Bộc lộ một số bất cập

Theo Tổng cục Hải quan, trong 5 năm trở lại đây (từ 1/1/2008 đến 31/12/2013), toàn ngành phát sinh 61 vụ khởi kiện hành chính. Các vụ kiện hành chính phát sinh trong lĩnh vực hải quan liên quan đến nhiều lĩnh vực, mảng nghiệp vụ khác nhau, nhưng tập trung chủ yếu là những vụ việc liên quan đến việc: áp mã, xác định giá, ấn định thuế, xử phạt vi phạm hành chính. Trong đó có 25 vụ khởi kiện phát sinh trong quá trình làm thủ tục hải quan và 35 vụ phát sinh trong việc kiểm tra sau thông quan. Ngoài 28 vụ khởi kiện Quyết định ấn định thuế và 30 vụ khởi kiện Quyết định vi phạm hành chính thì nguyên nhân khởi kiện phần lớn cũng không đồng tình với việc áp mã, thuế suất của cơ quan hải quan.

Tuy nhiên, kết quả giải quyết của Tòa án trong thời gian qua lại cho thấy số lượng các vụ kiện tăng lên và số vụ Tòa tuyên hủy quyết định hành chính của cơ quan hải quan lại có xu hướng giảm.

Cụ thể, năm 2008, tỷ lệ số vụ khởi kiện đúng trên số vụ khởi kiện Tòa án đã giải quyết là 80%, năm 2012 tỷ lệ này là 44,44% và đến năm 2013, tỷ lệ này giảm xuống còn 33,33%.

Các quyết định hành chính về áp mã số hàng hóa, xác định thuế suất là nội dung thường bị doanh nghiệp (DN) khởi kiện nhiều nhất (chiếm 40/60% số vụ việc phát sinh).

Nguyên do, hàng hóa xuất nhập khẩu (XNK) thường có nhiều dòng thuế với mức thuế suất khác nhau, thậm chí chênh lệch rất lớn giữa những nhóm hàng hóa tương đối tương đồng về cấu tạo, tính chất và công dụng nên trong nhiều trường hợp khó xác định được mã số chính xác.

Về mặt chủ quan, nhiều trường hợp, cơ quan hải quan hiểu không đúng về bản chất hàng hóa nên đã áp mã số hàng hóa sai quy định….

Cần hoàn thiện khung khổ pháp lý

Tổng cục hải quan cho rằng, các văn bản liên quan đến lĩnh vực hải quan, văn bản thi hành Luật Tố tụng hành chính được Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan ban hành tương đối đầy đủ.

Bên cạnh đó, công tác xử lý và tố tụng hành chính tại Tòa đã và đang được cán bộ, công chức ngành Hải quan thực hiện một cách hiệu quả, đảm bảo tuân thủ đúng các quy định của pháp luật có liên quan. Từ cấp Tổng cục đến cục hải quan các tỉnh, thành phố đều thực hiện việc tự kiểm tra công tác nghiệp vụ để kịp thời phát hiện và sửa chữa các sai sót xảy ra trong quá trình thực hiện, tránh phát sinh khiếu kiện.

Đối chiếu với số liệu về xử phạt vi phạm hành chính (trung bình mỗi năm cơ quan Hải quan ban hành từ 11.000/12.000 quyết định) thì số vụ bị khởi kiện ra Tòa án là không nhiều, chiếm tỷ lệ khoảng 0,008%).

Tuy nhiên, bên cạnh mặt tích cực, hoạt động này vẫn có những hạn chế tồn tại, như: một số văn bản quy phạm pháp luật quy định chưa chặt chẽ, không rõ ràng, gây khó khăn trong quá trình thực hiện. Hơn nữa, việc thực hiện nghiệp vụ xác định mã số, xác định thuế suất hàng hóa trong nhiều trường hợp của cơ quan hải quan còn hạn chế, bất cập; một số quyết định hành chính của cơ quan hải quan có sai sót; một số bản án, quyết định của Tòa án chưa phù hợp với bản chất vụ việc, khiến cơ quan hải quan không thể thực hiện được.

Với thực tế trên, một số đơn vị hải quan địa phương kiến nghị, Tổng cục Hải quan tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật về hải quan bảo đảm cơ sở pháp lý để thực hiện quản lý Nhà nước về hải quan; nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công chức hải quan trong thực hiện nhiệm vụ; chú trọng công tác tuyên truyền, phố biến pháp luật hải quan và pháp luật XNK để DN thực hiện đúng; cán bộ công chức hải quan cần tiếp tục nghiên cứu, triển khai thực hiện các quy định của Luật Tố tụng hành chính và văn bản quy phạm pháp luật có liên quan.

Để nâng cao hiệu quả công tác nay, hiện nay, ngành Hải quan đang tiến hành lấy ý kiến tham gia vào dự thảo quyết định thay thế Quyết định 2885/QĐ-TCHQ ngày 1/11/2010 của Tổng cục Hải quan ban hành Bản hướng dẫn nội bộ về trình tự, thủ tục tham gia tố tụng hành chính tại Tòa án của cơ quan hải quan…