Nhằm đáp ứng yêu cầu góp phần bảo đảm an ninh an toàn xã hội, phát triển kinh tế, hội nhập quốc tế sâu rộng, quyết tâm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về hải quan; Ban Cải cách hiện đại hóa được thành lập vào tháng 5/2007 để thực hiện các nhiệm vụ: tham mưu xây dựng và quản trị chiến lược về hải quan; tăng cường quan hệ đối tác hải quan - doanh nghiệp; đánh giá hiệu quả hoạt động hải quan; nghiên cứu ứng dụng phương pháp quản lý hải quan hiện đại trước mắt tập trung thủ tục hải quan điện tử; cơ chế một cửa quốc gia, một cửa ASEAN; quản lý và phát triển nguồn nhân lực. Ban có Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan làm Trưởng Ban; 01 vụ trưởng làm Phó trưởng Ban thường trực điều hành thường xuyên, toàn diện hoạt động của Ban; một số Phó Vụ trưởng làm Phó Trưởng ban.

Cải cách hiện đại hóa là một quá trình liên tục, gắn chặt với quá trình phát triển của Hải quan Việt Nam, đòi hỏi sự đổi mới, sáng tạo, tâm huyết, quyết đoán từ đội ngũ thực hiện. Đây cũng là nhiệm vụ thường xuyên của Ban Cải cách hiện đại hóa. Mỗi nhiệm vụ do Ban Cải cách hiện đại hóa triển khai đều có tính mới, quá trình thực hiện nhiệm vụ trải qua nhiều công việc từ nghiên cứu, đề xuất, chuẩn bị điều kiện triển khai, thực nghiệm, đánh giá, nhân rộng, chính thức. Mỗi sản phẩm hoạt động của Ban đều có thể được coi là một sáng kiến cải tiến trong công việc, được áp dụng trong toàn Ngành, phạm vi tác động của nhiều sản phẩm còn có yếu tố quốc gia, quốc tế. Chính vì vậy, quá trình triển khai công việc luôn phải kết hợp các yếu tố chủ động nghiên cứu, sáng tạo kế thừa chuẩn mực thông lệ quốc tế; tìm kiếm, vận dụng tối đa các nguồn lực (trong Ngành, ngoài Ngành; trong nước, ngoài nước) để hỗ trợ thực hiện nhiệm vụ thành công.

Trong những năm qua, công tác cải cách hiện đại hóa của Tổng cục Hải quan đã đạt được nhiều kết quả tích cực, trong đó những đóng góp cơ bản của Ban Cải cách hiện đại hóa thể hiện ở các khía cạnh:

- Tham mưu cho Tổng cục Hải quan xác định các lĩnh vực trọng tâm về cải cách hiện đại hóa hải quan thông qua xây dựng C hiến lược phát triển Hải quan đến 2020, Kế hoạch cải cách hiện đại hóa giai đoạn 2004-2006, 2008 -2010, 2011-2015;

- Nghiên cứu, đề xuất Tổng cục Hải quan ban hành phương pháp luận triển khai các công tác quan trọng của cải cách hiện đại hóa hải quan: Quy trình xây dựng và quản trị chiến lược; Quy trình triển khai công tác đánh giá hiệu quả hoạt động hải quan; Xây dựng cơ sở pháp lý triển khai thủ tục hải quan điện tử; Phương pháp triển khai cải cách phát triển nguồn nhân lực trước mắt tập trung xác định vị trí việc làm của Tổng cục Hải quan, mô tả công việc và khung năng lực theo vị trí việc làm; xây dựng quy trình xác định biên chế; Lập kế hoạch, hướng dẫn thực hiện quan hệ đối tác hải quan doanh nghiệp và các bên liên quan; Đánh giá thực trạng, xác định cách thức triển khai, lập kế hoạch cho triển khai cơ chế một cửa quốc gia hướng đến một cửa ASEAN;

- Tổ chức triển khai hiệu quả công tác cải cách hiện đại hóa hải quan:

Công tác về xây dựng và quản trị chiến lược cải cách hiện đại hóa

Tổng cục Hải quan đã làm chủ phương pháp xây dựng và quản trị chiến lược (Quyết định số 1563/QĐ-Tổng cục Hải quan ngày 15/5/2013); Phối hợp với các Cục hải quan tỉnh, thành phố xây dựng và báo cáo Tổng cục ban hành Kế hoạch cải cách hiện đại hóa đến 2015 cho 34 đơn vị. Công tác quản trị việc thực hiện kế hoạch cải cách hiện đại hóa đã đi vào nề nếp. Việc đánh giá kết quả cải cách hiện đại hóa 2011-2015 đã và đang được thực hiện, là cơ sở chuẩn bị cho việc xây dựng kế hoạch cải cách hiện đại hóa hải quan giai đoạn 2016-2020.

