19 lây lan tại khu vực biên giới. Tuy nhiên, thực tế thông quan tại các cửa khẩu cho thấy tất cả các mặt hàng trái cây tươi, trong đó bao gồm các mặt hàng không vận chuyển bằng xe lạnh như chuối, mít, dưa hấu,… Trung Quốc cũng không tiếp nhận đón hàng.

Đối với mặt hàng gỗ, ván bóc, Trung Quốc không hạn chế nhập khẩu mặt hàng này tuy nhiên, với các mặt hàng này, Trung Quốc nhập khẩu đưa sâu vào nội địa nên cũng gặp những khó khăn nhất định về việc vận chuyển.

Cần chuyển mạnh sang xuất khẩu chính ngạch

Trước những khó khăn hiện nay, đã có rất nhiều kiến nghị từ các địa phương được đưa ra để tháo gỡ những khó khăn đang gặp phải. Trong đó, tỉnh Lạng Sơn kiến nghị Bộ NN&PTNT cần đẩy nhanh đàm phán và hoàn tất các thủ tục kỹ thuật để mở cửa một số mặt hàng mà chúng ta đã đề xuất như: chanh leo, na,… Về truy xuất nguồn gốc, Bộ NN&PTNT đã chỉ đạo rất quyết liệt, tuy nhiên, cần đẩy mạnh việc cấp mã số vùng trồng trái cây xuất khẩu, thúc đẩy sớm ký kết thỏa thuận về kiểm dịch thực vật đối với 8/9 hoa quả còn lại đã nằm trong danh sách để giảm thời gian thực hiện các thủ tục kiểm tra hàng hóa tại cửa khẩu.

Lạng Sơn kiến nghị Bộ Công Thương chỉ đạo UBND các tỉnh chủ động nắm bắt thông tin tại các cửa khẩu để khuyến cáo doanh nghiệp có điều tiết phù hợp, giảm lưu lượng hàng hóa xuất nhập khẩu đến khu vực cửa khẩu Lạng Sơn và thời gian cao điểm để tránh ùn tắc vận tải, gây quá tải trong quản lý người và phương tiện qua lại các cửa khẩu, tránh nguy cơ bùng phát và lây lan dịch bệnh tại các cửa khẩu.

Ngoài ra, cần chỉ đạo UBND các tỉnh, thành phố ưu tiên tiêm vắc xin phòng COVID-19 và xét nghiệm cho lái xe, chủ xe, phụ hàng chuyên vận chuyển hàng hóa xuất nhập khẩu qua khu vực Lạng Sơn; quan tâm ưu tiên phân bổ thêm cho tỉnh Lạng Sơn vắc xin phòng COVID-19 để tiêm cho các lực lượng làm nhiệm vụ cửa khẩu, chủ hàng, lái xe và người làm dịch vụ và nhân dân khu vực biên giới.

Tuy nhiên, một trong những giải pháp được nhiều tỉnh có cửa khẩu tại biên giới với Trung Quốc nhấn mạnh đến, đó là việc cần tăng cường ký kết bằng hợp đồng thương mại chính thức để đẩy mạnh xuất khẩu sang chính ngạch. Theo các địa phương, đây là giải pháp rất quan trọng cần được thúc đẩy trong giai đoạn hiện nay.

Về vấn đề này, ông Trần Quốc Toản, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết, Bộ Công Thương đã có những văn bản gửi các hiệp hội, ngành hàng và các doanh nghiệp tiếp tục thực hiện các khuyến cáo của Bộ Công Thương về xuất khẩu sang chính ngạch và giảm mạnh việc đưa hàng lên biên giới để xuất khẩu theo hình thức cư dân biên giới.

Liên quan đến vấn đề này, ngày 20/8 vừa qua, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh đã có văn bản gửi các Hiệp hội sản xuất, nhập khẩu hàng hóa; Hiệp hội doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam. Trong văn bản nêu rõ, trong bối cảnh dịch COVID-19 tiếp tục diễn biến phức tạp, các cơ quan quản lý cửa khẩu của cả Trung Quốc và Việt Nam đều đã phải tăng cường các biện pháp phòng chống dịch bệnh. Cho tới nay, nhờ nỗ lực của cả hai bên, hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa về cơ bản vẫn được duy trì nhưng tiến độ thông quan không được như trước đây do phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về an toàn phòng dịch. 

Trước tình hình đó, để tạo thuận lợi cho công tác thông quan, tránh tình trạng ùn tắc, tồn đọng hàng hóa, phương tiện tại các cửa khẩu trên địa bàn các tỉnh biên giới phía Bắc, Bộ Công Thương khuyến nghị doanh nghiệp chuyển nhanh, chuyển mạnh hoạt động xuất khẩu hàng hóa đi thị trường Trung Quốc sang hình thức chính ngạch.

Thực tiễn cho thấy hàng hóa xuất khẩu chính ngạch, mua bán theo hợp đồng có người nhận và các điều kiện giao hàng rõ ràng có khả năng thông quan thuận lợi hơn rất nhiều so với hàng hóa vận chuyển lên biên giới để xuất khẩu theo hình thức trao đổi cư dân tại các cặp chợ đường biên. Đây cũng chính là hình thức giúp cho việc trao đổi, mua bán nông sản của người dân, doanh nghiệp giữa Việt Nam và Trung Quốc được thuận lợi, dễ dàng hơn khi các yêu cầu đã được hai bên thống nhất từ trước, tránh việc các lô hàng không đảm bảo, bị trả lại.

Bấy lâu nay, nông sản Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc thường gặp nhiều khó khăn tại các cửa khẩu biên giới phía Bắc, đặc biệt khi vào mùa thu hoạch chính vụ của nhiều loại nông sản dẫn đến quá nhiều lượng xe chở nông sản đổ về các cửa khẩu, đồng thời do những quy định của phía Trung Quốc có những thay đổi trong những thời điểm nhất định gây nhiều cản trở cho việc thông quan nông sản. Chính vì vậy, để gỡ khó cho những khó khăn này, nhất là khi việc kiểm soát ngày càng chặt chẽ do ảnh hưởng của dịch bệnh và những yêu cầu khắt khe hơn của phía Trung Quốc, thiết nghĩ, việc ký hết các hợp đồng thương mại, chuyển sang xuất khẩu bằng hình thức chính ngạch là giải pháp cần thiết và cần được tăng cường thực hiện để giảm thiểu rủi ro cho các mặt hàng nông sản xuất khẩu sang thị trường này