Ý thức trả nợ của khách hàng được cải thiện 

Theo Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) việc triển khai Nghị quyết số 42/2017/QH14 về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng (TCTD) đã đạt được một số kết quả tích cực, lũy kế từ 15/8/2017 đến cuối tháng 6/2019, toàn hệ thống TCTD đã xử lý được 224,7 nghìn tỷ đồng nợ xấu xác định theo Nghị quyết 42 (không bao gồm sử dụng dự phòng rủi ro). Tỷ lệ nợ xấu nội bảng đến cuối tháng 6/2019 là 1,9%.

Những con số trên cho thấy sau hơn 2 năm thực hiện Nghị quyết 42, việc xử lý nợ xấu của các TCTD đã có những bước chuyển biến khá tích cực, có tác dụng giúp các TCTD nâng cao chất lượng tín dụng, giảm thiểu nguy cơ mất vốn và đóng góp vào việc phát triển kinh tế - xã hội; khách hàng có nợ xấu trả nợ có xu hướng tăng lên, phần nào phản ảnh ý thức trả nợ của khách hàng đã cải thiện, có ý thức tự giác, chủ động và hợp tác hơn trong việc trả nợ các TCTD.

Các TCTD cho rằng, kết quả đạt được nêu trên là do các quy định của Nghị quyết 42 đã tháo gỡ một số vướng mắc trong việc xử lý nợ xấu. Theo đó, các TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, Công ty quản lý tài sản các TCTD Việt Nam (VAMC) được bán nợ xấu, tài sản bảo đảm (TSBĐ) của khoản nợ theo giá thị trường, kể cả việc bán nợ xấu với giá trị thấp hơn giá trị sổ sách của khoản nợ nhưng phải đảm bảo tuân thủ qui định pháp luật hiện hành.

Bên cạnh đó, VAMC được mua các khoản nợ xấu sử dụng dự phòng rủi ro đang hạch toán ngoại bảng của TCTD và được chuyển đổi các khoản nợ xấu đã mua bằng trái phiếu đặc biệt sang mua theo giá trị thị trường.

Quy định của Nghị quyết 42 cho phép TCTD, VAMC có quyền thu giữ TSBĐ đã ảnh hưởng đến ý thức tự nguyện trả nợ của khách hàng; VAMC được bán nợ cho các tổ chức, cá nhân không có chức năng kinh doanh mua bán nợ. Bên mua các khoản nợ có nguồn gốc từ hoạt động cấp tín dụng của TCTD được nhận thế chấp bằng quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất là TSBĐ của khoản nợ đã mua.

Đồng thời cho phép các TCTD được chuyển nhượng các TSBĐ là dự án bất động sản khi đáp ứng các điều kiện chuyển nhượng dự án bất động sản phù hợp với đặc thù xử lý TSBĐ trong lĩnh vực tín dụng, ngân hàng. TSBĐ của người phải thi hành án đang bảo đảm cho nghĩa vụ trả nợ tại TCTD, VAMC được bảo đảm không bị kê biên để thực hiện nghĩa vụ khác theo quy định pháp luật về thi hành án dân sự trừ trường hợp có sự đồng ý bằng văn bản của TCTD, VAMC…

Cần tiếp tục tháo gỡ những vướng mắc

Một chuyên gia tài chính - ngân hàng cho rằng, việc ban hành Nghị quyết 42 của Quốc hội đã tạo cơ chế xử lý đồng bộ, thống nhất, hiệu quả, khả thi, triệt để, kiểm soát chặt chẽ các khoản nợ xấu và xử lý TSBĐ các khoản nợ xấu của TCTD.

Trong hơn 2 năm qua, toàn ngành ngân hàng đã triển khai nghiêm túc, nỗ lực đẩy mạnh xử lý nợ xấu đúng mục tiêu, định hướng công tác xử lý nợ xấu và đạt được kết quả tích cực. Các TCTD đã nỗ lực xử lý nợ xấu, ý thức trả nợ của khách hàng được nâng lên, các hình thức xử lý nợ xấu được sử dụng đa dạng. Các qui định tại Nghị quyết 42 đã được TCTD, VAMC áp dụng có hiệu quả bước đầu trên thực tế, đảm bảo các TCTD tiếp tục phát huy tốt vai trò là kênh dẫn vốn chủ đạo và đáp ứng nhu cầu vốn cho hoạt động sản xuất kinh doanh của nền kinh tế.

