Chuyển biến từ Chương trình "Mỗi xã, phường một sản phẩm"

Chương trình "Mỗi xã, phường một sản phẩm" (OCOP) là chương trình phát triển kinh tế khu vực nông thôn theo hướng phát triển nội lực và gia tăng giá trị. Đây cũng là giải pháp, nhiệm vụ trong triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới. Trọng tâm của chương trình OCOP là phát triển sản phẩm nông nghiệp, phi nông nghiệp, dịch vụ có lợi thế ở mỗi địa phương theo chuỗi giá trị, do các thành phần kinh tế tư nhân (doanh nghiệp, hộ sản xuất) và kinh tế tập thể thực hiện. Trong chương trình này, Nhà nước đóng vai trò kiến tạo, ban hành khung pháp lý và chính sách để thực hiện; định hướng quy hoạch các vùng sản xuất hàng hóa, dịch vụ; quản lý và giám sát tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm; hỗ trợ các khâu: Đào tạo, tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật, ứng dụng khoa học công nghệ...

Chương trình OCOP đã được triển khai thí điểm tại Quảng Ninh từ năm 2013 và đang được khuyến khích nhân rộng ra cả nước. Việc thực hiện Chương trình OCOP ở Quảng Ninh đã thu được những kết quả bước đầu quan trọng; nhất là tạo hướng để các huyện, thành phố, thị xã khai thác tốt các tiềm năng lợi thế, phát triển kinh tế vùng nông thôn và nâng cao thu nhập cho người dân. Kết quả là doanh thu từ sản phẩm OCOP Quảng Ninh liên tục tăng qua các năm.

Năm 2018, tổng doanh thu các sản phẩm tham gia OCOP của tỉnh Quảng Ninh đạt 359.041 triệu đồng, tăng 9,4% so với cùng kỳ 2017; Lợi nhuận đạt 38.668 triệu đồng, tăng 10% so với cùng kỳ 2017. Các tổ chức, đơn vị, DN tham gia OCOP đã trực tiếp tạo công ăn việc làm cho 3.532 lao động, với mức thu nhập bình quân từ 5-9 triệu đồng/người/tháng. Hầu hết các sản phẩm đều gia tăng về doanh thu, lợi nhuận… Để phát triển Chương trình OCOP theo hướng bền vững, UBND tỉnh Quảng Ninh đã ban hành văn bản phê duyệt danh mục các sản phẩm OCOP chủ lực cấp tỉnh và định hướng sản phẩm OCOP giai đoạn 2018 - 2020.

Chương trình "Mỗi xã, phường một sản phẩm" trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0

Hiện nay, trong bối cảnh của cuộc Cách mạng công nghiệp (CMCN) 4.0, việc thực hiện chương trình OCOP tỉnh Quảng Ninh có nhiều thời cơ, thuận lợi nhưng cũng gặp phải một số khó khăn, thách thức nhất định.

Những thuận lợi của Cách mạng công nghiệp 4.0 đối với Chương trình "Mỗi xã, phường một sản phẩm"

Cuộc CMCN 4.0 với sức ảnh hưởng trên phạm vi toàn cầu đã có nhiều tác động đến toàn bộ tình hình kinh tế - xã hội Việt Nam. Cuộc cách mạng này cũng mang đến nhiều cơ hội cho việc phát triển các sản phẩm chủ lực của tỉnh Quảng Ninh, cụ thể:

- Mang lại cơ hội cho người dân Quảng Ninh tiếp cận với nền kinh tế toàn cầu. Ảnh hưởng của CMCN 4.0 mà cụ thể là Internet, Internet vạn vật, lưu trữ dữ liệu quy mô lớn, điện toán đám mây… sẽ mở ra cơ hội tốt cho nền kinh tế nói chung và tỉnh Quảng Ninh nói riêng tiếp cận với những ứng dụng khoa học công nghệ tiện ích, chi phí phù hợp. Thông qua việc sử dụng các trang thiết bị, chương trình, công nghệ số hiện đại, các đơn vị, DN, cá nhân có thể ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ vào quá trình phát triển kinh tế, nâng cao hiệu quả của việc thực hiện chương trình OCOP tại địa phương.

- Tác động đến nhận thức và hành động của cán bộ quản lý chính quyền địa phương, đặt ra yêu cầu đối với mỗi cá nhân phải nỗ lực học tập nâng cao trình độ khoa học công nghệ, ứng dụng những tiến bộ về kỹ thuật trong công tác chuyên môn để nâng cao năng suất lao động và chất lượng công việc.

- Đặt ra yêu cầu cho các tổ chức, DN phải thích ứng với khoa học – kỹ thuật hiện đại, điều này cũng sẽ thúc đẩy cơ quan quản lý, các DN, các cá nhân tham gia vào phát triển kinh tế phải đầu tư và ứng dụng công nghệ mạnh mẽ, nâng cao hiệu quả quá trình sản xuất kinh doanh các sản phẩm chủ lực của tỉnh Quảng Ninh.

- Những tiến bộ từ cuộc CMCN 4.0 là động lực giúp các cá nhân, DN, cán bộ, các đơn vị của tỉnh Quảng Ninh nỗ lực hơn trong điều kiện nắm bắt và thay đổi kịp thời để thích nghi với công nghệ mới.

- Nhờ CMCN 4.0 mà hệ thống công nghệ thông tin đã được ứng dụng sâu rộng vào hầu hết các hoạt động kinh tế tài chính, trở thành mạch máu không thể thiếu trong quản lý điều hành hoạt động kinh tế của Nhà nước. Điều đó giúp cho các hoạt động kinh tế có thể diễn ra một cách nhanh chóng và hiệu quả. Đây sẽ là cơ hội cho chính quyền tỉnh Quảng Ninh ứng dụng tiến bộ kỹ thuật vào điều hành và quản lý chương trình OCOP, giúp nâng cao hiệu quả, tiết kiệm chi phí và thu hút đông đảo các thành phần kinh tế tham gia vào phát triển các sản phẩm OCOP của Tỉnh.

- Mang lại nhiều cơ hội việc làm cho người dân tỉnh Quảng Ninh trong việc phát triển kinh tế. Nhờ có CMCN 4.0 mà phạm vi công việc và lĩnh vực hoạt động của các cá nhân, các DN được mở rộng. Chi phí giao thông vận tải và thông tin liên lạc sẽ giảm xuống, vấn đề hậu cần và các chuỗi cung ứng toàn cầu sẽ trở nên đơn giản, hiệu quả hơn, khiến các chi phí thương mại sẽ giảm xuống, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

- CMCN 4.0 dựa trên nền tảng công nghệ số, tích hợp các công nghệ thông minh để tối ưu hóa quy trình sản xuất, quy trình kinh doanh, quy trình nghiệp vụ, phương thức sản xuất, từ đó nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh cho DN cho người dân tỉnh Quảng Ninh trong việc phát triển các sản phẩm chủ lực của địa phương.

- Giúp làm tăng năng lực cạnh tranh của DN thông qua tăng năng suất, sản lượng, chất lượng và giảm chi phí; Thúc đẩy thương mại điện tử và hình thành các mô hình kinh doanh mới, cải thiện hiệu quả và tạo ra các loại hình doanh thu mới…

Những thách thức của Cách mạng công nghiệp 4.0

CMCN 4.0 cũng đặt ra không ít thách thức, buộc các chính quyền địa phương, DN và các cá nhân phải quan tâm đến những nội dung sau:

- CMCN 4.0 đặt ra thách thức trong việc hoàn thiện hành lang pháp lý phục vụ phát triển kinh tế địa phương nói chung và thực hiện chương trình OCOP của tỉnh Quảng Ninh nói riêng. Trong đó, việc xuất hiện nhiều vấn đề mới, phức tạp, đòi hỏi các cơ quan chức năng cần nghiên cứu, đánh giá, sửa đổi, bổ sung cơ chế, chính sách phát triển kinh tế nói chung và chính sách phát triển OCOP của tỉnh nói riêng để đáp ứng yêu cầu thực tế và sự phát triển nhanh của khoa học công nghệ.

- Một thách thức lớn đối với đẩy mạnh việc phát triển OCOP theo hướng bền vững là việc đầu tư phát triển trang thiết bị để thích ứng với tiến bộ khoa học công nghệ số. Đầu tư cho các thiết bị công nghệ, ứng dụng khoa học hiện đại sẽ giúp mang lại nhiều hiệu quả tuy nhiên chi phí đầu tư là vấn đề đáng quan tâm đối với chính quyền, các DN, các cơ sở sản xuất kinh doanh và người dân Quảng Ninh.

