Giới thiệu

Vai trò của chất lượng thể chế quốc gia đối với hội nhập quốc tế và tăng trưởng kinh tế đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu và hoạch định chính sách trên thế giới trong hơn hai thập kỷ qua.

Ở Việt Nam, cấp độ thể chế có quan hệ mật thiết với vai trò của Nhà nước và do đó càng đóng vai trò quan trọng hơn đối với tăng trưởng kinh tế và hội nhập quốc tế. Mối liên hệ giữa chất lượng thể chế, mức độ hội nhập và tăng trưởng kinh tế vẫn chưa được nghiên cứu rộng rãi ở Việt Nam.

Nghiên cứu này thực hiện nhằm tìm ra mối quan hệ giữa chất lượng thể chế, mức độ hội nhập và tăng trưởng kinh tế địa phương cấp tỉnh Việt Nam, từ đó đánh giá tác động của chất lượng thể chế đến tăng trưởng kinh tế.

Các nghiên cứu về mối quan hệ giữa chất lượng thể chế, hội nhập kinh tế đối với tăng trưởng kinh tế

Knack và Keefer (1995) là hai nhà nghiên cứu tiên phong trong việc kiểm tra tác động của chất lượng thể chế đối với tăng trưởng kinh tế thông qua các chỉ số trực tiếp. Nghiên cứu của họ dựa trên dữ liệu từ các tài liệu của Báo cáo Rủi ro môi trường kinh doanh (BERI) và Báo cáo rủi ro cấp nội địa và quốc tế (ICRG). Để giảm thiểu khả năng mối tương quan giữa chất lượng thể chế và phát triển kinh tế bị ảnh hưởng, kết quả thu được BERI và ICRG có tác động tích cực trong việc phát triển kinh tế.

Thời gian qua, nhiều nghiên cứu sử dụng các hàm hồi quy tăng trưởng như nghiên cứu của Barro (1998) và Aron (2000) để phân tích tăng trưởng kinh tế. Các nghiên cứu đều chỉ ra mối tương quan trực tiếp giữa chất lượng thể chế và tăng trưởng kinh tế. Khánh (2020) dựa trên lý thuyết về vai trò của hội nhập kinh tế đối với tăng trưởng kinh tế của các quốc gia và mô hình nghiên cứu thực nghiệm của Behname (2012) để làm nổi bật tác động của hội nhập đến phát triển kinh tế. Nghiên cứu sử dụng mô hình định lượng để hồi quy 16 quốc gia đang phát triển. Kết quả chỉ ra hội nhập kinh tế có tác động đáng kể đến tiềm năng phát triển kinh tế. Theo đó, một quốc gia càng hội nhập thì tốc độ tăng trưởng kinh tế càng cao và ngược lại.

Giả thuyết, mô hình, phương pháp nghiên cứu

Giả thuyết nghiên cứu

Dựa trên việc khảo sát kết quả các nghiên cứu trước đây, nhóm tác giả đề xuất một số giả thuyết như sau:

- Giả thuyết 1: Thể chế tác động tích cực đến GRDP

- Giả thuyết 2: Mức độ hội nhập tác động tích cực đến GRDP

- Giả thuyết 3: Đầu tư công tác động tích cực đến GRDP

- Giả thuyết 4: Đầu tư tư nhân tác động tích cực đến GRDP

Mô hình nghiên cứu

Mô hình nghiên cứu được hình thành và đề xuất dựa trên mô hình của Nakabashi và cộng sự (2013) kèm theo đó là các cơ sở lý thuyết đã được đề cập ở trên. Nhóm tác giả tiến hành nghiên cứu, phát triển mô hình, trong đó sử dụng mô hình hồi quy Bayes để đánh giá mối quan hệ giữa ba yếu tố hành chính công, mức độ hội nhập và tăng trưởng kinh tế của Việt Nam trong giai đoạn 2010-2020, nhóm tác giả có mô hình đề xuất như sau:

lnGRDPit= β1PCIit+ β2FDIit

+β3PRIINVit+β4PUBINVit+β5OPENit

Trong đó:

i: Biểu diễn cho biến quốc gia, i = 1,2, …N với i là tỉnh;

t: Biểu diễn cho biến thời gian, t = 1,2, …N với t là thời gian;

In GRDP là biến phụ thuộc thể hiện các biến độc lập như: PCI (chỉ số đo lường năng lực cạnh tranh cấp tỉnh), FDI (vốn đầu tư trực tiếp ra nước ngoài), PRIINV (vốn đầu tư tư nhân), PUBINV (vốn đầu tư công) và OPEN (độ mở nền kinh tế).

