Doanh nghiệp "chậm lớn" vì thiếu nguồn lực

Với gần 1 triệu doanh nghiệp, khoảng 5 triệu hộ kinh doanh cá thể, khu vực kinh tế tư nhân hiện đóng góp gần 50% GDP, hơn 30% ngân sách nhà nước, tạo ra hơn 40 triệu việc làm, chiếm khoảng 85% tổng số lao động trong nền kinh tế, đóng góp gần 60% vốn đầu tư toàn xã hội.

Tuy nhiên, trong bức tranh sáng về sự phát triển của doanh nghiệp thì vẫn tồn tại những thách thức lớn, đặc biệt là vấn đề chất lượng và cơ cấu của khối doanh nghiệp này.

Chuyên gia kinh tế TS. Lê Duy Bình - Giám đốc Economica Việt Nam cho hay, trong số 940.000 doanh nghiệp đang hoạt động, phần lớn doanh nghiệp vẫn là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, trong khi số lượng doanh nghiệp cỡ vừa còn hạn chế. Hiện nay, xấp xỉ 97% doanh nghiệp khu vực tư nhân trong nước có quy mô siêu nhỏ và nhỏ. Các doanh nghiệp lớn chỉ chiếm 1,5% tổng số.

Đáng chú ý, các doanh nghiệp quy mô vừa chỉ chiếm 1,5% tổng doanh nghiệp, tạo ra cơ cấu doanh nghiệp “bất thường” khi so sánh với cơ cấu của khu vực doanh nghiệp khác như tại Nhật Bản, Đài Loan và Hàn Quốc.

TS. Lê Duy Bình đã bày tỏ lo ngại về hiện tượng “thiếu doanh nghiệp cỡ vừa”, bởi đây cũng là một biểu hiện cho thấy có rất ít doanh nghiệp nhỏ đã lớn lên để trở thành doanh nghiệp quy mô vừa.

Nhiều chuyên gia cũng cho rằng, một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng doanh nghiệp "chậm lớn" là do các doanh nghiệp thiếu vốn đầu tư, thiếu khả năng tiếp cận nguồn tín dụng dài hạn và các quỹ đầu tư hỗ trợ phát triển.

"May đo" sản phẩm tài chính phù hợp

Trong những năm qua, ngành Ngân hàng đã có nhiều giải pháp tích cực để thúc đẩy nguồn vốn vào sản xuất kinh doanh nói chung và khối doanh nghiệp tư nhân nói riêng.

Theo Ngân hàng Nhà nước (NHNN), các doanh nghiệp nhỏ và vừa được xác định là đối tượng ưu tiên cho vay với lãi suất ưu đãi khi cho vay ngắn hạn bằng VND thấp hơn các lĩnh vực sản xuất kinh doanh thông thường (hiện nay là 4%/năm).

Tính đến cuối năm 2024, dư nợ tín dụng đối với doanh nghiệp tư nhân tại các TCTD đạt khoảng 6,91 triệu tỷ đồng, tăng 14,72% so với năm 2023, chiếm khoảng 44% dư nợ tín dụng nền kinh tế.

Trong đó, có 100 TCTD phát sinh dư nợ tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa với tổng dư nợ đạt 2,74 triệu tỷ đồng, tăng 10,7% so với cuối năm 2023, chiếm 17,6% dư nợ nền kinh tế.

Theo các doanh nghiệp, những năm gần đây, việc tiếp cận nguồn vốn ngân hàng đã thuận lợi hơn, nhưng đây vẫn là việc khó với không ít doanh nghiệp, nhất là những doanh nghiệp quy mô nhỏ và siêu nhỏ.

Do vậy, ông Nguyễn Thanh Khiết - Chủ tịch Hãng kiểm toán ASCO Nguyễn Thanh Khiết đề xuất, các ngân hàng nên thiết kế các sản phẩm tài chính chuyên biệt như khoản vay tín chấp dựa trên dòng tiền kinh doanh, khoản vay theo hợp đồng đầu ra hoặc khoản vay dựa trên tài sản hình thành từ vốn vay. Ngoài ra, cần mở rộng mô hình đánh giá tín dụng dựa trên dữ liệu giao dịch thực tế của doanh nghiệp thay vì chỉ tập trung vào tài sản đảm bảo.

Vị này cũng cho rằng cần cải tiến quy trình thẩm định tín dụng theo hướng đơn giản, minh bạch và rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ; ứng dụng công nghệ tài chính (Fintech) vào đánh giá tín dụng… Đồng thời phát triển mạnh hệ thống quỹ bảo lãnh tín dụng nhằm giảm bớt rủi ro cho ngân hàng và hỗ trợ doanh nghiệp không có tài sản đảm bảo; thúc đẩy các mô hình tài chính thay thế để mở rộng kênh huy động vốn như thuê tài chính (Leasing), tín dụng chuỗi cung ứng…

Bên cạnh đó, theo bà Nguyễn Thị Vinh - Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Thương mại Thái Hưng (Thái Nguyên), lãi suất vẫn đang là vấn đề "làm khó" nhiều doanh nghiệp nên NHNN cần điều chỉnh thu hẹp giữa lãi suất cho vay và lãi suất tiền gửi, thu hẹp khoảng cách mua bán ngoại tệ. Các ngân hàng cũng cần tiếp tục cắt giảm thủ tục hành chính, khuyến khích bình đẳng quan hệ 2 chiều giữa doanh nghiệp và ngân hàng…

Có thể thấy, để nền kinh tế tư nhân thực sự trở thành động lực tăng trưởng mạnh mẽ, các chính sách hỗ trợ, đặc biệt trong việc cung cấp vốn, cần điều chỉnh và “may đo” phù hợp với nhu cầu của doanh nghiệp cũng như bối cảnh nền kinh tế.