Khu vực kinh tế tư nhân là nhân tố đóng góp quan trọng cho tăng trưởng kinh tế của Việt Nam trong những năm gần đây. Vì vậy, cần phải có định hướng phát triển kinh tế tư nhân phù hợp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của thành phần kinh tế này, đóng góp đắc lực vào sự phát triển chung của đất nước.

Tác động của Cách mạng công nghiệp 4.0 đến phát triển kinh tế tư nhân ở Việt Nam

Khu vực kinh tế tư nhân ngày càng trở thành động lực quan trọng của nền kinh tế. Năm 2017, Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII đã được ban hành, khẳng định tầm quan trọng của việc thúc đẩy phát triển khu vực kinh tế tư nhân trở thành một động lực của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Hiện nay, khu vực kinh tế tư nhân đóng góp khoảng 43% vào tăng trưởng GDP. Năm 2018, đầu tư khu vực tư nhân tăng 18,5% so với năm 2017, chiếm tới 43,3% tổng đầu tư xã hội (tính theo giá hiện hành ước tính đạt 1.856,6 nghìn tỷ đồng, tăng 11,2% so với năm 2017 và bằng 33,5% GDP).

Cách mạng công nghiệp 4.0 (CMCN 4.0) xuất phát từ khái niệm "Industrie 4.0” ở Đức từ năm 2013. Cuộc CMCN 4.0 có ý nghĩa chuyển đổi toàn bộ thế giới thực sang thế giới số. Mức độ ảnh hưởng, lan tỏa của cuộc CMCN 4.0 diễn ra trên quy mô toàn cầu, trong đó có Việt Nam.

CMCN 4.0 được dự báo sẽ tác động đến mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội Việt Nam, tạo ra nhiều cơ hội cho nền kinh tế nhưng cũng đặt ra không ít khó khăn và thách thức. Điều đó yêu cầu các ngành, các doanh nghiệp (DN), cá nhân phải nỗ lực không ngừng để thích ứng với những thay đổi do CMCN 4.0 mang lại.

Cơ hội Cách mạng công nghiệp 4.0 mang lại cho khu vực kinh tế tư nhân

CMCN 4.0 mang lại nhiều cơ hội cho nền kinh tế nói chung và khu vực kinh tế tư nhân nói riêng như sau:

Thứ nhất, tạo cơ hội cho Việt Nam tiếp cận với nền kinh tế toàn cầu. Ảnh hưởng của CMCN 4.0, cụ thể là internet, internet vạn vật, lưu trữ dữ liệu quy mô lớn, điện toán đám mây, việc phát triển hệ thống trí tuệ nhân tạo, vạn vật kết nối trên toàn thế giới… sẽ mở ra cơ hội tốt cho nền kinh tế nói chung và khu vực kinh tế tư nhân nói riêng tiếp cận với những ứng dụng khoa học công nghệ tiện ích, chi phí phù hợp. Từ đó, giúp sử dụng hiệu quả nguồn lực, tiết kiệm thời gian, nhân lực, tiếp cận kinh tế quốc tế.

Thứ hai, cuộc CMCN 4.0 đặt ra yêu cầu cho các tổ chức, DN phải thích ứng với khoa học – kỹ thuật hiện đại, điều này cũng sẽ thúc đẩy cơ quan quản lý, các DN tư nhân phải đầu tư và ứng dụng công nghệ mạnh mẽ.

Thứ ba, nhờ cuộc CMCN 4.0 mà hệ thống công nghệ thông tin đã được ứng dụng sâu, rộng vào hầu hết các hoạt động kinh tế tài chính, trở thành mạch máu không thể thiếu trong quản lý điều hành hoạt động kinh tế của Nhà nước. Điều đó giúp cho các hoạt động kinh tế có thể diễn ra một cách nhanh chóng và hiệu quả.

Thứ tư, CMCN 4.0 là động lực giúp các cá nhân, DN tư nhân trong nước phát triển trong điều kiện nắm bắt và thay đổi kịp thời để thích nghi với công nghệ mới. Cuộc CMCN 4.0 tác động đến nhận thức và hành động của mỗi DN, cá nhân, khuyến khích các cá nhân nỗ lực học tập nâng cao trình độ khoa học công nghệ, ứng dụng những tiến bộ về kỹ thuật trong công tác chuyên môn, từ đó nâng cao năng suất lao động và chất lượng công việc.

Thứ năm, mang lại nhiều cơ hội việc làm cho người lao động. Thành tựu của cuộc CMCN 4.0 với hệ thống mạng không dây, dữ liệu số hóa sẽ giúp các hoạt động kinh tế không bị giới hạn bởi khoảng cách địa lý. Nhờ CMCN 4.0 mà phạm vi công việc và lĩnh vực hoạt động của các cá nhân, các DN được mở rộng. Chi phí giao thông vận tải và thông tin liên lạc sẽ giảm xuống, hậu cần và các chuỗi cung ứng toàn cầu sẽ trở nên đơn giản, hiệu quả hơn, khiến các chi phí thương mại sẽ giảm xuống, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế toàn cầu.

Thứ sáu, cuộc CMCN 4.0 dựa trên nền tảng công nghệ số, tích hợp các công nghệ thông minh để tối ưu hóa quy trình sản xuất, quy trình kinh doanh, quy trình nghiệp vụ, phương thức sản xuất, từ đó nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh cho DN.

Thứ bảy, giúp làm tăng năng lực cạnh tranh của DN thông qua tăng năng suất, sản lượng, chất lượng và giảm chi phí; Khuyến khích đầu tư cho khoa học công nghệ và sản phẩm mới; Thúc đẩy thương mại điện tử và hình thành các mô hình kinh doanh mới, cải thiện hiệu quả và tạo ra các loại hình doanh thu mới…

Thách thức đối với phát triển kinh tế tư nhân từ Cách mạng công nghiệp 4.0

CMCN 4.0 tạo ra nhiều cơ hội cho khu vực kinh tế tư nhân của Việt Nam nhưng cũng đặt ra không ít thách thức, cụ thể như:

Thứ nhất, về vấn đề cạnh tranh. DN tư nhân muốn tồn tại và phát triển cần phải nâng cao năng lực cạnh tranh. Những DN thích ứng được với những thay đổi của cuộc cách mạng số sẽ tiết kiệm được chi phí, tăng năng suất lao động... từ đó, gia tăng lợi nhuận. Ngược lại, DN nào không thích ứng được sẽ bị tụt lùi, không cạnh tranh được với các DN khác. Trong khi đó, hiện nay, nhiều DN tư nhân trong nước còn chưa thích ứng được với những thay đổi mới, không ít DN còn bị động với các xu thế mới, họ không hiểu bản chất của CMCN 4.0, không thấy được liên quan của các xu thế công nghệ đến ngành, lĩnh vực của mình, không sẵn sàng năng lực để tiếp cận công nghệ, hệ thống hạ tầng...

Thứ hai, việc hoàn thiện hành lang pháp lý phục vụ hoạt động kinh tế tư nhân. Trong đó, việc xuất hiện nhiều vấn đề mới, phức tạp, đòi hỏi các cơ quan chức năng cần nghiên cứu, đánh giá, sửa đổi, bổ sung cơ chế, chính sách phát triển kinh tế nói chung và kinh tế tư nhân nói riêng để đáp ứng yêu cầu thực tế và sự phát triển nhanh của khoa học công nghệ.

Thứ ba, CMCN 4.0 đặt ra thách thức đối với các tổ chức, DN trong nước là cần xem xét lại mô hình tổ chức để phù hợp với xu hướng quản trị thông minh…, Đặc biệt, các DN tư nhân cần nghiên cứu, thay đổi một cách phù hợp để đáp ứng nhu cầu đòi hỏi ngày càng cao của thị trường thời đại cách mạng số.

Thứ tư, CMCN 4.0 với sự phát triển ngày càng tinh vi của công nghệ số sẽ làm tăng những lỗ hổng bảo mật, tạo điều kiện cho tội phạm công nghệ cao hoạt động. Điều này đặt ra thách thức cho toàn bộ nền kinh tế nói chung và khu vực kinh tế tư nhân nói riêng về vấn đề an toàn cho hệ thống thông tin, vấn đề bảo mật thông tin, về các loại tội phạm công nghệ cao...

Thứ năm, một thách thức lớn đối với đẩy mạnh kinh tế tư nhân là đầu tư phát triển trang thiết bị để thích ứng với tiến bộ khoa học công nghệ số. Đầu tư cho các thiết bị công nghệ sẽ giúp mang lại nhiều hiệu quả tuy nhiên chi phí đầu tư là vấn đề đáng quan tâm, đặc biệt đối với các DN vừa và nhỏ.

Giải pháp phát triển kinh tế tư nhân trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0

Để kinh tế tư nhân phát triển trở thành động lực quan trọng của nền kinh tế, Đại hội XII của Đảng đã khẳng định: Hoàn thiện cơ chế, chính sách; khuyến khích, tạo thuận lợi phát triển mạnh kinh tế tư nhân ở hầu hết các ngành và lĩnh vực kinh tế; trong đó, chú trọng hoàn thiện chính sách hỗ trợ phát triển DN vừa và nhỏ, DN khởi nghiệp… Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương khoá XII lần thứ 5 đã ban hành Nghị quyết chuyên đề về đẩy mạnh phát triển kinh tế tư nhân. Nghị quyết một lần nữa khẳng định vai trò động lực của kinh tế tư nhân và đưa ra những quan điểm cơ bản của Đảng ta về phát triển kinh tế tư nhân bền vững, đúng hướng.