Tuy nhiên, một thực tế đang được các chuyên gia tài chính - ngân hàng và bản thân các TCTD chỉ ra đó là, mặc dù các Bộ, ngành liên quan đã ban hành các văn bản chỉ đạo hướng dẫn thi hành Nghị quyết 42 theo thẩm quyền được giao. Nhưng tại một số địa phương, công tác triển khai Nghị quyết 42 chưa được các cấp chính quyền và cơ quan hữu quan vào cuộc quyết liệt, đồng bộ. Đặc biệt là công tác thu giữ TSBĐ còn nhiều khó khăn, bất cập do các cấp cơ sở chưa được tập huấn kỹ về Nghị quyết này.

Đơn cử như theo Nghị quyết 42, quyền thu giữ TSBĐ đi kèm với điều kiện hồ sơ thế chấp phải có thỏa thuận về điều khoản thu giữ TSBĐ. Trong khi đó, tính đến thời điểm Nghị quyết 42 có hiệu lực, nhiều hợp đồng thế chấp chưa có điều khoản này. Vì vậy, các TCTD phải đàm phán với bên vay để điều chỉnh hợp đồng và rất khó thuyết phục khách hàng ký phụ lục khi đã phát sinh nợ quá hạn. Ngoài ra, ngay cả với những khoản vay đáp ứng được điều kiện này, thì việc thực hiện quyền thu giữ TSBĐ của các TCTD vẫn cần đến sự hỗ trợ của cơ quan công an, cấp ủy, chính quyền địa phương.

Hay như về thứ tự ưu tiên thanh toán khi xử lý TSBĐ: TCTD thỏa thuận với các bên liên quan về cách thức thanh toán các khoản thuế, phí liên quan trong quá trình xử lý TSBĐ; Thực hiện đúng qui định tại Điều 47 của Luật thi hành án Dân sự và Nghị quyết 42 đối với vấn đề về án phí dân sự.

“Việc phải nộp các khoản thuế trước khi thực hiện nghĩa vụ ưu tiên thanh toán cho bên nhận bảo đảm là TCTD đã làm giảm số tiền thu hồi nợ của TCTD, dẫn đến nhiều trường hợp số tiền bán TSBĐ không đủ thu hồi nợ cho TCTD nhưng vẫn phải nộp thuế, gây khó khăn cho cả bên bảo đảm và bên nhận bảo đảm, làm ảnh hưởng lớn đến quyền lợi chủ nợ có bảo đảm của TCTD”, Phó tổng giám đốc một NHTM lớn cho biết.

Mặt khác, qui định tại Luật thi hành án dân sự về việc người được thi hành án phải nộp phí thi hành án đang khuyến khích người phải thi hành án chây ỳ, không tự nguyện thi hành án, kéo dài thời gian thi hành án, vì vậy đã ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của TCTD.

Cũng theo phản ánh của các TCTD, sự vào cuộc của cấp ủy, chính quyền địa phương các cấp (đặc biệt là cấp phường xã) còn yếu, chưa đồng đều, chưa quyết liệt, xem đây là lĩnh vực riêng của ngành Ngân hàng nên còn vướng trong phối hợp xử lý. Đặc biệt, sự hỗ trợ các TCTD trong việc thu giữ TSBĐ còn nhiều khó khăn, bất cập do một số nơi cấp ủy, chính quyền địa phương chưa thực sự quan tâm và hỗ trợ với ngành Ngân hàng trong việc xử lý nợ xấu theo Nghị quyết 42.

Theo các chuyên gia tài chính - ngân hàng, những vướng mắc trên cần phải được các ngành, địa phương liên quan cùng chung tay tháo gỡ với ngân hàng để việc xử lý nợ xấu thiết thực và hiệu quả hơn trong thời gian tới.