Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu có nhiều điểm khác biệt

Phóng viên: Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA) khi có hiệu lực sẽ đem lại những tác động gì, thưa ông?

Ông Trần Ngọc Quân: Thời gian qua, quan hệ thương mại và đầu tư giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EU) đã có bước phát triển rất tích cực. Kim ngạch thương mại hai chiều đã tăng lên 41,4 tỷ USD năm 2015 (so với 4,1 tỷ USD năm 2000) đưa EU trở thành đối tác thương mại hàng đầu của Việt Nam.

EU cũng là một trong số các nguồn đầu tư trực tiếp nước ngoài rất lớn vào Việt Nam với 2.162 dự án đầu tư còn hiệu lực, tổng vốn đầu tư đăng ký đạt 38,4 tỷ USD. Điểm nổi bật nhất trong quan hệ thương mại - đầu tư giữa Việt Nam - EU là tính bổ sung lẫn nhau. Đây chính là cơ sở để khẳng định tiềm năng phát triển thương mại, đầu tư và hợp tác giữa hai bên sau khi EVFTA được ký kết.

EVFTA có hiệu lực sẽ kích hoạt nhiều hơn làn sóng đầu tư chất lượng cao của EU vào Việt Nam và thúc đẩy hội nhập sâu cũng như giá trị gia tăng cho nền kinh tế nước ta. So với hiệp định thương mại đã được ký kết trước đây, EVFTA có rất nhiều điểm khác biệt, đồng thời cũng thuận lợi cho việc phát triển kinh tế của Việt Nam.

EVFTA cắt giảm thuế quan rất lớn, lên tới 99%. Bên cạnh đó, Hiệp định cũng đưa ra một số nguyên tắc tạo điều kiện cho xây dựng môi trường kinh doanh thuận lợi với cả hai bên và tạo điều kiện cho doanh nghiệp hai bên tiếp cận thị trường của nhau. Không những thế, EVFTA được xem là một trong những động lực cho phát triển kinh tế, điều này thể hiện ở chỗ ngoài việc trực tiếp tiếp cận thị trường, nó còn tạo ra động lực phát triển thông qua các cơ chế.

Theo ông, lĩnh vực nào sẽ được hưởng lợi nhiều nhất khi EVFTA có hiệu lực?

Rất khó nói mặt hàng nào sẽ hưởng nhiều lợi thế hơn bởi tùy thuộc vào nhiều điều kiện trong một mặt hàng. Ở góc độ thuế quan, có thể thấy mặt hàng chế biến, chế tạo sẽ có mức độ cắt giảm lớn hơn các mặt hàng thô và sơ chế.

Cũng lưu ý rằng, hưởng lợi nhiều nhất không có nghĩa là sẽ đem lại giá trị thặng dư lớn nhất. Tất cả chỉ có thể được hiện thực hóa khi các doanh nghiệp nội địa bảo đảm được những điều kiện về quy tắc xuất xứ hàng hóa, điều kiện lao động, rào cản kỹ thuật và trên hết là cạnh tranh được với các doanh nghiệp nước ngoài.

Doanh nghiệp Việt Nam đang yếu thế

Về những khó khăn thì sao, thưa ông?

EVFTA tạo ra một sân chơi bình đẳng không chỉ cho doanh nghiệp Việt Nam mà cả doanh nghiệp nước ngoài, do đó doanh nghiệp trong nước sẽ phải cạnh tranh với doanh nghiệp EU ngay trên “sân nhà”.

Thực thế cho thấy, doanh nghiệp Việt Nam chỉ tận dụng được 30% các ưu đãi thuế quan, 70% còn lại đang tuột khỏi tay doanh nghiệp và nền kinh tế nước ta. Như vậy, doanh nghiệp Việt Nam đang là đối tượng yếu thế, chịu nhiều khó khăn và thách thức đến từ các hiệp định thương mại tự do.

Tuy nhiên, sự phát triển của doanh nghiệp không chỉ đến từ những ưu đãi thuế mà phải từ nhận thức và sự thay đổi tư duy phát triển của chính họ. Giảm hàng rào thuế quan là cơ hội để doanh nghiệp thâm nhập thị trường thuận lợi hơn, còn sau đó doanh nghiệp có tồn tại được hay không phải dựa vào năng lực của họ.

Bộ Công thương có những giải pháp gì để giúp các doanh nghiệp thuận lợi hơn khi tham gia hiệp định này?

Mặc dù EVFTA chưa có hiệu lực nhưng Bộ Công thương đã có bước chuẩn bị. Bộ đã thành lập tổ công tác thực thi EVFTA và Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP).

Theo đó, tổ công tác này sẽ phải tìm ra những biện pháp thúc đẩy quan hệ thương mại song phương, hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam khai thác tối đa những cơ hội Hiệp định mang lại cũng như giảm thiểu các tác động tiêu cực. Hiện chúng tôi đang phổ biến kiến thức, nâng cao nhận thức của doanh nghiệp về Hiệp định.

Xin cảm ơn ông!