- Đặt ra thách thức lớn về vấn đề cạnh tranh. Những DN, cá nhân tham gia vào phát triển sản xuất kinh doanh muốn tồn tại và phát triển cần phải nâng cao năng lực cạnh tranh của mình. Những DN, cá nhân nào thích ứng được với những thay đổi của cuộc CMCN 4.0 sẽ tiết kiệm được chi phí, tăng năng suất lao động... từ đó gia tăng lợi nhuận. Ngược lại, thành phần nào không thích ứng được sẽ bị tụt lùi, không cạnh tranh được với các đơn vị khác. Hiện nay, nhiều DN và người dân tỉnh Quảng Ninh còn chưa thích ứng được với những thay đổi mới, còn rất bị động với các xu thế mới, không hiểu bản chất của CMCN 4.0, không thấy được liên quan của các xu thế công nghệ đến ngành, lĩnh vực của mình, không sẵn sàng năng lực để tiếp cận công nghệ, hệ thống hạ tầng, tiến bộ khoa học, công nghệ của CMCN 4.0…

- Đặt ra thách thức đối với các tổ chức, DN và người dân tỉnh Quảng Ninh là cần phải xem xét lại mô hình tổ chức sản xuất kinh doanh để phù hợp với xu hướng quản trị thông minh… Đặc biệt, cần phải nghiên cứu, thay đổi một cách phù hợp để đáp ứng nhu cầu đòi hỏi ngày càng cao của thị trường thời đại cách mạng số.

- CMCN 4.0 với sự phát triển ngày càng tinh vi của công nghệ số sẽ làm tăng những lỗ hổng bảo mật, tạo điều kiện cho tội phạm công nghệ cao hoạt động. Điều này đặt ra thách thức cho toàn bộ nền kinh tế nói chung và quá trình thực hiện Chương trình OCOP tỉnh Quảng Ninh nói riêng về vấn đề an toàn cho hệ thống thông tin, vấn đề bảo mật thông tin, về các loại tội phạm công nghệ cao, cũng như thách thức về số lượng, chất lượng, trình độ và năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý kinh tế và các thành viên tham gia phát triển các sản phẩm chủ lực của tỉnh.

Giải pháp phát triển Chương trình "Mỗi xã, phường một sản phẩm" của tỉnh Quảng Ninh

Trước những cơ hội và thách thức mà cuộc CMCN 4.0 đặt ra, Quảng Ninh cần thực hiện đồng bộ một số giải pháp để tận dụng tối đa các cơ hội và vượt qua khó khăn, góp phần phát triển chương trình OCOP trong bối cảnh mới, cụ thể:

Thứ nhất, ứng dụng triệt để thành tựu khoa học công nghệ hiện đại của CMCN 4.0 vào sản xuất sản phẩm OCOP theo mô hình nông nghiệp 4.0. Phát huy vai trò của 3 trụ cột quan trọng là Nông trại thông minh - Nông dân thông minh và Công chức thông minh.

Thứ hai, đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại. Cần triển khai đồng bộ, bài bản và phù hợp về quy mô, phương thức triển khai nhằm gia tăng được giá trị, quảng bá thương hiệu, khẳng định và nâng cao chất lượng sản phẩm OCOP của các địa phương trong Tỉnh lên tầm quốc gia.

Thứ ba, tăng cường các cơ chế, chính sách hỗ trợ giúp các DN, hợp tác xã, hộ sản xuất sản phẩm OCOP phát triển các mối quan hệ với các bạn hàng, làm cho hoạt động bán sản phẩm OCOP trở nên dễ dàng hơn, nâng cao năng lực và tạo lợi thế cạnh tranh.

Thú tư, tăng cường mối liên hệ giữa các tác nhân trong chuỗi giá trị các sản phẩm OCOP Quảng Ninh; Tăng cường liên hệ giữa nhà sản xuất, nhà quản lý và nhà khoa học; Đẩy mạnh các hoạt động nghiên cứu khoa học, ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất kinh doanh và tiêu thụ các sản phẩm OCOP của Tỉnh.

Thứ năm, hỗ trợ các DN, tổ chức, cá nhân đổi mới sáng tạo, hiện đại hoá công nghệ và phát triển nguồn nhân lực, nâng cao năng suất lao động Khuyến khích các cơ sở khoa học, các nhà quản lý, các nhà khoa học liên kết với DN với người dân trong việc đẩy mạnh phát triển các sản phẩm OCOP của Tỉnh.    

Tài liệu tham khảo:

Ban chỉ đạo OCOP tỉnh Quảng Ninh (2018), Báo cáo Kết quả Chương trình mỗi xã, phường một sản phẩm năm 2018, phương hướng nhiệm vụ năm 2019;

Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh Quảng Ninh (2019), Báo cáo Về việc triển khai nhiệm vụ trong thực hiện Chương trình "Mỗi xã phường một sản phẩm" tỉnh Quảng Ninh  năm 2018;

Trần Đình Tuấn, Đỗ Thị Thúy Phương, An Thị Thư (2019), Giải pháp phát triển các sản phẩm chủ lực của tỉnh Quảng Ninh, Tạp chí Tài chính, tháng 4/2019;

http://baoquangninh.com.vn