Vai trò rất quan trọng đối với phát triển kinh tế, xã hội

Tại Tọa đàm “Đất thương mại dịch vụ - Từ nhận thức đúng đến đột phá chính sách” vừa được tổ chức, các chuyên gia, doanh nghiệp đã làm rõ tiềm năng, thách thức và những giải pháp đột phá của loại hình đất thương mại dịch vụ, từ đó kiến tạo những giá trị bền vững cho thị trường bất động sản Việt Nam.

Theo TS. Nguyễn Văn Khôi - Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam, thành viên Hội đồng Tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ, tiềm năng của đất thương mại, dịch vụ (TMDV) có thể được nhìn nhận qua 4 góc độ.

Thứ nhất, góc độ phát triển đô thị hiện đại. Đây là loại đất "tạo mặt tiền cho đô thị", nơi hình thành các hoạt động kinh tế - xã hội sôi động, gia tăng tính kết nối và nâng cao năng lực cạnh tranh của các khu vực trung tâm và vùng ven.

Thứ hai, góc độ kinh tế. Đất TMDV là nơi hình thành các dòng bất động sản mang lại dòng tiền ổn định, hiệu quả cao như cho thuê, vận hành thương mại, tổ hợp tài chính - bán lẻ - lưu trú.

Thứ ba, góc độ pháp lý và quản trị đô thị. Việc quản lý đất TMDV theo hình thức thuê đất có thời hạn và mục tiêu sử dụng rõ ràng tạo điều kiện minh bạch trong cấp phép, quản lý đầu tư, chống đầu cơ và đảm bảo khai thác hiệu quả tài nguyên đất đai.

Thứ tư, góc độ thu hút đầu tư và đổi mới mô hình tăng trưởng. Trong bối cảnh kinh tế số, du lịch, logistics, giáo dục quốc tế, y tế chất lượng cao… là những trụ cột tăng trưởng mới, đất TMDV là nền tảng không thể thiếu để hình thành các khu chức năng chuyên biệt, thu hút các dòng vốn FDI, dịch chuyển chuỗi cung ứng và sáng tạo các mô hình kinh tế mới.

Theo GS. TS. Hoàng Văn Cường - Ủy viên Ủy ban Kinh tế - Tài chính của Quốc hội, đất ở chủ yếu phục vụ nhu cầu chỗ ở và có thể tạo ra giá trị sử dụng, nhưng khả năng sinh lợi kinh tế của nó thường hạn chế.

Ngược lại, đất TMDV lại tạo ra giá trị gia tăng cho nền kinh tế, thúc đẩy sản xuất, tạo việc làm, đóng góp vào ngân sách nhà nước, và góp phần hình thành các trung tâm kinh tế sôi động.

“Những khu đất có vị trí đẹp và hạ tầng tốt nên được ưu tiên phát triển các công trình thương mại - dịch vụ để tạo động lực tăng trưởng mạnh mẽ”, GS. TS. Hoàng Văn Cường nói.

Các rào cản pháp lý và điểm nghẽn trong phát triển

Tại tọa đàm, các chuyên gia, luật sư, đại diện doanh nghiệp đã tập trung thảo luận những rào cản, thách thức của bất động sản hình thành trên đất TMDV.

Bà Tống Thị Hạnh - Cục trưởng Cục Quản lý nhà và thị trường Bất động sản, Bộ Xây dựng cho hay, khi xem xét phát triển bất động sản trên đất TMDV, cần có cái nhìn tổng thể xuyên suốt từ công tác quy hoạch, đầu tư xây dựng, kinh doanh sản phẩm, quản lý sản phẩm, cho đến mục đích sử dụng và các công cụ quản lý của nhà nước liên quan.

Bà Hạnh cũng đặt ra vấn đề vì sao đất TMDV lại chưa thu hút được đầu tư tương xứng với tiềm năng? Theo bà Hạnh, nguyên nhân nằm ở các vấn đề như cách thức thu tiền sử dụng đất, hạn chế về quyền sử dụng đất, hoặc sự khác biệt giữa đất thuê trả tiền một lần và đất thuê trả tiền hàng năm.

Bên cạnh đó, yếu tố quy hoạch liệu có đủ sức hấp dẫn hay không cũng chưa được quan tâm đúng mức. Trong khi thực tế cho thấy đất TMDV rất có tiềm năng và sức hấp dẫn.

Theo ông Nguyễn Lê Mỹ Hưng - Giám đốc Điều hành Khu vực, Tập đoàn Novaland, trong quá trình triển khai dự án bất động sản trên đất TMDV, doanh nghiệp này nhận thấy có 3 vướng mắc lớn liên qua vấn đề gia hạn thời gian thuê đất; vấn đề định giá đất thiếu thông số đầu vào; vấn đề Nhà nước quyết định giá đất trên thị trường sơ cấp.

