Theo Đại diện Bộ Xây dựng, đến thời điểm hiện tại đã có 41/62 địa phương gửi báo cáo, đề xuất xây dựng nhà ở xã hội (NƠXH), nhà ở cho công nhân, cải tạo chung cư cũ với tổng số 240 dự án.

"Tuy nhiên, qua rà soát điều kiện theo quy định tại điểm a khoản 5 Điều 10 Nghị định số 31/2022/NĐ-CP, chỉ có 4 dự án NƠXH, nhà ở công nhân được UBND cấp tỉnh (Lào Cai, Hòa Bình, Tây Ninh, Tiền Giang) chịu trách nhiệm về hồ sơ pháp lý và đề xuất nhu cầu vay vốn với quy mô 6.426 căn hộ, tổng mức đầu tư 4.665 tỷ đồng và nhu cầu vay vốn theo đề xuất của các địa phương khoảng 1.751 tỷ đồng", đại diện Bộ Xây dựng chia sẻ với báo chí.

Cụ thể, 4 dự án NƠXH đủ điều kiện tiếp cận gói tài chính 40.000 tỷ đồng cho vay ưu đãi, gồm: Dự án NƠXH dành cho người thu nhập thấp tại Khu dự phòng Tây Bắc, thị xã Sa Pa (Lào Cai) quy mô 917 căn hộ, tổng mức đầu tư 925 tỷ đồng, nhu cầu vay vốn theo đề xuất của UBND tỉnh là 277 tỷ đồng;

Dự án NƠXH xã Sú Ngòi, nay là phường Quỳnh Lâm (TP. Hòa Bình) quy mô 810 căn hộ, tổng mức đầu tư 737,076 tỷ đồng, nhu cầu vay vốn 515,95 tỷ đồng; Dự án chung cư NƠXH Thành phố Vàng thuộc địa bàn phường 2, TP. Tây Ninh, quy mô 1.642 căn hộ, tổng mức đầu tư 1.777 tỷ đồng, nhu cầu vay vốn 100 tỷ đồng; Dự án NƠXH Khu công nghiệp Tân Hương (Tiền Giang) quy mô 3.057 căn hộ, tổng mức đầu tư 1.226 tỷ đồng, nhu cầu vay vốn 858 tỷ đồng.

Trước những vướng mắc về việc xét duyệt hồ sơ giải ngân vốn vay ưu đãi phát triển NƠXH, tại công văn số 2464/BXD-QLN mới đây gửi Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Xây dựng đề nghị Ngân hàng Nhà nước nghiên cứu, tổng hợp và thông báo đến các ngân hàng thương mại thực hiện hỗ trợ lãi suất từ ngân sách Nhà nước bảo đảm đúng quy định tại Nghị định số 31/2022/NĐ-CP và pháp luật có liên quan.

Theo quy định, để được tiếp cận gói hỗ trợ lãi suất theo Nghị định số 31/2022/NĐ-CP, DN phải đáp ứng nhiều điều kiện, bao gồm: Đủ điều kiện vay vốn thông thường của các ngân hàng thương mại; Đáp ứng được điều kiện đã ký kết thỏa thuận cho vay và giải ngân trong khoảng thời gian từ ngày 1/1/2022 - 31/12/2023; Sử dụng vốn đúng mục đích; Chưa được hỗ trợ lãi suất từ ngân sách Nhà nước theo chính sách khác.

"Các DN kỳ vọng nguồn vốn vay giúp tác động tích cực đến quá trình phục hồi sản xuất kinh doanh sau dịch COVID-19, nhưng với tiêu chí siết chặt như trên DN rất khó tiếp cận được gói hỗ trợ lãi suất này. Bởi lẽ, tác động của đại dịch COVID-19, với tiêu chí không có nợ xấu, phải có doanh thu, tài sản bảo đảm... đa số DN khó đáp ứng được", ông Phạm Huy Hùng - Phó Chủ tịch Hiệp hội DN vừa và nhỏ Việt Nam chia sẻ.

Những nút thắt cần được tháo gỡ

Theo đánh giá, giai đoạn 2016 - 2020 chương trình phát triển NƠXH gặp rất nhiều khó khăn, ngoài những vướng mắc về cơ chế, chính sách thì nguồn vốn ngân sách bố trí cho các dự án NƠXH rất ít.

Để khắc phục những khó khăn trên, trong giai đoạn 2022 - 2023 Quốc hội đã phê chuẩn gói tài chính 40.000 tỷ đồng hỗ trợ lãi suất 2% cho các DN phục hồi sau dịch COVID-19, trong đó có cho vay cải tạo chung cư cũ, xây dựng NƠXH, nhà cho công nhân thuê và thuê mua.

Mặc dù đã có nguồn vốn nhưng việc giải ngân vẫn gặp khó, do nhiều DN không đáp ứng được các tiêu chí theo quy định của Ngân hàng Nhà nước. Vì vậy, các chuyên gia cho rằng Ngân hàng Nhà nước cần xem xét sửa đổi Thông tư số 20/2021/TT-NHNN để Vietcombank, VietinBank, BIDV, Agribank được phép cho cá nhân, hộ gia đình vay mua, thuê mua NƠXH.

"Theo quy định tại Thông tư 20 thì cá nhân, hộ gia đình chỉ được vay tại Ngân hàng Chính sách xã hội để mua, thuê mua NƠXH, nhưng lại phải gửi tiết kiệm NƠXH trong 12 tháng mới đủ điều kiện vay ưu đãi; còn 4 ngân hàng nêu trên chỉ được phép cho cá nhân, hộ gia đình vay ưu đãi với lãi suất 4,8%/tháng để xây nhà, sửa chữa nhà.

Thông tư số 20 chỉ phù hợp với khoản 4 Điều 50 Luật Nhà ở 2014 nhưng không phù hợp và trái với quy định của Nghị định 100 và Nghị định 49", ông Lê Hoàng Châu - Chủ tịch Hiệp hội BĐS TP. Hồ Chí Minh phân tích.

Bên cạnh đó, để được giảm 2% lãi suất vay theo gói hỗ trợ 40.000 tỷ đồng, các địa phương tập trung tháo gỡ thủ tục hành chính về đầu tư xây dựng dự án NƠXH, và thực hiện đấu thầu các khu đất công được quy hoạch làm nhà NƠXH để có nhiều hơn dự án được phê duyệt, sớm đưa vào triển khai thực hiện. Bởi lẽ, theo các quy định pháp luật hiện hành để lựa chọn chủ đầu tư, dù rất nỗ lực để có thể rút ngắn phân nửa thời gian so với trước đây nhưng cũng phải mất đến hơn 200 ngày.

Các chuyên gia cũng đề xuất cần lĩnh hoạt trong quy định quỹ đất 20% xây NƠXH, thay vì bắt buộc các dự án từ 2ha trở lên phải dành 20% quỹ đất để xây NƠXH, có thể linh hoạt cho chủ đầu tư chuyển phần đất dành để xây NƠXH sang một dự án khác phù hợp với quy hoạch chung, có tính chất tương đồng với đối tượng được mua hoặc có điều kiện phù hợp với đối tượng mua NƠXH.

"Nên điều chỉnh quy định của pháp luật theo hướng phù hợp, thuận tiện. Theo đó, chủ đầu tư có thể xây dựng NƠXH tại dự án hoặc được đề xuất hoán đổi quỹ đất xây NƠXH có giá trị tương đương tại vị trí khác, hoặc chọn việc thanh toán bằng tiền cho Nhà nước theo giá thị trường", ông Nguyễn Văn Đính - Phó Chủ tịch Hiệp hội BĐS Việt Nam đề xuất.