Theo BHXH Việt Nam, dịch Covid-19 đã khiến tình hình sản xuất kinh doanh bị đình trệ, nhất là các DN hoạt động trong lĩnh vực du lịch, dịch vụ, vận tải, xuất khẩu… Đồng thời, với việc phải hạn chế trong thanh tra, kiểm tra, đôn đốc trực tiếp tại đơn vị, DN dẫn đến số người tham gia BHXH bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) giảm; tổng số số thu BHXH, BHTN, bảo hiểm y tế (BHYT) tuy có tăng về số tuyệt đối, nhưng tỷ lệ so với kế hoạch cả năm thấp hơn cùng kỳ.

Nợ BHXH gần 20.000 tỷ đồng

Thống kê tính đến hết tháng 9/2019, số thu toàn ngành đạt 72,4% kế hoạch năm, tổng số tiền nợ BHXH, BHYT khoảng 19.899 tỷ đồng (bằng 4,93% số phải thu và tăng 0,8% so với cùng kỳ năm 2019).

Mới đây, BHXH TP. Hà Nội đã công khai danh sách 500 đơn vị sử dụng lao động nợ đọng BHXH lớn từ 6-24 tháng với tổng số tiền hơn 180 tỷ đồng (tính đến hết tháng 9/2020).

Đại diện BHXH TP. Hà Nội cho biết do ảnh hưởng dịch bệnh, nhiều đơn vị, DN rất khó duy trì sản xuất - kinh doanh, thị trường tiêu thụ bị thu hẹp khiến doanh thu sụt giảm, khó tìm nguồn trích nộp BHXH, BHYT. Hiện, những đơn vị, DN đặc biệt khó khăn, đủ tiêu chí đã được giải quyết tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất.

Với các DN ít bị tác động, ảnh hưởng bởi dịch bệnh, cơ quan BHXH tiếp tục tuyên truyền, đôn đốc DN thực hiện nghĩa vụ đóng, nộp BHXH để bảo đảm quyền lợi cho người lao động. Trường hợp cố tình vi phạm sẽ xử lý nghiêm theo quy định.

Tương tự, BHXH tỉnh Lâm Đồng cũng cho hay, tính đến cuối tháng 8/2020, số tiền nợ BHXH của các DN lên tới 12 tỷ đồng. Những DN nợ BHXH số tiền tương đối lớn gồm: Công ty TNHH Tâm Châu, Trung tâm Dạy nghề tư thục Lạc Hồng, Công ty TNHH Young Shin Vina...

Đáng chú ý, có rất nhiều DN nhiều năm liền không đóng BHXH cho người lao động, như: Công ty TNHH Đầu tư và xây dựng Đại Dũng (nợ 96 tháng), Trung tâm Dạy nghề tư thục Lạc Hồng (nợ 82 tháng), Công ty TNHH Cao Xuân Trường (nợ 46 tháng), Công ty TNHH Thịnh Trị (nợ 56 tháng), Trường Mầm non Bá Thiên Bảo Lộc (nợ 55 tháng)...

"Danh sách này chỉ bao gồm những DN đang hoạt động. Với DN đã dừng hoạt động hoặc giải thể thì chưa được cơ quan bảo hiểm nhắc tới, bởi việc thu hồi nợ BHXH gần như là bất khả thi", BHXH tỉnh Lâm Đồng cho biết.

Kiên quyết khởi tố DN vi phạm

Hiện tại, chế tài xử lý hành vi trốn đóng, cố tình chây ỳ BHXH đã có, nhưng việc triển khai còn nhiều vướng mắc. Bà Nguyễn Thị Anh Thơ, Quyền Vụ trưởng Vụ Pháp chế, BHXH Việt Nam cho hay, tính đến hết tháng 8/2020, đã có 34/63 BHXH tỉnh, TP thực hiện việc kiến nghị khởi tố hành vi vi phạm pháp luật lĩnh vực BHXH, BHYT, BHTN của 67 đơn vị tới cơ quan công an. Tuy nhiên, có rất ít vụ việc được quyết định khởi tố do chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm.

BHXH các tỉnh, Thành phố vẫn còn lúng túng trong việc xác định hành vi nào có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự để kiến nghị khởi tố, đặc biệt chưa có hướng dẫn cụ thể như thế nào là hành vi gian dối hoặc thủ đoạn khác do đó khó khăn cho việc áp dụng pháp luật.

Trước tình hình trên, Tổng giám đốc BHXH Việt Nam Nguyễn Thế Mạnh yêu cầu, BHXH các tỉnh, thành phố cần phân công rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ quy trình, rõ kết quả đối với từng đơn vị, từng cán bộ, công chức, viên chức; thường xuyên bám sát, tranh thủ sự chỉ đạo của Trung ương, cấp ủy, chính quyền địa phương để vừa tham mưu, triển khai hiệu quả nhiệm vụ được giao.

Bên cạnh đó, BHXH các tỉnh, Thành phố cũng cần chủ động, tăng cường hơn nữa sự phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị trong ngành và các cơ quan, đơn vị ngoài ngành; nâng cao hơn nữa trách nhiệm người đứng đầu trong thực hiện nhiệm vụ.

Nhấn mạnh tầm quan trọng của công tác thu, Tổng giám đốc Nguyễn Thế Mạnh đề nghị các đơn vị nghiệp vụ và BHXH các địa phương cần bám sát dự toán thu, phối hợp với các bộ, ngành liên quan, trong đó có cơ quan thuế để rà soát các nhóm tham gia BHXH bắt buộc, tăng cường thanh tra đột xuất các đơn vị sử dụng lao động có dấu hiệu vi phạm; kiên quyết thu hồi nợ tại các đơn vị chây ỳ, sử dụng các biện pháp, đôn đốc, bám sát dòng tiền, "sức khỏe" DN.

"Đẩy mạnh công khai DN nợ đọng trên các phương tiện truyền thông đại chúng, phối hợp với cơ quan điều tra khởi tố hình sự với DN vi phạm", Tổng giám đốc BHXH Việt Nam nhấn mạnh.