Còn ông Lê Đình Chung - Tổng giám đốc SGO Homes cho biết, nhiều doanh nghiệp rất mong muốn được tiếp cận quỹ đất TMDV. Tuy nhiên, trên thực tế, không ít trường hợp dù đã đã xây dựng xong dự án, nhưng không thể bán được sản phẩm ra thị trường.

Nguyên nhân nằm ở việc không thể tách sổ cho khách hàng, đây cũng là một trở ngại lớn với các dự án thấp tầng. Có dự án xây dựng cả trăm căn nhà, nhưng khi triển khai lại không thể tách sổ, khiến sản phẩm bị tắc ngay từ khâu giao dịch đầu tiên.

Nhận thức đúng về bản chất pháp lý của loại hình đất TMDV

Liên quan tính pháp lý của loại hình đất TMDV, PGS. TS. Nguyễn Quang Tuyến - Phó Chủ tịch Hội đồng trường, Trưởng khoa Pháp luật Kinh tế, Trường Đại học Luật Hà Nội cho biết, Luật Đất đai 2024 có Điều 206 quy định về loại đất này, được xếp vào nhóm đất phi nông nghiệp.

Việc ra đời quy định về đất TMDV có ý nghĩa rằng, luật chính thức công nhận một loại đất có tên TMDV và đây là cơ sở pháp lý để quản lý loại hình đất này trên thực tế.

Điều 206 có 3 khoản. Khoản 1 giải thích thế nào là đất TMDV, đây là loại đất được sử dụng để xây dựng các công trình thương mại dịch vụ và công trình phụ trợ cho mục đích thương mại dịch vụ.

Hình thức tiếp cận đất để sử dụng vào mục đích thương mại dịch vụ là: Nhà nước cho thuê đất; thuê lại đất; nhận góp vốn bằng quyền sử dụng đất; và không chỉ các tổ chức, cá nhân trong nước mà người Việt Nam định cư ở nước ngoài, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài... đều được thuê đất thương mại dịch vụ.

Theo đó, vị chuyên gia cho biết, hiện nay, các nhà đầu tư, khách hàng khi mua sản phẩm là các loại bất động sản mới như shophouse, condotel…  thường băn khoăn về tính lâu dài của loại đất TMDV này.

Ông cho rằng đây là băn khoăn hợp lý vì mua bất động sản là khoản đầu tư lớn. Tuy nhiên, điều này không quá đáng lo ngại, chúng ta cũng không nên quá lo lắng về vấn đề thời hạn sử dụng đất.

“Luật Đất đai 2024 cũng như Khoản 2 Điều 54 Hiến pháp 2013 đã quy định rõ quyền sử dụng đất được pháp luật bảo hộ; Nhà nước chỉ thu hồi đất trong trường hợp thật cần thiết vì mục đích quốc phòng an ninh và mục đích công cộng. Đặc biệt, nếu thu hồi đất, quyền lợi của người dân vẫn được bảo hộ, sẽ được bồi thường hỗ trợ tái định cư. Đặc biệt, khi hết thời hạn, người sở hữu vẫn được xem xét gia hạn sử dụng nếu sử dụng đúng mục đích, phù hợp với quy hoạch”, PGS. TS. Nguyễn Quang Tuyến cho biết.

Nếu trước khi hết thời hạn sử dụng đất 6 tháng, người sử dụng đất có nhu cầu sử dụng tiếp thì làm đơn gửi UBND cấp tỉnh, cấp huyện (trước 1/7/2025). Hiện Bộ Nông nghiệp và Môi trường rất khẩn trương soạn thảo luật sửa đổi Luật Đất đai 2024, dự kiến trình Quốc hội vào tháng 10 tới, để chuyển thẩm quyền về quản lý đất đai từ cấp huyện về cấp xã, có cơ sở pháp luật cho cấp xã thực hiện.

Khi có đơn, các cơ quan sẽ xem xét, nếu đất được sử dụng đúng mục đích thì sẽ được gia hạn chu kỳ 50 năm mới. Nếu mua bất động sản là đất thương mại dịch vụ từ chủ đầu tư thì được pháp luật bảo hộ, do đó người mua hoàn toàn yên tâm.

Ông Bùi Văn Doanh - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Bất động sản Việt Nam nhấn mạnh, việc hoàn thiện khung pháp lý về quản lý và sử dụng đất TMDV không chỉ là yêu cầu kỹ thuật của quá trình sửa đổi Luật Đất đai, mà còn là đòi hỏi mang tính chiến lược để tháo gỡ các điểm nghẽn thể chế, giải phóng nguồn lực đất đai cho phát triển khu vực dịch vụ, động lực chính cho tăng trưởng trong giai đoạn tới.

Đất TMDV nếu có chính sách phát triển rõ ràng, sử dụng minh bạch và vận hành theo cơ chế thị trường sẽ trở thành “đòn bẩy tài chính” và “nền tảng hạ tầng mềm” cho hàng loạt ngành kinh tế mới, từ logistics, du lịch, tài chính, công nghệ đến các loại hình dịch vụ đô thị hiện đại.