Công tác triển khai cơ chế một cửa quốc gia hướng đến cơ chế một cửa ASEAN (tính đến 30/3/2015)

Thực hiện ý kiến chỉ đao của Thủ tướng Chính phủ về việc kiện toàn Ban Chỉ đạo về Cơ chế một cửa ASEAN và cơ chế hải quan một cửa quốc gia, Ban Cải cách hiện đại hóa đã tham mưu việc ban hành quy chế hoạt động của Ban chỉ đạo quốc gia (theo quyết định số 55/QĐ-BCĐASW) và đảm nhiệm vai trò là đơn vị đầu mối của Cơ quan thường trực (Tổng cục Hải quan) trong việc triển khai Cơ chế một cửa quốc gia và ASEAN.

Chương trình đã kết nối chính thức giữa Bộ Tài chính với Bộ Công thương (3 thủ tục), Bộ Giao thông vận tải (3 thủ tục); đã kết nối với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Y tế, Bộ Tài nguyên-Môi trường. Dự kiến sẽ giảm từ 0,5-1,5 ngày cho việc luân chuyển hồ sơ giấy từ cơ quan quản lý chuyên ngành đến cơ quan Hải quan để thông quan hàng hóa. Số lượng hồ sơ được xử lý giai đoạn đầu kết nối chính thức còn hạn chế; quá trình triển khai trong thời gian tới sẽ phát huy hiệu quả hơn.

Về Cơ chế một cửa ASEAN, Việt Nam đã tham gia cùng với cộng đồng ASEAN hoàn thành dự án Cơ chế một cửa ASEAN rút gọn, chuẩn bị cho quá trình đàm phán ký Nghị định thư về khung pháp lý một cửa ASEAN và chuẩn bị triển khai mở rộng dự án Cơ chế một cửa ASEAN vào năm 2015, tiến tới hình thành cộng đồng kinh tế ASEAN vào đầu năm 2016.

Công tác đánh giá hiệu quả hoạt động hải quan

Danh mục chỉ số hoạt động hải quan sử dụng thống nhất trong Tổng cục Hải quan từ năm 2011 và tiếp tục được bổ sung, hoàn thiện trong năm 2012-2013 (Quyết định số 1314/QĐ-Tổng cục Hải quan ngày 18/7/2011; Quyết định số 944/QĐ-Tổng cục Hải quan ngày 29/3/2013), trong đó có chỉ số phục vụ cho kiểm soát, chỉ đạo điều hành nội bộ, có chỉ số được công bố phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp có liên quan đến hoạt động xuất nhập khẩu như chỉ số thời gian trung bình giải phóng hàng, chỉ số về sự hài lòng của khách hàng đối với hoạt động hải quan;

Ban Cải cách hiện đại hóa cũng đã chủ trì, phối hợp với Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, kết hợp tài trợ từ bên ngoài để tiến hành 02 cuộc khảo sát sự hài lòng của khách hàng đối với hoạt động năm 2012 (đối với hoạt động chung của ngành Hải quan), năm 2013 (đối với hoạt động của từng Cục Hải quan địa phương).

Chủ trì thực hiện cuộc nghiên cứu thời gian giải phóng hàng cấp quốc gia trong năm 2013, 2015. Năm 2013 lần đầu tiên Tổng cục Hải quan công bố kết quả đo thời gian giải phóng hàng của Hải quan Việt Nam với sự tham gia của đại diện 05 Bộ, ngành, 07 Cục Hải quan địa phương, các Hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam, Phòng thương mại và Công nghiệp Việt Nam, các tổ chức quốc tế (ADB, USAID) và các cơ quan báo đài. Dựa trên hướng dẫn của Tổng cục Hải quan, một số Cục Hải quan đã chủ động tổ chức thực hiện đo thời gian giải phóng hàng và khảo sát nhận thức khách hàng như: Cục Hải quan Bình Dương, Bình Phước, Quảng Ninh.

Công tác cải cách phương thức quản lý và phát triển nguồn nhân lực

Theo yêu cầu của Chính phủ (Nghị định 36/2013/NĐ-CP ngày 22/4/2013), Bộ Nội vụ (Thông tư 05/2013/TT-BNV ngày 25/6/2013; Thông tư 14/2012/TT-BNV ngày 18/12/2012), Bộ Tài chính (Công văn số 10213/BTC- TCCB ngày 05/8/2013 việc triển khai Đề án vị trí việc làm của các đơn vị thuộc và trực thuộc Tổng cục Hải quan đã được trình Bộ Tài chính trong năm 2013. Triển khai nhiệm vụ nêu trên, Ban Cải cách hiện đại hóa đã đề xuất trình lãnh đạo Tổng cục ban hành Kế hoạch thí điểm đổi mới một số hoạt động trong công tác quản lý giai đoạn 2015-2020 (Quyết định số 3443/QĐ-Tổng cục Hải quan ngày 13/11/2014) và các văn bản về Khung năng lực, Ban cũng đã tổ chức tập huấn cho các đơn vị thuộc và trực thuộc Tổng cục Hải quan để thực hiện kế hoạch xác định biên chế cho giai đoạn 2016-2020.