Trước những cơ hội và thách thức mà cuộc CMCN 4.0 đặt ra đối với kinh tế tư nhân cần phải có những giải pháp để tận dụng tối đa các cơ hội và vượt qua những thách thức, khó khăn góp phần đẩy mạnh kinh tế tư nhân. Theo đó, những giải pháp, nhiệm vụ cơ bản để thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân cần tập trung thực hiện gồm:

Một là, thống nhất nhận thức, tư tưởng, hành động trong triển khai các chủ trương, chính sách về phát triển kinh tế tư nhân. Giải pháp này nhằm tạo ra nhận thức thống nhất trong hệ thống chính trị - xã hội về vai trò động lực của kinh tế tư nhân, từ đó tạo mọi điều kiện phát triển kinh tế tư nhân, phát huy thế mạnh và tiềm năng của kinh tế tư nhân. Đồng thời, hạn chế những mặt tiêu cực phát sinh trong quá trình phát triển kinh tế tư nhân; phòng chống có hiệu quả các biểu hiện suy thoái về tư tưởng trong quá trình triển khai chủ trương, chính sách phát triển kinh tế tư nhân…

Hai là, tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi cho phát triển kinh tế tư nhân. Thực hiện giải pháp này, trước hết, cần bảo đảm ổn định nền kinh tế vĩ mô song song với việc nhanh chóng hoàn thiện cơ chế chính sách thu hút đầu tư tư nhân và bảo đảm hoạt động của kinh tế tư nhân phát triển. Bên cạnh đó, cần mở rộng khả năng tham gia thị trường và thúc đẩy cạnh tranh bình đẳng. Phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội đồng bộ, hiện đại, nhất là giao thông, đô thị, cấp thoát nước, thuỷ lợi, xử lý chất thải bảo vệ môi trường... Tạo điều kiện để các DN tư nhân dễ dàng tiếp cận với các nguồn lực phát triển như: Tài chính, đất đai, công nghệ, nhân lực…

Ba là, hỗ trợ kinh tế tư nhân đổi mới sáng tạo, hiện đại hoá công nghệ và phát triển nguồn nhân lực, nâng cao năng suất lao động. Thực hiện giải pháp này chính là khuyến khích, tạo mọi cơ hội cho DN tư nhân tiếp cận và ứng dụng công nghệ tiên tiến trong sản xuất kinh doanh; Khuyến khích các cơ sở khoa học, các nhà quản lý, các nhà khoa học liên kết với DN trong việc đào tạo nguồn nhân lực cho các DN và chuyển giao công nghệ mới, tiên tiến cho DN.

Bốn là, đổi mới và nâng cao hơn nữa hiệu lực quản lý nhà nước. Thực hiện nhiệm vụ này tức là bộ máy nhà nước phải được xây dựng trên tinh thần gọn nhẹ, công chức phải có trình độ chuyên môn thích ứng. Cùng với đó là đẩy mạnh cải cách các thủ tục hành chính, thực hiện một nhà nước, một Chính phủ kiến tạo; Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, tạo dựng minh bạch hệ thống thông tin quản lý trong xã hội.

Cuộc CMCN 4.0 ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống kinh tế - xã hội, mang đến nhiều cơ hội nhưng đồng thời cũng đặt ra nhiều thách thức cho lĩnh vực kinh tế tư nhân. Do đó, các nhà hoạch định chính sách và quản lý kinh tế cần chủ động nghiên cứu, xây dựng chính sách phát triển phù hợp để nắm bắt, tận dụng được cơ hội và vượt qua những khó khăn, thách thức. Nếu không tận dụng được cơ hội sẽ qua đi, đồng thời làm gia tăng khó khăn và thách thức. Cần có sự thống nhất và quyết tâm đổi mới của toàn đảng, toàn dân, các DN tư nhân, các cá nhân trong nước để nâng cao năng lực cạnh tranh và khả năng tiếp cận, thích ứng với những tiến bộ khoa học kỹ thuật của cuộc cách mạng số. 

Tài liệu tham khảo

1. Nguyễn Ngọc Khánh (2017), DN tư nhân Việt Nam trước cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, Tạp chí Tài chính;

2. Nguyễn Thị Thu Trang, Nguyễn Thị Thu Huyền (2018), Phát triển kế toán, kiểm toán Việt Nam trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, Tạp chí Tài chính;

3. Các website: dangcongsan.vn, thoibaotaichinhvietnam.vn…