Hiện nay, tại Việt Nam, để đo lường chất lượng thể chế, chỉ số được sử dụng rộng rãi là Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI). Chỉ số PCI bao gồm 10 tiêu chí cơ bản: Chi phí gia nhập thị trường thấp; tiếp cận đất đai dễ dàng và sử dụng đất ổn định; Môi trường kinh doanh minh bạch và thông tin kinh doanh công khai; Chi phí không chính thức thấp; Thời gian thanh tra, kiểm tra và thực hiện các quy định, thủ tục hành chính nhanh chóng; Môi trường cạnh tranh bình đẳng; Chính quyền tính năng động, sáng tạo trong việc giải quyết vấn đề cho doanh nghiệp; Dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp phát triển; Chính sách đào tạo lao động tốt; Thủ tục giải quyết tranh chấp công bằng, hiệu quả và duy trì an ninh trật tự.

Với mục đích nghiên cứu về sự tác động, mối quan hệ giữa chất lượng thể chế, mức độ hội nhập kinh tế của 63 tỉnh, thành phố đến tăng trưởng kinh tế tại Việt Nam, chỉ số PCI đóng vai trò là thước đo chất lượng thể chế chính xác nhất.

Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới (2007), làn sóng toàn cầu hóa bắt đầu lan rộng từ những năm 1980. Ở Việt Nam, từ năm 1986 đến nay, quá trình đổi mới nền kinh tế theo hướng kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế góp phần giúp cho tăng trưởng kinh tế và tự do hóa thương mại của Việt Nam mở rộng với tốc độ cao hơn. Vì vậy, việc đo lường mức độ hội nhập kinh tế được tiến hành bằng cách sử dụng các chỉ số về độ mở của nền kinh tế, dòng vốn đầu tư vào.

Phương pháp nghiên cứu

Sự phát triển của khoa học và công nghệ đã chứng kiến sự phổ biến của phương pháp Bayes trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Kruschke (2015) chỉ ra rằng, phương pháp Bayes tốt hơn ở các mô hình đơn giản và có thể tạo ra các kết quả đa dạng hơn. Các tham số Bayes là ngẫu nhiên, dẫn đến toàn bộ phân bố xác suất cho các hệ số, không giống như các phương pháp ước tính điểm truyền thống. Hơn nữa, bằng cách kết hợp các phân phối trước đó với dữ liệu được quan sát, suy luận Bayes sẽ cân bằng và chính xác hơn so với các phương pháp dựa trên số liệu truyền thống, thường gặp khó khăn với các mẫu nhỏ.

Kết quả từ Bảng 1 cho thấy, tất cả các biến trong mô hình đều có tác động cùng chiều đến lnGRDP. Bảng kết quả hồi quy cho thấy sai số chuẩn MCMC (MCSE) của tất cả các tham số đều nhỏ hơn 6,5% và giá trị MCSE nhỏ hơn 5% nên có thể thấy rằng độ chính xác của các tham số ước lượng đều rất cao. Tỷ lệ chấp nhận trung bình của mô hình đạt 1; hiệu quả nhỏ nhất trung bình đạt 98,05% vượt xa mức cho phép là 0,01. Gelman và Rubin (1992), Brooks và Gelman (1998) đề xuất quy tắc Rc < 1.1 nghiêm ngặt hơn thường được sử dụng để tuyên bố hội tụ. Vậy mô hình đáng tin cậy để tiến hành các phân tích sâu hơn.