Trên cơ sở hướng dẫn của Tổng cục, các cá nhân, đơn vị trong Ngành đã bước đầu hiểu được tầm quan trọng cũng như những nội dung cần phải sớm triển khai về mô tả chức danh, vị trí việc làm, xác định biên chế ở hải quan các cấp.

Công tác phát triển quan hệ đối tác hải quan doanh nghiệp

Để thực hiện nhiệm vụ phát triển quan hệ đối tác, Ban Cải cách hiện đại hóa đã tham mưu với Tổng cục triển khai các công việc như: Ban hành kế hoạch, văn bản chỉ đạo, hướng dẫn về phát triển quan hệ đối tác làm cơ sở để các đơn vị tổ chức triển khai; Hình thành bộ máy tổ chức, nhân sự làm công tác phát triển quan hệ đối tác ở cả cấp Tổng cục và địa phương; Tổ chức tập huấn trang bị kiến thức, kỹ năng phát triển quan hệ đối tác cho cán bộ công chức trong toàn Ngành; Thực hiện đồng bộ các giải pháp thông tin, tham vấn, tham gia, hợp tác trong đó thực hiện tốt các hoạt động tuyên truyền, phổ biến pháp luật, hướng dẫn, hỗ trợ, giải đáp vướng mắc, tiếp thu góp ý, phản hồi từ doanh nghiệp, đồng thời tổ chức triển khai mạnh mẽ các hoạt động tham vấn, hợp tác...

Với việc làm như trên, công tác phát triển quan hệ đối tác đã dẫn đi vào nề nếp, nhận được sự quan tâm ủng hộ từ nội bộ cơ quan hải quan, từ cộng đồng doanh nghiệp và các bên liên quan. Thông qua các hoạt động triển khai thời gian qua, cộng đồng doanh nghiệp đánh giá cao các giải pháp và những lợi ích mà cơ chế đối tác đem lại cho các bên.

Công tác cải cách nghiệp vụ hải quan

Trong giai đoạn 2007 đến 2013, Ban Cải cách hiện đại hóa đã hoàn thành tốt nhiệm vụ chủ trì thực hiện thủ tục hải quan điện từ thí điểm đến chính thức trên cơ sở hệ thống xử lý dữ liệu điện tử hải quan do Việt Nam tự xây dựng, tạo sự chuẩn bị chủ động, tích cực cho việc triển khai dự án tiếp nhận Hệ thống thông quan tự động (VNACSS) do Chính phủ Nhật bản tài trợ (2012-2014).

Giai đoạn từ 2012 đến nay trong phạm vi dự án VNACCS: Chủ trì xây dựng cơ sở pháp lý cho việc triển khai chính thức thủ tục hải quan điện tử trên Hệ thống VNACCS: tham gia nòng cốt một số nhóm chuyên môn của dự án; tham gia hỗ trợ trực tiếp việc thực hiện tại các Cục Hải quan tỉnh, thành phố theo Hệ thống VNACCS từ giai đoạn thí điểm đến khi triển khai chính thức; Cử cán bộ hỗ trợ đào tạo doanh nghiệp và Hải quan địa phương trong các vấn đề: tập huấn Thông tư và quy trình thủ tục hải quan điện tử, tập huấn các nghiệp vụ khai báo, xử lý đối với các loại hình hàng hoá xuất nhập khẩu theo Hệ thống VNACCS. Hiện nay, thủ tục hải quan điện tử trên hệ thống thông quan VNACCS đã được triển khai tại 34/34 Cục hải quan, 171/171 chi cục hải quan toàn quốc, trở thành phương thức thực hiện thủ tục hải quan chính thức và chủ yếu tại Việt Nam.

Với các kết quả nêu trên, Ban Cải cách hiện đại hóa đã được các cấp, các ngành biểu dương khen thưởng nhiều thành tích, được công nhận “Tập thể lao động xuất sắc” liên tục giai đoạn 2011-2014, được tặng Bằng khen Thủ tướng Chính phủ (năm 2012), Cờ thi đua Chính phủ (năm 2013); nhiều cá nhân thuộc Ban Cải cách hiện đại hóa cũng đã được biểu dương khen thưởng ở nhiều cấp độ khác nhau (01 cá nhân được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhì, 06 cá nhân được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba, 05 các nhân được tặng thưởng Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ).