Bài học từ quá khứ

Khi Tổng thống Ronald Reagan nhậm chức vào năm 1981, kinh tế Mỹ đang hấp hối. Để hồi sinh nó, ông đã ban hành những đợt cắt giảm thuế và một chương trình nới lỏng quy chế, trong khi Chủ tịch Fed khi đó là ông Paul Volcker nâng lãi suất lên những mức cao chưa từng có nhằm kiềm chế lạm pháp. Kết quả là trong khoảng từ năm 1980 đến 1985, giá trị đồng USD tăng sốc tới 45%.

Sức mạnh của đồng USD đã khiến Quốc hội phải bàn đến những biện pháp bảo hộ mậu dịch. Và kết quả là các đối tác thương mại chủ chốt của Mỹ gồm Nhật Bản, CHLB Đức, Pháp và Anh đã đồng ý nhóm họp tại khách sạn Plaza của New York vào tháng 9.1985 để đàm phán về một giải pháp chung với Mỹ.

Trong cuộc gặp, lãnh đạo các ngân hàng trung ương của 5 nước đã nhất trí phối hợp can thiệp vào các thị trường tiền tệ cho tới khi đồng USD giảm giá 10%. Hiệp ước Plaza ra đời đã đạt được thành công rất lớn.

Đồng USD giảm mạnh hơn cả mức 10% theo mục tiêu đề ra. Hai năm sau đó, những nước ký kết hiệp định đã phải tái can thiệp với thỏa thuận Louvre 1987 nhằm cố gắng bình ổn giá trị của đồng USD. Đây cũng là cuộc can thiệp tiền tệ đa phương nổi tiếng nhất thế giới.

Trong những năm sau đó, còn diễn ra một số cuộc phối hợp can thiệp tiền tệ, song sau năm 1995 cách làm này không còn thịnh hành. Kể từ đó đến nay, các ngân hàng trung ương lớn nhất thế giới chỉ cùng nhau can thiệp vào các thị trường trong hoàn cảnh cực kỳ đặc biệt.

Bài toán của nước Mỹ

Trở lại với câu chuyện của nước Mỹ, trong 3 năm qua, giá trị đồng USD đã tăng mạnh, tính từ mùa hè năm 2014 đã tăng tổng cộng 26%. Nếu như gói cải cách thuế và kế hoạch chi tiêu hạ tầng của Tổng thống Trump thực sự đầy tham vọng như ông hứa hẹn, giá trị đồng USD sẽ còn tăng mạnh hơn nữa.

Lúc đó, chính phủ Mỹ có thể phải tìm kiếm những biện pháp để chế ngự. Giải pháp đầu tiên có thể là một sự can thiệp đơn phương. Bộ Tài chính có thể in thêm đồng bạc xanh để mua ngoại tệ nhằm kéo đồng USD xuống, chí ít là trong thời gian trước mắt.

Tuy nhiên, nếu muốn tạo tác động lâu dài, cần phải có sự can thiệp đa phương. Chính phủ Mỹ có thể đang muốn viết lại một Hiệp ước Plaza thời hiện đại, song nhiệm vụ này sẽ khó hơn nhiều so với hơn 30 năm về trước.

Theo giới phân tích, chính quyền Trump sẽ phải vất vả hơn chính quyền Reagan trước đây rất nhiều trong việc thuyết phục các đối tác trên toàn thế giới về sự cần thiết của một cuộc can thiệp tiền tệ. Hồi đó, sự tăng giá của đồng USD chỉ có thể là kết quả của việc bị thị trường “thổi giá” và cần được điều chỉnh.

 Trái lại, ngày nay, sức mạnh của đồng USD chủ yếu là do sự mất tương xứng trong các chu kỳ tiền tệ. Do Mỹ thoát khỏi cuộc suy thoái kinh tế nhanh hơn so với châu Âu hay Nhật Bản sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, nên Washington thắt chặt chính sách tiền tệ.

Một chuyên gia kinh tế độc lập có thể dễ dàng phán xét rằng sức mạnh của đồng USD ngày nay không phải là sản phẩm của hiện tượng định giá quá cao, mà đơn giản chỉ là sự phản ánh tình hình kinh tế của Mỹ.

Vì vậy, nước Mỹ sẽ khó có thể thuyết phục các đối tác tiến hành một cuộc can thiệp đa phương. Kể cả khi điều đó xảy ra, cơ hội thành công cũng rất thấp. Lịch sử cho thấy, khi các ngân hàng trung ương cố gắng điều chỉnh xu thế tự nhiên của thị trường, các thị trường luôn thắng thế.

Sẽ có thỏa thuận mới...?

 Nếu những sự kiện trong các tháng tới buộc chính quyền Mỹ phải tìm cách hình thành một thỏa thuận mới với các nền kinh tế hàng đầu của thế giới, hội nghị Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) tới đây rất có thể sẽ là nơi diễn ra cuộc thảo luận về vấn đề trên. Có thể, Mỹ sẽ nhằm mục tiêu vào những quốc gia mà họ đang phải chịu mức thâm hụt lớn - là Trung Quốc, Nhật Bản và Đức.

Thỏa thuận cũng có thể bao gồm cả Anh vì đồng bảng có vị thế đáng kể trên các thị trường. Tuy nhiên, để đạt được một thỏa thuận mới, những nước tham gia sẽ phải sẵn sàng đặt quan hệ thương mại của mình với Mỹ lên trên những ưu tiên quốc gia.

Trong khi đó, Đức đang là đầu tàu của Liên minh châu Âu, một khối được thành lập phần nào nhằm mục đích tạo ra một đối thủ kinh tế đối với Mỹ. Ngoài ra, Đức là thành viên của khu vực đồng euro, có nghĩa là bất kỳ thỏa thuận tiền tệ nào cũng phải có sự tham gia của toàn bộ 19 nước tham gia liên minh tiền tệ.

Nhật Bản lại đang theo đuổi những cuộc cải cách nhằm giảm bớt sự phụ thuộc vào Mỹ trong lĩnh vực an ninh. Trung Quốc có thể có mặt trong một hiệp định đa phương (nếu có), nhưng đồng tiền của đất nước gấu trúc mới chỉ đóng vai trò nhỏ trên trường quốc tế. Tuy nhiên, do ảnh hưởng kinh tế nói chung của đất nước và quan hệ thương mại Trung - Mỹ, Trung Quốc có thể là trung tâm của một Hiệp định Plaza thời hiện đại.

Hiện tại, nhiều trở ngại nêu trên đang cản trở triển vọng một thỏa thuận kiểu Hiệp định Plaza ra đời. Tuy nhiên, nếu đồng USD tiếp tục tăng giá và thâm hụt thương mại của Mỹ bắt đầu lớn hơn, chính quyền Trump có thể bắt đầu xem xét những biện pháp bất bình thường để duy trì các sáng kiến chính sách của mình đi đúng hướng.