Khó khăn bủa vây

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, những tháng đầu năm 2025, xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc ghi nhận mức sụt giảm nghiêm trọng, chỉ đạt khoảng 20% kế hoạch đề ra. Hệ quả không chỉ khiến chỉ tiêu chung của toàn ngành bị ảnh hưởng, mà còn kéo giá sầu riêng trong nước xuống thấp, chỉ bằng một phần tư so với giá xuất khẩu.

Nguyên nhân chủ yếu được xác định là do các điểm nghẽn lâu nay chưa được xử lý triệt để. Hệ thống pháp lý và quy trình kiểm dịch chưa rõ ràng, công tác kiểm soát chất lượng và an toàn thực phẩm còn chậm, trong khi việc cấp mã số vùng trồng và phê duyệt cơ sở đóng gói vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu từ phía Trung Quốc - thị trường lớn nhưng cũng đầy rủi ro nếu không chuẩn bị kỹ. Nhất là khi Trung Quốc lần đầu tiên đưa phụ gia vào nghị định thư kiểm dịch, siết chặt kiểm tra 100% lô hàng để phát hiện các chất cấm như cadmium và vàng O, làm gia tăng chi phí và thời gian thông quan.

Bên cạnh đó, sầu riêng Việt Nam cũng đang phải chịu sự cạnh tranh ngày càng gay gắt khi các quốc gia khác gia nhập thị trường Trung Quốc. Lào là một ví dụ điển hình, chính quyền tỉnh Attapeu mở rộng diện tích trồng sầu riêng lên hàng trăm hecta, hướng đến xuất khẩu chính ngạch. Sự tham gia của Lào, cùng với Indonesia, Campuchia và Malaysia - nơi đã khẳng định vị thế với giống Musang King - cũng đang tạo áp lực lớn lên sầu riêng Việt Nam. Trong khi đó, Thái Lan, dù mất thị phần do bê bối chất vàng O, vẫn là đối thủ đáng gờm nhờ năng lực sản xuất và logistics vượt trội. Sự đa dạng hóa nguồn cung từ các nước này buộc Việt Nam phải nâng cao chất lượng và chuẩn hóa sản xuất nếu muốn duy trì vị thế.

Xây dựng hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật từ sản xuất đến xuất khẩu

Sầu riêng từng được xem là "trái cây vua" trong xuất khẩu nông sản Việt Nam, đòi hỏi phải nhanh chóng hành động để bảo vệ vị thế trên bản đồ thế giới. Do vậy, để tháo gỡ khó khăn trước mắt và xây dựng nền tảng phát triển bền vững cho ngành hàng này, phát biểu tại cuộc họp khẩn bàn giải pháp tháo gỡ khó khăn cho ngành sầu riêng xuất khẩu, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy cho biết, về ngắn hạn, Bộ sẽ phối hợp với Cục Hải quan Trung Quốc để giải quyết các vướng mắc kỹ thuật, đẩy nhanh tiến độ cấp mã số vùng trồng, phê duyệt cơ sở đóng gói, và hoàn thiện các phòng thí nghiệm phục vụ xuất khẩu. Quy trình kiểm dịch thực vật cho sầu riêng sẽ được ban hành khẩn cấp, làm cơ sở đánh giá lại năng lực xuất khẩu trong năm 2025 và điều chỉnh kế hoạch phù hợp. Đây là bước đi cần thiết để khôi phục niềm tin từ phía đối tác Trung Quốc.

Về dài hạn, sẽ hoàn thiện khung pháp lý quản lý xuất khẩu nông sản, với quy định cụ thể về mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói, và tiêu chuẩn kiểm nghiệm.

Cũng theo Bộ trưởng Đỗ Đức Duy, cần tái cơ cấu ngành sầu riêng theo hướng bền vững, khuyến khích phát triển các dòng sản phẩm chế biến sâu, nhất là sầu riêng đông lạnh, để nâng cao giá trị gia tăng và giảm lệ thuộc vào thị trường tươi. Việc xây dựng hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật từ sản xuất đến xuất khẩu được xem là yêu cầu cấp thiết để cạnh tranh bền vững.

“Trước bối cảnh thị trường nhiều biến động, việc giữ vững vị thế sầu riêng Việt Nam không thể chỉ dựa vào sự tăng trưởng nóng mà cần nền tảng pháp lý vững chắc, tiêu chuẩn kỹ thuật đồng bộ và một hệ thống quản lý chủ động, minh bạch. Các cơ quan chuyên môn phải nỗ lực hơn nữa đồng hành cùng doanh nghiệp, sát cánh với địa phương, phối hợp cùng các cơ quan liên quan để bảo vệ thị trường, nâng cao giá trị và từng bước xây dựng thương hiệu sầu riêng Việt Nam trên trường quốc tế. Đây không chỉ là cuộc chiến giữ thị trường mà còn là hành trình khẳng định chất lượng và uy tín của nông sản Việt”- Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh.